ANDERS dan de eerder genoemde fictieve verhalen over het einde van de wereld, zijn er problemen die serieus genomen moeten worden. Veel mensen maken zich zorgen over de overbevolking en de eventuele gevolgen daarvan, zoals water- en voedseltekorten. Anderen vragen zich af wat er zou gebeuren als de financiële wereld volledig zou instorten. En hoe zit het met natuurrampen, epidemieën of een kernoorlog? Zouden die kunnen leiden tot een wereldwijde catastrofe?

Op de volgende bladzijden volgen een paar veelgehoorde doemscenario’s. Ze zijn niet per se bedreigend voor al het leven op aarde, maar ze lijken wel het potentieel te hebben een eind te maken aan de beschaving zoals wij die kennen.

In 1991 barstte in de Filippijnen de Mount Pinatubo uit. Daarbij kwamen meer dan 700 mensen om en raakten zo’n 100.000 mensen dakloos. Een grote aswolk steeg tot een hoogte van 30 kilometer en sloeg vervolgens neer op de grond, waardoor gewassen bedolven raakten en daken van gebouwen instortten. Vulkaanuitbarstingen zoals die van de Mount Pinatubo leiden tot klimaatveranderingen die meerdere jaren kunnen aanhouden.

Superuitbarstingen, zoals die in het verre verleden vaker hebben plaatsgevonden, zouden honderden keren groter zijn en veel meer schade aanrichten dan vulkaanuitbarstingen die we kennen uit geschiedkundige bronnen. Naast de directe verwoestingen zou er een wereldwijde klimaatverandering optreden die mislukte oogsten, slinkende voedselvoorraden en grote hongersnoden tot gevolg zou hebben.

„Vulkanen doden in een groot gebied planten en dieren, supervulkanen kunnen met een wereldwijde klimaatverandering hele soorten uitroeien.” — National Geographic.

In 1908 zat een man vroeg in de ochtend op de veranda van een handelspost in Vanavara (Siberië). Plotseling werd hij door een explosie van zijn stoel geslingerd. Hij voelde zo’n intense hitte dat hij dacht dat zijn kleren in brand stonden. Het centrum van die explosie lag zo’n 60 kilometer verder. De explosie werd veroorzaakt door een asteroïde die een diameter had van zo’n 35 meter en ongeveer 100 miljoen kilo woog. Nadat de asteroïde in de atmosfeer van de aarde was doorgedrongen, explodeerde ze als gevolg van de wrijving en hitte die bij haar val ontstond. De energie die bij de explosie vrijkwam was duizend keer zo groot als die van de atoombom op Hiroshima. Zo’n 2000 vierkante kilometer Siberisch bos werd weggevaagd. Een grotere asteroïde zou nog veel meer schade aanrichten en enorme vuurstormen veroorzaken, gevolgd door een snelle daling in temperatuur op aarde en het uitsterven van veel planten- en diersoorten.

„In de geschiedenis van de aarde zijn we altijd gebombardeerd door kometen en asteroïden. In het verleden kwamen inslagen vaker voor dan nu, maar het zal opnieuw gebeuren. Het is gewoon een kwestie van tijd.” — Chris Palma, hoofddocent astronomie en astrofysica aan de Staatsuniversiteit van Pennsylvania.

De stijging van de gemiddelde temperatuur op aarde, het extreme weer, het smelten van ijskappen en gletsjers, de aantasting van koraalriffen en het uitsterven van belangrijke planten- en diersoorten wijzen volgens wetenschappers op een wereldwijde klimaatverandering. Hoewel de meningen uiteenlopen, zeggen velen dat de verandering veroorzaakt wordt door auto’s en fabrieken die fossiele brandstoffen gebruiken, zoals kolen, olie en aardgas, en daarbij grote hoeveelheden CO₂ uitstoten.

Sommige deskundigen zijn van mening dat de CO₂-uitstoot een broeikaseffect veroorzaakt: de temperatuur zou stijgen doordat warmte minder goed kan ontsnappen naar de ruimte. En omdat bomen CO₂ absorberen, kan ook de grootschalige ontbossing bijdragen tot klimaatverandering.

