Gezond verstand — Waarom zo weinig gebruikt?

„WAT is er met hem aan de hand? Hij zou beter moeten weten”, merkt een toeschouwer op. Een ander loopt hoofdschuddend weg en mompelt: „Als hij zijn gezonde verstand had gebruikt, zou hij dat nooit hebben gedaan.” Hebt u zulke commentaren weleens gehoord? Wat is ’gezond verstand’ eigenlijk?

Het woord verstand wordt gedefinieerd als het „vermogen om goed, helder te denken, juist inzicht” en „het vermogen om over bepaalde zaken te oordelen”. Het impliceert dat iemand het vermogen heeft om met doorzicht te oordelen en te beslissen. Om van gezond verstand blijk te geven, moeten we dus ons denkvermogen gebruiken. Veel mensen laten liever anderen voor zich denken. Ze laten de media, hun leeftijdgenoten of de heersende mening beslissingen voor hen nemen.

Blijkbaar komt het in deze wereld nog maar weinig voor dat mensen hun gezonde verstand gebruiken. Hoe kunnen we leren dat wel te doen? Wat zijn de voordelen ervan?

Hoe leren we het te gebruiken?

Het kost tijd, heel wat denkwerk en aanhoudende inspanning om een goed oordeelsvermogen, oftewel gezond verstand, te ontwikkelen; maar het is wel haalbaar. Sta eens stil bij drie factoren die ons kunnen helpen ons gezonde verstand te leren gebruiken.

Bestudeer de bijbel en volg de raad erin op. De bijbel, in prachtige taal en met heldere logica geschreven, is een uitstekend hulpmiddel om wijsheid en gezond verstand te ontwikkelen (Efeziërs 1:8). De apostel Paulus geeft medechristenen bijvoorbeeld de aansporing: „Al wat waar is, al wat van ernstig belang is, al wat rechtvaardig is, al wat eerbaar is, al wat lieflijk is, alles waarover gunstig wordt gesproken, welke deugd er ook is en al wat lof verdient, blijft deze dingen bedenken” (Filippenzen 4:8). Als we deze raad consequent opvolgen, zal dat resulteren in een gezond oordeelsvermogen en verstandig gedrag.

Leer door ervaring. Een Zwitserse dichter bracht gezond verstand in verband met levenservaring toen hij zei: „Gezond verstand . . . bestaat uit ervaring en vooruitziendheid.” Ja, „iedereen die onervaren is, hecht geloof aan elk woord, maar de schrandere geeft acht op zijn schreden” (Spreuken 14:15). Gezond verstand zou ontwikkeld kunnen worden door observatie, oefening en ervaring. We kunnen leren dingen na verloop van tijd beter te doen. Maar van onze fouten leren vereist nederigheid. De arrogante, trotse en koppige geest van  mensen in deze laatste dagen is geen blijk van gezond verstand. — 2 Timotheüs 3:1-5.

Maak een wijze keuze wat omgang betreft. Bij het toepassen van wijsheid en gezond verstand worden we ook geholpen of gehinderd door degenen met wie we omgaan. In Spreuken 13:20 staat: „Hij die met wijzen wandelt, zal wijs worden, maar wie zich met de verstandelozen inlaat, zal het slecht vergaan.” We hoeven de instelling of de ideeën van mensen die God niet gehoorzamen en zijn Woord negeren, niet over te nemen. Spreuken 17:12 zegt het als volgt: „Laat er voor een man liever een ontmoeting zijn met een beer die van zijn jongen beroofd is, dan met een verstandeloze in zijn dwaasheid.”

Wat voor nut heeft het?

Het heeft voordelen gezond verstand te ontwikkelen. Het maakt het leven interessanter en kan ons tijd besparen. Door gezond verstand zouden we zelfs de frustratie kunnen voorkomen die vaak het gevolg is van onnadenkend handelen. Degenen die geen gezond oordeelsvermogen hebben, maken het leven moeilijker voor zichzelf. „Het harde werk van de verstandelozen mat hen af”, zegt de bijbel (Prediker 10:15). Zulke personen ploeteren misschien eindeloos door en putten zichzelf uit; toch brengen ze vrijwel niets tot stand dat echt de moeite waard is.

De bijbel voorziet in een overvloed van praktische raad over reinheid, communicatie, ijver, het omgaan met armoede, en veel andere aspecten van het leven. Miljoenen kunnen bevestigen dat het verschil tussen succes en mislukking in hun leven afhankelijk is geweest van de mate waarin ze bijbelse beginselen hebben toegepast, die hen hebben geholpen van wijsheid blijk te geven.

Gezond verstand stelt ons in staat meer te doen dan eenvoudig een reeks gedetailleerde instructies of regels op te volgen. Het helpt ons om onze verantwoordelijkheden na te komen. Maar het gebruik van gezond verstand is geen vervanging voor het opdoen van kennis. „Een wijze zal luisteren en meer onderricht in zich opnemen”, zegt Spreuken 1:5. We moeten ook leren om de informatie die we verzamelen te analyseren en er de juiste conclusies uit te trekken. Dit helpt ons ’in wijsheid te wandelen’. — Spreuken 28:26.

Gezond verstand gaat hand in hand met bescheidenheid. Hoewel we misschien veel verantwoordelijkheden op ons zouden willen nemen, moeten we oordeelkundig te werk gaan en binnen de grenzen van ons vermogen blijven. Het is waar dat de apostel Paulus ons zegt ’volop te doen te hebben in het werk van de Heer’ (1 Korinthiërs 15:58). Maar we moeten deze aansporing in evenwicht brengen met het beginsel in Prediker 9:4 dat „een levende hond beter af is dan een dode leeuw”. Als we goed op onze gezondheid letten terwijl we Jehovah dienen, zullen we misschien langer kunnen leven en actief kunnen blijven. Gezond verstand kan ons helpen een redelijk evenwicht te vinden dat ons toestaat de noodzakelijke dingen te doen zonder onze vreugde te verliezen. Gezond verstand heeft inderdaad heel wat voordelen.

[Illustratie op blz. 14]

De bijbel staat vol goede raad

[Illustratie op blz. 15]

Gezond verstand kan ontwikkeld worden door observatie, oefening en ervaring