Een unieke eigenschap van mensen

Jodie taxeert inboedels. Op een dag helpt hij een vrouw bij het sorteren en verkopen van de inboedel van haar overleden zus. Terwijl hij wat rondkijkt bij een oude open haard, vindt hij twee oude viskoffers. Als hij er eentje opent, kan hij zijn ogen niet geloven. Er zitten in folie gewikkelde rolletjes van honderddollarbiljetten in ter waarde van 82.000 dollar! Jodie is alleen in de kamer. Wat moet hij doen? De koffer stiekem meenemen of zijn cliënte over het geld vertellen?

HET dilemma van Jodie laat een van de eigenschappen uitkomen die ons onderscheiden van redeloze dieren. The World Book Encyclopedia zegt: „Een unieke eigenschap van mensen is dat we ons afvragen wat we wel of niet moeten doen.” Een hongerige hond die een stuk vlees op een picknicktafel ziet liggen, zal er heus niet over nadenken of hij dat stuk wel zal opeten. Maar Jodie kan afwegen of zijn beslissing moreel juist is. Als hij het geld houdt, dan steelt hij, al zal hij waarschijnlijk niet betrapt worden. Het geld is niet van hem; aan de andere kant, zijn cliënte weet er helemaal niets van. Trouwens, de meeste mensen in Jodies omgeving zouden het dom vinden als hij het geld aan zijn cliënte zou geven.

Wat zou u in Jodies situatie doen? Uw antwoord op deze vraag zal afhangen van de morele of ethische code waarnaar u hebt verkozen te leven.

Wat wordt er met ethiek bedoeld?

Ethiek is wel omschreven als de „praktische wijsbegeerte die zich bezighoudt met wat goed en kwaad is” (Groot woordenboek hedendaags Nederlands van Van Dale). De  schrijver Eric J. Easton zegt: „’Ethiek’ en ’moraliteit’ hebben dezelfde grondbetekenis. Het eerste woord komt uit het Grieks (ethikos) en het tweede uit het Latijn (moralis), en beide verwijzen naar het gezag van gewoonte en traditie.”

Lange tijd heeft religie over het algemeen de ethische normen voorgeschreven waarnaar mensen leven. Gods Woord, de bijbel, heeft in veel samenlevingen een krachtige invloed uitgeoefend. Maar wereldwijd hebben steeds meer mensen de verschillende religieuze normen als onpraktisch en de morele code van de bijbel als ouderwets afgewezen. Hoe is de leegte opgevuld? Het boek Ethics in Business Life verklaart dat „het seculiere denken . . . het gezag heeft overgenomen dat voorheen aan religie voorbehouden was”. In plaats van zich tot religieuze bronnen te wenden, zoeken velen de leiding van deskundigen die een studie hebben gemaakt van de ethiek. De bio-ethicus Paul McNeill zegt: „Ik denk dat ethici de seculiere priesters zijn. . . . Mensen spreken nu in ethische termen en niet meer in religieuze termen.”

Als u een moeilijke beslissing moet nemen, hoe stelt u dan vast wat goed of kwaad is? Zijn uw ethische normen bepaald door God of door uzelf?