Wordt uw leven beheerst door bijgeloof?

BIJGELOOF treft men overal ter wereld aan. Soms wordt het gerespecteerd als onderdeel van een cultureel erfgoed. Of het wordt als een onbetekenende curiositeit beschouwd — iets wat het leven kleur geeft. In de westerse wereld wordt bijgeloof gewoonlijk met het spreekwoordelijke korreltje zout genomen. Elders — in Afrika bijvoorbeeld — kan bijgeloof aanzienlijke invloed op het leven van de mensen uitoefenen.

Veel van de Afrikaanse cultuur is op bijgeloof gebaseerd. In Afrika geproduceerde films, radioprogramma’s en literatuur gaan vaak over bijgeloof en mystieke onderwerpen, zoals magie, voorouderverering en fetisjen. Hoe komt het dat mensen zo door bijgeloof worden beïnvloed, en waar komt bijgeloof vandaan?

Wat schuilt er achter bijgeloof?

Veel bijgelovige ideeën komen in wezen voort uit een vrees voor geesten van de doden of welke soort geesten maar ook. Gebeurtenissen worden geïnterpreteerd als pogingen van deze geesten om met de levenden in contact te treden door een bedreiging, een waarschuwing of een zegen.

Bijgeloof houdt ook nauw verband met genezen en geneesmiddelen. Voor de meeste mensen in ontwikkelingslanden zijn de moderne geneesmiddelen erg duur en dikwijls gewoon niet verkrijgbaar. Daarom wenden velen zich tot voorouderlijke gebruiken, spiritisme en bijgeloof om genezing te zoeken of te trachten voorzorgsmaatregelen te nemen. Ook voelen ze zich meer op hun gemak bij een medicijnman die hun gebruiken kent en hun dialect spreekt dan bij een arts. Zo worden bijgelovige ideeën levend gehouden.

Volgens bijgelovige tradities zijn ziekten en ongelukken niet gewoon toevallige gebeurtenissen maar voorvallen die door krachten in de geestenwereld worden veroorzaakt. Medicijnmannen beweren wellicht dat een dode voorouder ontevreden over iets is. Of geestenmediums suggereren dat iemand via een concurrerende medicijnman een vloek over het slachtoffer heeft uitgesproken en dat hij daarom ziek is geworden of een ongeluk heeft gehad.

Er zijn wereldwijd oneindig veel bijgelovige ideeën, en hun verbreiding is afhankelijk van plaatselijke folklore, legenden en omstandigheden. Maar de gemeenschappelijke noemer is de gedachte dat iemand, of iets, in de onzichtbare geestenwereld verzoend moet worden.

Onschadelijk of gevaarlijk?

Voor de meeste gezinnen is de geboorte van een tweeling een bijzondere en opwindende gebeurtenis. Bijgelovige mensen zouden het echter als een voorteken kunnen interpreteren. In sommige gebieden van West-Afrika bezien velen het als de geboorte van godheden en wordt de tweeling aanbeden. Als een van de twee sterft of als beide kinderen sterven, worden er beeldjes van de tweeling gemaakt en moet het gezin voedsel offeren aan deze afgodsbeelden. Elders  bezien mensen de geboorte van een tweeling als een vloek, zozeer zelfs dat sommige ouders op zijn minst een van de twee kinderen doden. Waarom? Ze geloven dat als beide kinderen in leven blijven, ze op een dag hun ouders zullen vermoorden.

Voorbeelden zoals deze laten zien dat hoewel sommige vormen van bijgeloof wellicht curieus en onschuldig lijken, andere gevaarlijk — en zelfs dodelijk — kunnen zijn. Door een ongunstige interpretatie kan een onschadelijk voorval in een gevaarlijke aangelegenheid veranderen.

Ja, bijgeloof is in werkelijkheid een geloof, een vorm van religie. Gezien de gevaarlijke aspecten van bijgeloof is het op zijn plaats te vragen: Wie is er eigenlijk gebaat bij bijgelovige ideeën en gebruiken?

De oorsprong van bijgeloof

Ondanks bewijzen van het tegendeel zijn sommige mensen tegenwoordig geneigd het bestaan van Satan of van boze geesten te ontkennen. Maar in tijd van oorlog kan het alleen maar catastrofaal zijn te weigeren het bestaan van een gevaarlijke vijand te erkennen. Hetzelfde zou kunnen gelden in een conflict met bovenmenselijke geestelijke schepselen, want de apostel Paulus schreef: „Onze strijd is . . . tegen de goddeloze geestenkrachten.” — Efeziërs 6:12.

Ook al kunnen we ze niet zien, boze geestelijke schepselen bestaan wel degelijk. De bijbel vertelt dat een onzichtbare geestelijke persoon gebruik maakte van een slang, zoals een buikspreker een pop gebruikt, om met de eerste vrouw, Eva, te spreken en dat hij haar ertoe bracht tegen God in opstand te komen (Genesis 3:1-5). De bijbel identificeert deze geestelijke persoon als „de oorspronkelijke slang, die Duivel en Satan wordt genoemd, die de gehele bewoonde aarde misleidt” (Openbaring 12:9). Deze Satan slaagde erin andere engelen tot opstand over te halen (Judas 6). Die goddeloze engelen werden demonen, vijanden van God.

