De oorlogswonden

„IN EEN oorlog zijn er geen winnaars”, zei een voormalige soldaat die in de Tweede Wereldoorlog heeft gevochten. „Er zijn alleen verliezers.” Velen zullen het met hem eens zijn. De kosten van een oorlog zijn verschrikkelijk; zowel de overwinnaars als de overwonnenen betalen een afschuwelijke prijs. Zelfs nadat een gewapend conflict beëindigd is, ondergaan miljoenen mensen lijden als gevolg van de afgrijselijke oorlogswonden.

Wat voor wonden? Oorlog kan een bevolking decimeren, waarbij grote aantallen wezen en weduwen achterblijven. Veel overlevenden hebben afschuwelijke fysieke verwondingen alsook psychische littekens. Miljoenen zijn misschien berooid achtergebleven of genoodzaakt vluchtelingen te worden. Kunnen we ons de haat en het verdriet indenken die ongetwijfeld voortleven in het hart van degenen die zulke conflicten overleven?

Etterende wonden

De wonden die door een oorlog in de harten van mensen zijn geslagen, blijven nog lang nadat een staakt-het-vuren is bereikt, de geweren zwijgen en de soldaten naar huis zijn gegaan, etteren. Opeenvolgende generaties koesteren misschien een diepgewortelde verbittering tegenover elkaar. Zo kunnen de wonden van de ene oorlog de grondoorzaak van de volgende zijn.

Het Verdrag van Versailles bijvoorbeeld, dat in 1919 ondertekend werd om een officieel einde aan de Eerste Wereldoorlog te maken, legde Duitsland restricties op die door de burgers van dat land als hardvochtig en wraakzuchtig werden bezien. Volgens The Encyclopædia Britannica veroorzaakten de bepalingen van het verdrag „verbolgenheid onder de Duitsers en droegen ertoe bij de zucht naar wraak te stimuleren”. Enkele jaren later „verschafte verbolgenheid over het vredesverdrag Hitler een uitgangspunt” en vormde een van de factoren die tot de Tweede Wereldoorlog leidden.

De Tweede Wereldoorlog begon in West-Europa en breidde zich uit tot de Balkan. De wonden die etnische groepen in het gebied elkaar in de jaren ’40 toebrachten, droegen bij tot de oorlog op de Balkan in de jaren ’90. „De vicieuze cirkel van haat en wraak is in een spiraal veranderd, die doorwerkt tot in onze huidige tijd”, merkte de Duitse krant Die Zeit op.

Indien de mensheid in vrede wil leven, moeten de oorlogswonden beslist geheeld worden. Hoe kan dat tot stand worden gebracht? Wat kan er gedaan worden om de haat en het verdriet uit te wissen? Wie kan de oorlogswonden helen?

 [Illustratieverantwoording op blz. 2]

COVER: Fatmir Boshnjaku

[Illustratieverantwoording op blz. 3]

U.S. Coast Guard photo; UN PHOTO 158297/J. Isaac