Waarom is er zo veel corruptie?

„GIJ DIENT GEEN STEEKPENNINGEN AAN TE NEMEN, WANT STEEKPENNINGEN VERBLINDEN SCHERPZIENDEN EN KUNNEN DE WOORDEN VAN RECHTVAARDIGEN VERDRAAIEN.” — Exodus 23:8.

ZO’N 3500 jaar geleden veroordeelde de wet van Mozes omkoping. In de eeuwen sindsdien is het aantal anticorruptiewetten sterk toegenomen. Desondanks is de wetgeving er niet in geslaagd corruptie te beteugelen. Dagelijks gaan er miljoenen aan steekpenningen van hand tot hand, en miljarden mensen ondervinden de gevolgen.

Corruptie is inmiddels zo in dat ze de structuur van de samenleving dreigt te ondermijnen. In sommige landen krijgt men bijna niets voor elkaar tenzij er smeergeld wordt gegeven. Met steekpenningen aan de juiste persoon kan men door een examen komen, een rijbewijs krijgen, een contract in de wacht slepen of een proces winnen. „Corruptie is als een zware vervuiling die op mensen drukt en hen moedeloos maakt”, verzucht Arnaud Montebourg, een Parijse advocaat.

Omkoping viert vooral hoogtij in de zakenwereld. Sommige bedrijven reserveren een derde van al hun winsten alleen al voor het omkopen van corrupte regeringsbureaucraten. Volgens het Britse tijdschrift The Economist dient wel tien procent van de 25 miljard dollar die jaarlijks in de internationale wapenhandel wordt uitgegeven, om potentiële klanten om te kopen. Daar de omvang van deze corruptie is toegenomen, zijn de gevolgen catastrofaal geworden. In de afgelopen tien jaar is naar verluidt door „vriendjes”-kapitalisme — corrupte zakenpraktijken waarbij de enkele bevoorrechten die goede connecties hebben, worden begunstigd — de economie van hele landen geruïneerd.

Onvermijdelijk zijn degenen die het meest te lijden hebben van corruptie en de economische verwoesting die erdoor wordt aangericht, de armen — degenen die zelden in een positie verkeren om iemand om te kopen. Zoals The Economist het kort en bondig uitdrukte, „is corruptie slechts één vorm van onderdrukking”. Kan dit soort onderdrukking overwonnen worden, of is corruptie onontkoombaar? Om die vraag te beantwoorden, moeten wij eerst enkele van de fundamentele oorzaken van corruptie identificeren.

Wat zijn de oorzaken van corruptie?

Waarom verkiezen mensen corrupt te zijn in plaats van eerlijk? Voor sommigen is corrupt zijn misschien de makkelijkste weg — of zelfs de enige weg — om te krijgen wat zij willen. Soms verschaffen steekpenningen een geschikt middel om straf te ontlopen. Velen die zien dat politici, politieagenten en rechters corruptie schijnen te negeren of ook zelf corrupt zijn, volgen slechts hun voorbeeld.

Door het sneeuwbaleffect van corruptie wordt deze praktijk acceptabeler totdat ze ten slotte een levenswijze wordt. Mensen met erbarmelijk lage lonen gaan denken dat zij geen andere keus hebben. Zij moeten wel smeergeld eisen om een  fatsoenlijk inkomen te hebben. En wanneer degenen die smeergeld afpersen of betalen teneinde een oneerlijk voordeel te behalen, ongestraft blijven, zijn maar weinigen bereid tegen de stroom in te zwemmen. „Omdat het vonnis over een slecht werk niet spoedig is voltrokken, daarom is het hart der mensenzonen in hen er volkomen op gericht kwaad te doen”, merkte koning Salomo op. — Prediker 8:11.

Twee sterke krachten blijven de vuren van corruptie aanwakkeren: zelfzucht en hebzucht. Uit zelfzucht sluiten corrupte mensen hun ogen voor het lijden dat zij door hun corruptie anderen aandoen en rechtvaardigen zij omkoping simpelweg omdat zij er wel bij varen. Hoe meer materiële voordelen zij verwerven, des te hebzuchtiger worden zulke mensen. „Iemand die enkel het zilver liefheeft, zal van zilver niet verzadigd worden,” merkte Salomo op, „noch wie maar ook die rijkdom liefheeft, van inkomsten” (Prediker 5:10). Hebzucht mag dan goed zijn om geld te verdienen, ze sluit steevast de ogen voor corruptie en illegaliteit.

Nog een factor die niet over het hoofd gezien mag worden, is de rol van de onzichtbare heerser van deze wereld, die in de bijbel wordt geïdentificeerd als Satan de Duivel (1 Johannes 5:19; Openbaring 12:9). Satan is degene die corruptie actief bevordert. De grootste omkoopsom die in de geschiedenis staat opgetekend, werd door Satan aan Christus aangeboden. ’Ik zal u alle koninkrijken der wereld geven als u neervalt en een daad van aanbidding jegens mij verricht.’ — Mattheüs 4:8, 9.

Jezus was echter onomkoopbaar, en hij leerde zijn volgelingen net zo’n standpunt in te nemen. Zouden Christus’ leringen een effectief hulpmiddel kunnen zijn om corruptie in deze tijd te bestrijden? Het volgende artikel zal deze vraag analyseren.