De Berleburgbijbel

HET piëtisme was een religieuze beweging die zich in de zeventiende en achttiende eeuw binnen de Lutherse Kerk in Duitsland ontwikkelde. Sommige aanhangers van deze beweging werden wegens hun geloof bespot of zelfs vervolgd. Een aantal piëtistische geleerden nam de wijk naar Berleburg, zo’n 150 kilometer ten noorden van Frankfurt am Main. Ze vonden toevlucht bij een plaatselijke edelman, graaf Casimir von Wittgenstein Berleburg, die veel eerbied had voor religie. De aanwezigheid van deze geestelijken en geleerden in Berleburg leidde tot een nieuwe vertaling van de bijbel, die nu bekendstaat als de Berleburgbijbel. Hoe is de vertaling tot stand gekomen?

Een van degenen die de wijk hadden genomen, was Johann Haug, die wegens de onverdraagzaamheid van plaatselijke theologen gedwongen was zijn huis in Straatsburg te verlaten. Haug was een onderlegd man en een begaafd taalkundige. Hij sprak met zijn medegeleerden in Berleburg over zijn vurige wens „om een volledig zuivere bijbelvertaling te maken, om Luthers vertaling te corrigeren, om de betekenis nauwkeurig naar de letter en de geest van Gods Woord weer te geven” (Die Geschichte der Berlenburger Bibel). Het doel was een bijbel met verklarende voetnoten en commentaren uit te geven die bovendien begrijpelijk moest zijn voor de gewone man. Haug riep de hulp in van geleerden in andere Europese landen, en hij werkte ruim twintig jaar aan het project. In 1726 kwam de Berleburgbijbel uit. Wegens zijn uitgebreide verklarende aantekeningen bestond hij uit acht delen.

De Berleburgbijbel bevat beslist interessante punten. In Exodus 6:2, 3 staat bijvoorbeeld: „Verder sprak God tot Mozes en zei tot hem: Ik ben de HEER! En [ik] ben verschenen aan Abraham/aan Isaäk en aan Jakob/als een algenoegzame God: maar met mijn naam JEHOVAH ben ik niet bekend geworden bij hen.” Gods eigen persoonlijke naam, Jehovah, verschijnt ook in een voetnoot op dit vers en in commentaren op Exodus 3:15 en Exodus 34:6.

Zo werd de Berleburgbijbel een van de vele Duitse bijbels waarin de naam Jehovah in de hoofdtekst, in voetnoten of in commentaren werd gebruikt. Een van de nieuwere vertalingen die Gods persoonlijke naam gepaste eer geeft, is de Nieuwe-Wereldvertaling van de Heilige Schrift, uitgegeven door Jehovah’s Getuigen.