WAT zijn waarden? Het zijn morele of ethische principes die we goed en belangrijk vinden, zoals vergevensgezindheid, eerlijkheid, liefde, zelfbeheersing en respect voor het leven. Onze waarden beïnvloeden ons gedrag, onze prioriteiten en onze relaties, en ook de morele richtlijnen die we aan onze kinderen geven. Maar hoewel morele waarden heel belangrijk zijn, gaan ze steeds verder achteruit.

In 2008 hebben Amerikaanse onderzoekers honderden jonge volwassenen vragen gesteld over hun kijk op morele waarden. „Het is ontmoedigend hoe weinig ze over morele kwesties denken en praten”, zei David Brooks in The New York Times. De meesten vonden verkrachting en moord verkeerd, maar „buiten die extreme gevallen kwam de moraal niet in beeld, zelfs niet als het ging om dingen als rijden onder invloed, spieken of vreemdgaan”. Zoals één jongere het zei: „Ik hou me niet zo bezig met wat goed en fout is.” Velen  hadden als motto: ’Ga gewoon op je gevoel af. Volg je hart.’ Is dat verstandig?

Het menselijk hart kan aanzetten tot grote liefde en medegevoel, maar het kan ook ’verraderlijk’ zijn (Jeremia 17:9). Deze trieste realiteit komt tot uiting in het veranderende morele landschap van deze wereld — een tendens die in de Bijbel voorspeld werd. Hierin werd lang geleden over „de laatste dagen” gezegd: „De mensen zullen egoïstisch zijn, geldzuchtig, zelfingenomen en arrogant”, en ook „harteloos” en „wreed”. „Ze zullen het goede haten” en „het genot zullen ze meer liefhebben dan God” (2 Timotheüs 3:1-5, De Nieuwe Bijbelvertaling).

Die realiteit zou ons moeten laten inzien dat we niet blind op ons eigen hart kunnen vertrouwen. De Bijbel zegt zelfs ronduit: „Hij die op zijn eigen hart vertrouwt, is verstandeloos” (Spreuken 28:26). We kunnen alleen op ons hart afgaan als we het net als een kompas ijken met goede waarden. Waar kunnen we zulke waarden vinden? Velen vertrouwen op de Bijbel vanwege de wijsheid en openhartigheid ervan.

Bijbelse waarden blijken precies geschikt te zijn voor ons als mensen. Neem bijvoorbeeld de eigenschappen liefde, vriendelijkheid, vrijgevigheid en eerlijkheid.

Liefde voor anderen.

„Als u liefde hebt leren geven, zult u zeker geluk vinden”, zegt het boek Engineering Happiness — A New Approach for Building a Joyful Life. Het is duidelijk dat we liefde nodig hebben. Zonder liefde kunnen we niet echt gelukkig zijn.

Wat de Bijbel zegt: ’Bekleedt u bij al deze dingen met liefde, want ze is een volmaakte band van eenheid’ (Kolossenzen 3:14). Dezelfde Bijbelschrijver zei ook: ’Heb ik geen liefde, dan ben ik niets’ (1 Korinthiërs 13:2).

Die liefde is niet seksueel of puur sentimenteel, maar is op beginselen gebaseerd. Het is de soort liefde die ons motiveert om een onbekende in nood te helpen zonder uit te zijn op een beloning. In 1 Korinthiërs 13:4-7 staat: „De liefde is lankmoedig en vriendelijk. De liefde is niet jaloers, ze snoeft niet, wordt niet opgeblazen, gedraagt zich niet onbetamelijk, zoekt niet haar eigen belang, wordt niet geërgerd. Ze rekent het kwade niet aan. Ze verheugt zich niet over onrechtvaardigheid, maar verheugt zich met de waarheid. Ze verdraagt alle dingen, (...) verduurt alle dingen.”

Als die liefde in een gezin ontbreekt, lijdt iedereen eronder, vooral de kinderen. Een vrouw die Monica heet, schreef dat ze als kind lichamelijk, seksueel en emotioneel mishandeld werd. „Niemand hield van me en ik zag geen uitweg”, zei ze. Maar op haar vijftiende ging ze bij haar grootouders wonen, die Getuigen van Jehovah zijn.

Monica vertelde: „In de twee jaar dat ik bij ze woonde, hielpen ze me over mijn verlegenheid heen te komen en opgewekt,  liefdevol en zorgzaam te worden. Dankzij hen ben ik een respectabele jonge vrouw geworden.” Monica heeft nu een gelukkig huwelijk, en samen met haar man en drie kinderen toont ze liefde voor anderen door hun over de boodschap uit de Bijbel te vertellen.

