ER ZIJN elke dag volop kansen om iets aardigs voor een ander te doen. Maar het lijkt erop dat de meeste mensen alleen aan zichzelf denken. Dat is aan allerlei dingen te merken — van agressie in het verkeer, schaamteloos bedrog en grof taalgebruik tot korte lontjes.

Ook in veel gezinnen heerst een egoïstische mentaliteit. Er zijn bijvoorbeeld mensen die van hun partner scheiden gewoon omdat ze vinden dat ze ’beter verdienen’. En sommige ouders voeden hun kinderen onbedoeld tot egoïsten op door ze in alles hun zin te geven en ze bijna nooit te corrigeren.

Maar er zijn ook veel ouders die hun kinderen leren rekening te houden met anderen, en dat heeft grote voordelen. Kinderen die geleerd hebben om attent te zijn voor anderen hebben meestal meer en hechtere vriendschappen. Ze zijn vaak ook tevredener. Waarom? De Bijbel zegt: „Het is gelukkiger te geven dan te ontvangen” (Handelingen 20:35).

Hoe kun je als ouder je kinderen laten ervaren welke voordelen het heeft om vriendelijk te zijn in plaats van besmet te worden met de egocentrische houding die veel mensen hebben? Kijk eens naar drie factoren die egoïsme bij kinderen kunnen bevorderen en hoe die vermeden kunnen worden.

Het probleem. Onderzoekers hebben een verontrustende trend opgemerkt: Veel jonge volwassenen beginnen aan hun eerste baan met het idee dat ze recht op dingen hebben — ze verwachten succes zonder dat ze iets hebben gepresteerd. Sommige gaan ervan uit dat ze snel promotie zullen maken terwijl ze hun vak nog niet eens beheersen. Andere zijn ervan overtuigd dat ze speciaal zijn en het verdienen zo behandeld te worden — en zijn dan hevig teleurgesteld als ze merken dat de rest van de wereld er anders over denkt.

Wat erachter zit. Soms is deze mentaliteit terug te voeren op iemands opvoeding. De laatste jaren zijn veel ouders sterk beïnvloed door de populaire trend dat je kinderen vooral zelfvertrouwen moet geven. De redenatie erachter leek logisch: als complimenten goed zijn voor kinderen, zijn veel complimenten nog beter. Tegelijkertijd ging men ervan uit dat elk blijk van afkeuring een kind zou ontmoedigen. En in een wereld waarin het opbouwen van zelfvertrouwen centraal stond, leek dat het toppunt van onverantwoord ouderschap. Kinderen mochten nooit een slecht gevoel over zichzelf krijgen — tenminste, dat werd tegen ouders gezegd.

Daarom begonnen veel vaders en moeders hun kinderen te overladen met complimenten, ook als die kinderen niets bijzonders hadden gedaan om dat te verdienen. Elke prestatie, hoe klein ook, werd breed uitgemeten; elke fout, hoe groot ook, werd door de vingers gezien. Die ouders dachten dat ze hun kinderen zelfverzekerder konden maken door de verkeerde dingen te negeren en al het andere op te hemelen. Kinderen een goed gevoel over zichzelf geven werd belangrijker dan ze te leren dingen te doen waar ze echt trots op konden zijn.

Wat de Bijbel zegt. De Bijbel geeft aan dat het goed is om complimenten te geven als ze verdiend zijn (Mattheüs 25:19-21). Maar kinderen alleen maar prijzen om ze een goed gevoel te geven, kan ertoe leiden dat ze een verwrongen kijk op zichzelf krijgen. In de Bijbel staat: „Indien iemand denkt dat hij iets is, terwijl hij niets is, dan bedriegt hij zijn eigen geest” (Galaten 6:3). De Bijbel zegt tegen ouders dat ze hun kinderen moeten corrigeren en dat die daar geen nadelige gevolgen van zullen ondervinden (Spreuken 23:13). *

Wat je kunt doen. Stel je ten doel je kind te corrigeren wanneer het nodig is en hem te prijzen als hij dat echt verdient. Geef geen complimenten alleen maar om je kind een goed gevoel over zichzelf te geven. Waarschijnlijk werkt dat niet. Het boek Generation Me zegt: „Echt zelfvertrouwen krijg je door je talenten te ontwikkelen en dingen te leren, en niet doordat je te horen krijgt dat je geweldig bent gewoon omdat je bestaat.”

„Overschat uzelf niet, maar laat u in uw denken leiden door bescheidenheid.” — Romeinen 12:3, Groot Nieuws Bijbel

Het probleem. Veel jonge volwassenen die beginnen met werken hebben niet geleerd om met tegenslagen om te gaan. Sommige raken bij het kleinste beetje kritiek al helemaal van slag. Andere zijn heel kieskeurig en willen alleen werk doen dat aan hun hoge verwachtingen voldoet. In het boek Escaping the Endless Adolescence vertelt dr. Joseph Allen over een jonge man die tijdens een sollicitatiegesprek tegen hem zei: „Ik krijg de indruk dat bepaalde aspecten van het werk een beetje saai kunnen zijn, en ik wil geen saai werk doen.” Allen schrijft: „Hij leek niet te begrijpen dat alle banen af en toe saai zijn. Hoe is het mogelijk dat hij dat op 23-jarige leeftijd nog niet weet?”

