Kan religie mensen verenigen? — Waarom velen twijfelen

’HEB uw naaste lief’ (Mattheüs 22:39). Veel religies onderschrijven deze fundamentele gedragsregel. Als die religies hun leden ertoe zouden kunnen brengen deze regel na te leven, zouden hun volgelingen nader tot elkaar komen en verenigd worden. Maar gebeurt dat ook? Dragen religies tot eenheid bij? In een recente enquête in Duitsland werd de vraag gesteld: „Worden mensen door religies verenigd of raken ze er juist verdeeld door?” Van de ondervraagden dacht 22 procent dat religies mensen verenigen, terwijl 52 procent dacht dat religies verdeeldheid veroorzaken. Misschien denken veel mensen in uw land er in grote lijnen ook zo over.

Waarom hebben velen er weinig vertrouwen in dat religie de mensheid kan verenigen? Misschien door wat ze van de geschiedenis weten. In plaats van mensen bij elkaar te brengen, heeft religie hen vaak uiteengedreven. In sommige gevallen is religie een dekmantel geweest voor de gruwelijkste wreedheden. Hier volgen enkele voorbeelden van de afgelopen honderd jaar.

Beïnvloed door religie

In de Tweede Wereldoorlog vlogen rooms-katholieke Kroaten en orthodoxe Serviërs elkaar naar de keel. Beide groepen beweerden Jezus te volgen, die zijn volgelingen leerde hun naaste lief te hebben. Toch leidde het conflict tussen hen tot „een van de afschuwelijkste bloedbaden onder de burgerbevolking die de geschiedenis heeft gekend”, aldus een onderzoeker. De wereld was ontsteld over het dodental van meer dan 500.000 mannen, vrouwen en kinderen.

In 1947 woonden er zo’n vierhonderd miljoen mensen — ongeveer een vijfde van de wereldbevolking — op het Indiase subcontinent. Dit waren voornamelijk hindoes, moslims en sikhs. Toen India opgedeeld werd, ontstond de Islamitische Republiek Pakistan. In die periode werden er verschillende religieuze bloedbaden aangericht, waarbij honderdduizenden vluchtelingen uit beide landen werden verbrand, afgeranseld, gemarteld en neergeschoten.

Alsof deze voorbeelden nog niet erg genoeg zijn, bracht de eeuwwisseling ook nog de dreiging van terrorisme. Tegenwoordig is de hele wereld door toedoen van het terrorisme in staat van paraatheid, en veel terroristische groeperingen beweren bindingen te hebben met een  religie. Religie wordt niet gezien als eenheidbevorderend, maar wordt in plaats daarvan vaak geassocieerd met geweld en verdeeldheid. Geen wonder dat het Duitse nieuwsblad FOCUS de grote wereldgodsdiensten — boeddhisme, christendom, confucianisme, hindoeïsme, islam, judaïsme en taoïsme — met buskruit vergeleek.

Interne ruzies

Terwijl sommige religies elkaar bestrijden, hebben andere te maken met interne ruzies. Zo zijn de kerken van de christenheid de laatste jaren verdeeld geraakt door aanhoudende discussies over leerstellige zaken. Zowel geestelijken als leken vragen zich af: Is geboortebeperking toegestaan? En hoe zit het met abortus? Mogen vrouwen tot priester gewijd worden? Hoe moet de kerk homoseksualiteit bezien? Moet een godsdienst oorlog goedkeuren? Gezien deze verdeeldheid vragen velen zich af: hoe kan een religie de mensheid verenigen als ze haar eigen leden niet eens kan verenigen?

Het is duidelijk dat religie in het algemeen er niet in geslaagd is eenheid te bevorderen. Maar worden alle religies door verdeeldheid gekenmerkt? Is er een religie die anders is, een die de mensheid wel kan verenigen?

[Illustratie op blz. 3]

Politiemannen die gewond zijn geraakt tijdens een conflict tussen religieuze groepen in India in 1947

[Verantwoording]

Photo by Keystone/Getty Images