Iets wat liefde bijna ongemerkt kan ondermijnen, is materialisme: het idee dat rijkdom en amusement de belangrijkste waarden in het leven zijn. Maar uit meerdere onderzoeken is gebleken dat mensen verrassend weinig geld nodig hebben om gelukkig te zijn. Mensen die de meeste waarde aan bezittingen hechten, sturen vaak juist aan op verdriet en zorgen. Die gedachte wordt door de Bijbel ondersteund. Prediker 5:10 zegt: „Iemand die enkel het zilver liefheeft, zal van zilver niet verzadigd worden, noch wie maar ook die rijkdom liefheeft, van inkomsten. Ook dit is ijdelheid.” In de Bijbel staat ook: „Laat uw levenswijze vrij zijn van de liefde voor geld” (Hebreeën 13:5).

Vriendelijkheid en vrijgevigheid.

„Zou het niet fantastisch zijn als u een winkel kon binnenlopen en levenslang geluk kon kopen?”, stond in een artikel van het Greater Good Science Center van de Universiteit van Californië (Berkeley, VS). „Dat idee is niet zo onrealistisch als het klinkt — zolang de dingen die u koopt maar voor een ander zijn.” Dingen geven maakt dus gelukkiger dan dingen krijgen.

Wat de Bijbel zegt: „Het is gelukkiger te geven dan te ontvangen” (Handelingen 20:35).

Van onszelf geven in de vorm van onze tijd en energie is vaak de beste en meest lonende manier van geven. Zo merkte Karen op dat drie vrouwen — een moeder en haar twee dochters — hulp nodig hadden. De moeder en een van de dochters moesten het vliegtuig halen, maar hun auto startte niet en de taxi was laat. Karen bood aan ze te brengen, ook al was het drie kwartier rijden naar het vliegveld. De vrouwen namen het aanbod aan. Op de terugweg zag Karen dat de andere dochter nog steeds op het parkeerterrein in de auto zat te wachten.

„Mijn man komt er zo aan”, zei de vrouw.

„Gelukkig”, zei Karen. „Ik ben op weg naar onze Koninkrijkszaal, onze kerk, om in de tuin te helpen.”

„Bent u een Getuige van Jehovah?”, vroeg de vrouw.

„Ja”, antwoordde Karen, en er volgde een kort gesprek.

Een paar weken later kreeg Karen een brief. Daarin stond: „Mijn moeder en ik zijn niet vergeten wat je voor ons hebt gedaan. Dankzij jou hebben we ons vliegtuig gehaald! Mijn zus zei dat je een Getuige van Jehovah bent, en dat verklaart alles. Mijn moeder is een Getuige en ik ben zelf een inactieve Getuige. Maar daar ga ik snel wat aan veranderen!” Karen vond het geweldig dat ze twee geloofsgenoten had kunnen helpen. „Ik was diep ontroerd”, zei ze.

 De auteur Charles D. Warner schreef: „Een mooie compensatie van dit leven is dat niemand een ander oprecht kan proberen te helpen zonder zichzelf te helpen.” Dat komt doordat het niet Gods bedoeling was dat mensen egoïstisch zouden zijn maar juist dat ze zijn mooie eigenschappen zouden weerspiegelen (Genesis 1:27).

Eerlijkheid.

Deze waarde is essentieel voor iedere beschaafde samenleving. Oneerlijkheid leidt tot angst, wantrouwen en maatschappelijk verval.

Wat de Bijbel zegt: „Wie zal een gast zijn in uw [Gods] tent?” Het antwoord? „Hij die onberispelijk wandelt en (...) de waarheid spreekt in zijn hart” (Psalm 15:1, 2). Eerlijkheid is net als de eerder genoemde eigenschappen een karaktertrek die niet bepaald wordt door omstandigheden of eigenbelang.

Het artikel begon met het verhaal van Christina, die een tas met geld gevonden had. Zij vond Gods goedkeuring belangrijker dan rijkdom. Toen de man die het geld verloren had terugkwam, stelde ze hem gerust door te vertellen dat zijn geld gevonden was. Hij was verbaasd over haar eerlijkheid. Dat gold ook voor haar werkgever. Hij gaf haar later promotie en maakte haar voorraadbeheerder. Het is zoals 1 Petrus 3:10 zegt: „Wie het leven wil liefhebben en goede dagen wil zien, weerhoude zijn (...) lippen van het spreken van bedrog.”

Uit de morele waarden in de Bijbel blijkt hoeveel de Schepper van ons houdt, want die waarden helpen ons om ’het rechte pad te houden’ (Spreuken 2:20, NBV; Jesaja 48:17, 18). Als we die leiding volgen, laten we zien dat wij ook van God houden, en daarvoor zullen we beloond worden. De Bijbel doet zelfs de belofte: „Houd zijn [Gods] weg, en hij zal u verhogen om de aarde in bezit te nemen. Wanneer de goddelozen worden afgesneden, zult gij het zien” (Psalm 37:34).

Personen die zich aan de normen van de Bijbel houden, wacht een schitterende toekomst: leven op een vredige aarde zonder slechtheid! De waarden in de Bijbel verdienen dus zeker onze aandacht.