De Gulden Regel — Een universele leer

„Alle dingen dan die gij wilt dat de mensen voor u doen, moet ook gij insgelijks voor hen doen.” — Mattheüs 7:12.

DEZE woorden werden bijna 2000 jaar geleden door Jezus Christus uitgesproken in zijn beroemde Bergrede. In de eeuwen sindsdien is er veel over die eenvoudige verklaring gezegd en geschreven. Ze is bijvoorbeeld bejubeld als „de essentie van de Schrift”, „een resumé van de plicht van de christen jegens zijn naaste” en „een fundamenteel ethisch beginsel”. De verklaring is zo bekend geworden dat ze vaak de Gulden Regel wordt genoemd.

Het denkbeeld van de Gulden Regel is echter beslist niet beperkt tot de zogenaamd christelijke wereld. Het judaïsme, het boeddhisme en de Griekse filosofie hebben deze ethische stelregel alle in de een of andere vorm uiteengezet. Een verklaring van Confucius, die in de Oriënt als de grootste wijsgeer en leraar wordt vereerd, is heel bekend, vooral bij mensen in het Verre Oosten. In de Analecta, het derde van zijn Vier Boeken, wordt de gedachte driemaal onder woorden gebracht. Tweemaal zei Confucius, toen hij vragen van leerlingen beantwoordde: „Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.” Bij een andere gelegenheid, toen zijn leerling Zigong pocherig verklaarde: „Wat ik niet wil dat anderen mij doen, wil ik ook hun niet doen”, reageerde de leraar hierop met de ontnuchterende opmerking: „Ja, maar je kunt het alleen nog niet.”

Wanneer men deze woorden leest, beseft men dat Confucius’ verklaring een negatieve versie is van wat Jezus later heeft gezegd. Het duidelijke verschil is dat de door Jezus uitgesproken Gulden Regel positieve daden vereist in de vorm van goeddoen aan anderen. Stel dat mensen overeenkomstig Jezus’ positieve verklaring zouden handelen, dat ze om anderen zouden geven, stappen zouden doen om anderen te helpen en dagelijks volgens deze gedragscode zouden leven. Denkt u dat dit de huidige wereld tot een betere plaats zou maken? Zeer beslist.

Of de regel nu in positieve of negatieve termen of anderszins is gesteld, het gaat erom dat mensen in verschillende tijden, op verschillende plaatsen en met diverse achtergronden veel belang hebben gehecht aan het denkbeeld van de Gulden Regel. Dit toont zonder meer aan dat wat Jezus in de Bergrede heeft gezegd, een universele leer is die op het leven van mensen overal ter wereld, ongeacht het tijdperk, van toepassing is.

Vraag u eens af: ’Zou ik graag onpartijdig, eerlijk en met respect behandeld worden?  Zou ik graag in een wereld leven zonder rassenvooroordeel, misdaad en oorlog? Zou ik graag in een gezin wonen waarin iedereen rekening houdt met de gevoelens en het welzijn van anderen?’ Wie zou er nu nee zeggen bij het horen van zulke mogelijkheden? De harde werkelijkheid is echter dat slechts heel weinig mensen zich in deze toestanden verheugen. Voor de meesten zijn dit dingen waar ze zelfs nauwelijks op durven te hopen.

De Gulden Regel verliest zijn glans

Door de hele geschiedenis heen zijn er misdaden tegen de menselijkheid gepleegd waarbij de rechten van mensen met voeten werden getreden. Hiertoe behoren de Afrikaanse slavenhandel, de nazi-vernietigingskampen, gedwongen kinderarbeid en meedogenloze genocidecampagnes op veel plaatsen. Deze afschuwelijke lijst zou nog veel langer gemaakt kunnen worden.

Vandaag de dag is onze hightechwereld egocentrisch. Weinig mensen denken aan anderen wanneer hun eigen gemak of vermeende rechten in het gedrang komen (2 Timotheüs 3:1-5). Waarom zijn zo velen zelfzuchtig, wreed, ongevoelig en egocentrisch geworden? Komt dit niet doordat de Gulden Regel, hoewel die nog altijd algemeen bekend is, opzij geschoven wordt als onrealistisch, een moreel relikwie? Helaas bestaat deze situatie zelfs onder velen die beweren in God te geloven. En te oordelen naar de huidige gang van zaken zullen mensen alleen nog maar egocentrischer worden.

De belangrijke vragen die beschouwd moeten worden, zijn daarom: Wat houdt het in volgens de Gulden Regel te leven? Is er nog wel iemand die ernaar leeft? En zal er ooit een tijd komen waarin de hele mensheid in overeenstemming met de Gulden Regel zal leven? De waarheidsgetrouwe antwoorden op deze vragen kunt u in het volgende artikel lezen.

[Illustratie op blz. 3]

Confucius en anderen onderwezen variaties op de Gulden Regel