Jezus dreef demonen uit bij mensen, en ook zijn discipelen deden dat (Markus 1:34; Handelingen 16:18). Deze geesten waren geen dode voorouders, want de doden zijn „zich van helemaal niets bewust” (Prediker 9:5). Nee, het zijn de opstandige engelen die door Satan misleid zijn. Met hen in contact treden of ons aan hun invloed onderwerpen is iets wat we niet licht moeten opvatten, want net als hun leider, Satan  de Duivel, zouden ze ons graag verslinden (1 Petrus 5:8). Het is hun bedoeling ons af te keren van de enige hoop voor de mensheid — Gods koninkrijk.

De bijbel onthult een van de methoden die Satan en zijn demonen gebruiken: „Satan zelf blijft zich veranderen in een engel des lichts” (2 Korinthiërs 11:14). Satan zou ons graag wijsmaken dat hij ons een beter leven kan bieden. Daarom kan het lijken alsof de tussenkomst van goddeloze geesten wat tijdelijke voordelen brengt. Maar ze kunnen geen blijvende oplossingen bieden (2 Petrus 2:4). Ze kunnen iemand onmogelijk eeuwig leven geven, en ze zullen binnenkort vernietigd worden (Romeinen 16:20). Onze Schepper is de enige bron van eeuwig leven en waar geluk en de best mogelijke bescherming tegen goddeloze geestenkrachten. — Jakobus 4:7.

Hulp zoeken door middel van spiritistische praktijken wordt door God veroordeeld (Deuteronomium 18:10-12; 2 Koningen 21:6). Dat is flirten met de vijand, een verbond sluiten met Gods verraders! Het raadplegen van een horoscoop, het consulteren van een medicijnman of het liefhebberen in welke vorm van bijgeloof maar ook betekent dat u de goddeloze geesten zeggenschap geeft over de beslissingen die u in uw leven neemt. Het komt erop neer dat u zich bij hen aansluit in hun opstand tegen God.

Is bescherming tegen kwaad mogelijk?

Ade *, een man die in Niger woont, bestudeerde de bijbel met een volletijdprediker van Jehovah’s Getuigen. Ade legde uit waarom hij een talisman in zijn werkplaats had: „Er zijn veel vijanden.” Ades bijbelonderwijzer liet hem zien dat men zich voor werkelijke bescherming alleen op Jehovah kan verlaten. Hij las Ade Psalm 34:7 voor, waar staat: „De engel van Jehovah legert zich rondom degenen die hem vrezen, en hij verlost hen.” Ade besloot: „Als Jehovah me echt kan beschermen, haal ik de talisman weg.” Nu, jaren later, dient hij als ouderling en volletijdprediker. Geen van zijn vijanden heeft hem kwaad gedaan.

 De bijbel laat zien dat tijd en onvoorziene gebeurtenissen ons allen treffen, of we nu bijgelovig zijn of niet (Prediker 9:11). Maar Jehovah beproeft ons nooit met kwade dingen (Jakobus 1:13). Dood en onvolmaaktheid zijn te wijten aan de zonde die we van Adam hebben geërfd (Romeinen 5:12). Dat is de reden waarom iedereen af en toe ziek wordt en fouten maakt die rampzalige gevolgen kunnen hebben. Het zou daarom verkeerd zijn om elke ziekte of alle tegenslagen aan de invloed van goddeloze geesten toe te schrijven. Een dergelijke overtuiging zou ons alleen maar in de verleiding brengen de geesten op de een of andere manier gunstig te stemmen. * Als we ziek zijn, moeten we juiste medische zorg trachten te krijgen en geen advies inwinnen bij „een leugenaar en de vader van de leugen”, Satan de Duivel (Johannes 8:44). Uit statistieken blijkt dat mensen in landen waar bijgeloof in verband met voorouders wijdverbreid is, geen langer of beter leven hebben dan mensen in andere landen. Het is dus duidelijk dat bijgeloof geen betere gezondheid oplevert.

God is machtiger dan welke goddeloze geest maar ook, en hij is in ons welzijn geïnteresseerd. „De ogen van Jehovah zijn op de rechtvaardigen en zijn oren tot hun smeking” (1 Petrus 3:12). Bid tot hem om bescherming en wijsheid (Spreuken 15:29; 18:10). Doe moeite om zijn Heilige Woord, de bijbel, te begrijpen. Nauwkeurige kennis van de bijbel is de beste bescherming die we kunnen hebben. We zullen erdoor geholpen worden in te zien waarom er slechte dingen gebeuren en hoe we de gunst van de Almachtige God kunnen winnen.

