Zijn de kerken nog te redden?

„DE MENSEN in Groot-Brittannië geloven nog wel in God maar willen zich niet meer echt aan Christus binden”, zegt Stephen Tirwomwe, een Oegandese geestelijke. Zo’n twintig jaar geleden overleefde hij de gewelddadige zuiveringen van zijn kerk in Oeganda. Nu preekt hij in mannenclubs in Leeds (Engeland), waar hij zijn praatje van tien minuten houdt voordat zijn publiek bingo gaat spelen.

Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan kampt de onlangs opgerichte Anglicaanse Zending in Amerika met een vergelijkbare geestelijke crisis. „De Verenigde Staten hebben nu de grootste onkerkelijke en ongodsdienstige Engelssprekende bevolking ter wereld”, aldus de officiële website van de zending. „Wij worden het zendingsgebied.” Teleurgesteld over mislukte pogingen om hun kerk van binnenuit te veranderen, brak de nieuwe zending met de traditie en ging zich samen met Aziatische en Afrikaanse leiders toeleggen op „zendingswerk in de Verenigde Staten”.

Maar waarom zijn Afrikaanse, Aziatische en Latijns-Amerikaanse zendelingen ’zieltjes aan het winnen’ in de zogeheten christelijke landen van Europa en Noord-Amerika?

Wie redt wie?

Meer dan vierhonderd jaar lang werd de voortschrijdende koloniale expansie naar Afrika, Azië, de Pacific en Zuid-Amerika op de voet gevolgd door een gestage stroom toegewijde Europese missionarissen en zendelingen. Hun doel was hun godsdienst naar de zogenoemde heidenen in die landen te brengen. Mettertijd sloten de Amerikaanse kolonies, volgens zeggen op christelijke beginselen gegrondvest, zich daarbij aan en streefden uiteindelijk hun Europese tegenhangers voorbij door over heel de wereld hun eigen evangelische zendingsposten op te richten. Maar nu is het tij gekeerd.

 „Het centrum [van het zogeheten christendom] heeft zich verplaatst”, zegt Andrew Walls, oprichter en directeur van het Centrum voor Studie van het Christendom in de Niet-Westerse Wereld. In 1900 was 80 procent van degenen die zeiden christelijk te zijn, Europeaan of Noord-Amerikaan. Maar nu woont 60 procent van alle belijdende christenen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika. Een recent persbericht zegt: „Katholieke kerken in Europa steunen op priesters uit de Filippijnen en India”, en „een op de zes pastoors in Amerikaanse parochies is nu uit het buitenland geïmporteerd”. Afrikaanse evangelicalen in Nederland, voornamelijk van Ghanese afkomst, zien zichzelf als „een zendingskerk in een onkerkelijk werelddeel”. En evangelisten uit Brazilië houden nu kruistochten in verschillende delen van Groot-Brittannië. Een schrijver merkt op: „Het christelijke zendingsverkeer gaat nu in omgekeerde richting.”

Een naderende storm

Zendelingen zijn waarschijnlijk hard nodig in het steeds onkerkelijker geworden Europa en Noord-Amerika. „In Schotland gaat minder dan 10 procent van de christenen geregeld naar de kerk”, merkt een nieuwsblad op. In Frankrijk en Duitsland zijn dat er nog minder. Volgens een enquête „zegt ongeveer 40 procent van de Amerikanen en 20 procent van de Canadezen dat ze geregeld naar de kerk gaan”, zo staat in een ander persbericht. In de Filippijnen daarentegen gaat volgens zeggen bijna 70 procent naar de kerk, en in andere ontwikkelingslanden ligt dat percentage ongeveer hetzelfde.

Van nog grotere betekenis is dat kerkgangers op het zuidelijk halfrond vaak meer aan traditie hechten dan die op het noordelijk halfrond. Wanneer bijvoorbeeld katholieken in de Verenigde Staten en Europa worden ondervraagd, geven ze steevast uiting aan een toenemend wantrouwen tegenover het kerkelijk gezag en pleiten voor meer inspraak van leken en gelijkheid van vrouwen. Maar katholieken op het zuidelijk halfrond staan in deze kwesties massaal achter het traditionele standpunt van de kerk. Als de demografische verschuiving binnen de kerk in zuidwaartse richting doorzet, wordt de basis voor een toekomstige confrontatie nu al gelegd. Philip Jenkins, een geleerde op het gebied van geschiedenis en godsdienst, voorspelt: „Hoogstwaarschijnlijk zal over tien of twintig jaar geen van beide elementen van het wereldwijde christendom zijn tegenhanger als authentiek christelijk erkennen.”

Gezien deze ontwikkelingen is het volgens Walls een dringende vraag „hoe Afrikaanse, Aziatische, Latijns-Amerikaanse, Noord-Amerikaanse en Europese christenen kunnen samenleven in dezelfde kerk en werkelijk uiting kunnen geven aan hetzelfde geloof”. Wat denkt u? Kunnen de kerken overleven in een verdeelde wereld? Wat is de basis voor ware christelijke eenheid? Het volgende artikel zal de bijbelse antwoorden geven, samen met duidelijke bewijzen dat er wereldwijd al een florerende, eensgezinde christelijke gemeenschap bestaat.

[Illustratie op blz. 4]

Deze voormalige kerk is nu een muziekcafé

[Verantwoording]

AP Photo/Nancy Palmieri