Wat erachter zit. De laatste jaren willen veel ouders hun kinderen tegen elke vorm van tegenslag beschermen. Heeft je dochter een onvoldoende gekregen? Ga naar de leraar toe om een hoger cijfer te eisen. Heeft je zoon een bekeuring gekregen? Betaal die voor hem. Is de verkering uit? Geef de ander overal de schuld van.

Het is normaal om je kinderen te willen beschermen, maar te beschermend zijn kan een verkeerd signaal afgeven — dat ze geen verantwoording hoeven af te leggen voor wat ze doen. Het boek Positive Discipline for Teenagers zegt: „[Zulke] kinderen leren niet dat ze pijn en teleurstelling best zullen overleven en er zelfs iets van kunnen opsteken. In plaats daarvan groeien ze op tot mensen die erg op zichzelf gericht zijn en die vinden dat de wereld en hun ouders hun iets verschuldigd zijn.”

Wat de Bijbel zegt. Tegenslagen horen bij het leven. De Bijbel zegt zelfs: „Tijd en onvoorziene gebeurtenissen treffen hen allen” (Prediker 9:11). De apostel Paulus kreeg bijvoorbeeld tijdens zijn zendingswerk met allerlei problemen te maken. Maar daar werd hij niet slechter van. Hij schreef: „Ik heb geleerd om in welke omstandigheden ik ook verkeer, genoegen te nemen met wat ik heb. Ik weet inderdaad wat het zeggen wil (...) verzadigd te zijn en honger te lijden, overvloed te hebben en gebrek te lijden” (Filippenzen 4:11, 12).

Wat je kunt doen. Afhankelijk van hun leeftijd is het goed het volgende Bijbelse principe op je kinderen toe te passen: „Een ieder zal zijn eigen vracht dragen” (Galaten 6:5). Als je zoon een boete krijgt, kan het goed zijn hem die zelf te laten betalen van zijn zakgeld of salaris. Als je dochter een onvoldoende krijgt, kan dat haar wakker schudden zodat ze de volgende keer haar huiswerk beter doet. Als de verkering van je zoon uitgaat, troost hem dan, maar laat hem op een geschikt moment ook nadenken over vragen als: zijn er achteraf gezien misschien punten waar ik nog aan moet werken? Kinderen die hun problemen zelf leren oplossen, worden sterker en krijgen meer zelfvertrouwen — wat ze waarschijnlijk niet leren als iemand ze altijd ’redt’.

’Laat een ieder zich ervan vergewissen wat zijn eigen werk is, en dan zal hij reden tot opgetogenheid hebben.’ — Galaten 6:4

Het probleem. Bij een enquête onder jonge volwassenen zei 81 procent dat hun belangrijkste doel was om ’rijk te worden’. Dat vonden ze veel belangrijker dan anderen helpen. Maar streven naar rijkdom maakt niet gelukkig. Uit onderzoek is zelfs gebleken dat mensen die op materiële dingen gericht zijn, eerder ongelukkig en depressief zijn. Ze hebben ook meer lichamelijke en psychische klachten.

Wat erachter zit. Sommige kinderen worden opgevoed in een materialistisch gezin. Het boek The Narcissism Epidemic zegt: „Ouders willen hun kinderen gelukkig maken, en kinderen willen spullen. Dus kopen de ouders spullen. En de kinderen zijn gelukkig, maar dat duurt niet lang. Dan willen ze nog meer spullen.”

Natuurlijk speelt de reclamewereld maar al te graag in op de inhalige consumentenmarkt met slogans als ’Je verdient het allerbeste’ en ’Omdat je het waard bent’. Veel jonge volwassenen kunnen zich daar helemaal in vinden en zitten vervolgens met schulden die ze niet kunnen afbetalen.

Wat de Bijbel zegt. De Bijbel erkent dat we geld nodig hebben (Prediker 7:12). Maar er wordt ook in gewaarschuwd: ’De liefde voor geld is een wortel van allerlei schadelijke dingen, en door hun streven op die liefde te richten hebben sommigen zich overal met vele pijnen doorboord’ (1 Timotheüs 6:10). De Bijbel geeft ons de raad om geen rijkdom na te streven maar tevreden te zijn met de noodzakelijke dingen (1 Timotheüs 6:7, 8).

’Zij die besloten zijn rijk te worden, vallen in verzoeking en een strik en vele zinneloze en schadelijke begeerten.’ — 1 Timotheüs 6:9

Wat je kunt doen. Als ouder is het goed om te analyseren wat je eigen houding is tegenover geld en de dingen die je ermee kunt kopen. Stel de juiste prioriteiten en help je kinderen dat ook te doen. The Narcissism Epidemic zegt: „Ouders kunnen met hun kinderen praten over onderwerpen als: Wanneer is het een goed idee om dingen in de uitverkoop te kopen? Wanneer is het geen goed idee? Wanneer moet je rente betalen? Heb je weleens iets gekocht omdat iemand anders vond dat je dat moest doen?”

Pas op dat je spullen niet gebruikt als wondermiddel wanneer er problemen in het gezin zijn. „Spullen kopen als er problemen zijn, is een oplossing die nooit blijkt te werken”, zegt het boek The Price of Privilege. „Problemen moeten opgelost worden met denkvermogen, inzicht en empathie, en niet met schoenen en tassen.”