Voordelen van kennis van God

Nauwkeurige kennis van Jehovah en zijn voornemens — het tegenovergestelde van onwetendheid en bijgeloof — is de sleutel om ware bescherming te krijgen. Dit blijkt uit het geval van Jean, een man in Benin. Bijgeloof was diep verankerd in Jeans familie. Volgens bijgelovige stamgebruiken moest een vrouw die net een zoon had gebaard, negen dagen in een speciaal gebouwde hut verblijven. Als ze een dochter had gebaard, moest ze zeven dagen in de hut blijven.

In 1975 beviel Jeans vrouw van een prachtige baby, een jongetje dat ze de naam Marc gaven. Op grond van hun kennis van de bijbel wilden Jean en zijn vrouw niets met goddeloze geesten te maken hebben. Maar zouden ze zwichten voor vrees en voor de druk om bijgelovige gebruiken te volgen en de moeder in de hut laten verblijven? Nee — ze verwierpen dit stambijgeloof. — Romeinen 6:16; 2 Korinthiërs 6:14, 15.

Overkwam Jeans gezin enig kwaad? Er zijn vele jaren voorbijgegaan, en Marc is nu dienaar in de bediening in de plaatselijke gemeente van Jehovah’s Getuigen. Het hele gezin is blij dat ze hun leven niet door bijgeloof hebben laten beïnvloeden, waardoor ze hun geestelijke welzijn in gevaar zouden hebben gebracht. — 1 Korinthiërs 10:21, 22.

Ware christenen moeten de duistere praktijken van bijgeloof niet toelaten in hun leven en het geestelijke licht aanvaarden dat hun door de Schepper, Jehovah, en zijn Zoon, Jezus Christus, aangeboden wordt. Dan kunnen ze de ware innerlijke vrede genieten die voortspruit uit het besef dat ze doen wat juist is in Gods ogen. — Johannes 8:32.

[Voetnoten]

[Kader/Illustratie op blz. 5]

Enkele veel voorkomende bijgelovigheden van over de hele wereld

• Rechtopstaande eetstokjes in een kom rijst zijn een teken van de dood

• Een uil in het zonlicht zien brengt ongeluk

• Een kaars die uitgaat tijdens een plechtigheid betekent dat er boze geesten in de buurt zijn

• Een paraplu op de grond laten vallen betekent dat er een moord in het huis gepleegd zal worden

• Een hoed op bed leggen brengt ongeluk

• Het geluid van klokken verdrijft demonen

• Wie bij de eerste poging alle kaarsjes op zijn verjaardagstaart uitblaast mag een wens doen

• Als er een bezem tegen een bed staat, kunnen de boze geesten in de bezem een bezwering uitspreken over het bed

• Een zwarte kat die uw pad kruist betekent ongeluk

• Een vork laten vallen betekent dat er een man op bezoek komt

• Een afbeelding van olifanten brengt geluk als ze tegenover een deur hangt

• Een hoefijzer boven de deuropening brengt geluk

• Klimop tegen het huis biedt bescherming tegen kwaad

• Onder een ladder door lopen brengt ongeluk

• Een spiegel breken betekent zeven jaar ongeluk

• Peper morsen betekent dat u ruzie krijgt met uw beste vriend(in)

• Zout morsen brengt ongeluk, tenzij u een beetje over uw linkerschouder gooit

• Een lege schommelstoel schommelend achterlaten vormt voor demonen een uitnodiging om erin te gaan zitten

• Schoenen ondersteboven laten liggen brengt ongeluk

• Als er iemand sterft, moeten de ramen worden geopend om de ziel te laten vertrekken

[Kader op blz. 6]

Uit de klauwen van bijgeloof bevrijd

Jehovah’s Getuigen waren in een gebied in Zuid-Afrika aan het prediken. Toen er in antwoord op hun kloppen een deur openging, stonden de Getuigen oog in oog met een vrouw gehuld in de complete uitrusting van een Sangoma (toverdokter). Ze wilden weggaan, maar de vrouw stond erop dat ze vertelden waar ze voor kwamen. Een van de Getuigen las Deuteronomium 18:10-12 voor om haar te laten zien wat Gods kijk op spiritistische praktijken is. De toverdokter aanvaardde de boodschap en stemde toe in een bijbelstudie. Ze zei dat als een studie van de bijbel haar ervan zou overtuigen dat Jehovah niet wilde dat ze een Sangoma was, ze ermee zou ophouden.

Nadat ze hoofdstuk 10 in het boek U kunt voor eeuwig in een paradijs op aarde leven aan de hand van de bijbel had bestudeerd, verbrandde ze al haar spullen die met toverij te maken hadden en begon de vergaderingen in de Koninkrijkszaal bij te wonen. Bovendien zette ze de situatie in verband met haar huwelijk recht, hoewel ze al zeventien jaar gescheiden leefde van haar man. Beiden zijn nu opgedragen, gedoopte Getuigen van Jehovah.

[Illustratie op blz. 6]

Een „Sangoma” werpt botten om door waarzeggerij de oorzaak van het probleem van een patiënt vast te stellen

[Illustraties op blz. 7]

Nauwkeurige kennis van God biedt ware bescherming en waar geluk