„Als de opwarming van de aarde in het huidige tempo doorgaat en de CO2-uitstoot niet wordt teruggedrongen, zal de gemiddelde temperatuur op aarde volgens veel wetenschappers blijven stijgen. Dat zou leiden tot extremere en nog minder voorspelbare klimaatschommelingen en een stijgende zeespiegel, wat een bedreiging vormt voor de laaggelegen kustgebieden, waar veel mensen wonen.” — A Mind for Tomorrow: Facts, Values, and the Future.

In de veertiende eeuw kwam door de Zwarte Dood (de pest) in slechts twee jaar tijd een derde van de Europese bevolking om. Tussen 1918 en 1920 maakte de Spaanse griep minstens 50 miljoen dodelijke slachtoffers. Omdat het reizen toen een stuk langzamer ging, verspreidden die ziekten zich niet zo snel. Maar vanwege de groeiende steden en het internationale reisverkeer zou een vergelijkbare ziekte zich in deze tijd heel snel naar alle continenten verspreiden.

Zo’n pandemie zou zich zomaar kunnen voordoen. Maar men is nu ook bang dat mensen ziektekiemen zullen verspreiden als een biologisch wapen. Deskundigen op dit gebied zeggen dat een kleine groep mensen met de benodigde kennis via internet uitrusting zou kunnen kopen om daarmee dodelijke biologische wapens te produceren.

„Ziekten die van nature voorkomen, blijven een ernstige bedreiging. Maar als een intelligente vijand dezelfde ziektekiemen — of multiresistente of synthetische ziekteverwekkers — als wapen gebruikt, zou hij daarmee een catastrofe kunnen veroorzaken.” — Bipartisan WMD Terrorism Research Center.

De afgelopen vijf jaar zijn bijenhouders in de Verenigde Staten elk jaar zo’n 30 procent van hun bijen kwijtgeraakt als gevolg van de bijenverdwijnziekte. Dit is een wereldwijd fenomeen waarbij hele bijenvolken plotseling zonder aanwijsbare reden verdwijnen. Bijen doen meer dan honing maken. Ze bestuiven belangrijke gewassen, zoals druiven, appels, sojabonen en katoen. We zijn afhankelijk van bijen.

Zonder fytoplankton zouden er geen vissen zijn. En zonder wormen die de grond van zuurstof voorzien, zouden onze oogsten veel kleiner zijn. Als zulke essentiële soorten zouden uitsterven, zou er te weinig voedsel zijn en zouden mensen verhongeren, wat tot geweld en rellen zou leiden. Als gevolg van vervuiling, overbevolking, uitputting van natuurlijke hulpbronnen, verwoesting van leefgebieden en klimaatverandering sterven diersoorten misschien wel duizend keer zo snel uit als zonder die factoren het geval zou zijn.

„Elk jaar sterven er tussen de 18.000 en 55.000 soorten uit. De oorzaak: menselijke activiteiten.” — VN-Ontwikkelingsprogramma.

Een atoombom kan een stad in een ogenblik met de grond gelijkmaken. Dat werd in augustus 1945 op een tragische manier gedemonstreerd in Hiroshima en Nagasaki. Een kernexplosie is verschrikkelijk krachtig: de schokgolf, de wind, de hitte, het vuur en de straling zaaien dood en verderf. Door de straling raken ook voedsel en water besmet. Als gevolg van een kernoorlog zouden er tonnen stof in de lucht terechtkomen, waardoor het zonlicht geblokkeerd zou worden en de temperatuur op de hele planeet sterk zou dalen. Gewassen en andere planten zouden sterven, waardoor mensen en dieren zouden omkomen van de honger. Volgens zeggen zijn er negen landen die kernaanvallen kunnen uitvoeren. Een paar andere landen zijn waarschijnlijk hun eigen kernwapens aan het ontwikkelen. En terroristische organisaties willen die maar al te graag in handen krijgen.

„Kernwapens blijven de ernstigste en meest directe bedreiging voor de menselijke beschaving. (...) Er zijn wereldwijd nog steeds zo’n 25.000 kernwapens (...) Vroeg of laat zullen terroristen zo’n bom bemachtigen.” — Unie van Bezorgde Wetenschappers.