Tegenstrijdige visies op werk

„Werken, werken! Wat een oneindig genot te weten dat we het beste nog moeten doen.” — Katherine Mansfield, schrijfster (1888-1923).

HEBT u net zo’n idealistische kijk op werk als bovengeciteerde schrijfster? Hoe denkt u persoonlijk over werk? Hebt u misschien het gevoel dat werk een lange, donkere tunnel is met de vrije weekends als enige lichtpuntjes? Of is werk voor u een passie geworden die aan verslaving grenst?

De meeste mensen besteden het grootste deel van de dag aan hun werk. Ons werk bepaalt misschien waar we wonen en wat voor leefstijl we hebben. Velen realiseren zich dat hun leven tot hun pensionering voornamelijk door werk beheerst zal worden. Sommigen vinden veel voldoening in hun werk. Anderen beoordelen werk op het salaris of de prestige, terwijl weer anderen werk alleen maar zien als een manier om de tijd te vullen of zelfs als tijdverspilling.

Er zijn mensen die werken om te leven en mensen die leven om te werken; anderen sterven op of door hun werk. Volgens een recent rapport van de Verenigde Naties veroorzaakt werk meer pijn en sterfgevallen „dan oorlogen of drugs en alcoholmisbruik bij elkaar”. De Londense krant The Guardian bericht hierover: „Jaarlijks sterven meer dan twee miljoen mensen door bedrijfsongevallen of beroepsziekten . . . Blootstelling aan stof, chemicaliën, lawaai en straling veroorzaakt kanker, hartkwalen en beroerten.” Daarnaast is kinderarbeid of dwangarbeid voor velen de keiharde realiteit van het leven.

Dan is er ook nog wat de psycholoog Steven Berglas „supernova burn-out” noemt. Daarmee beschrijft hij de ambitieuze werker die het toppunt van zijn carrière heeft bereikt, maar dan slechts „een chronische angst, onrust, vertwijfeling of depressie [voelt] die toe te schrijven is aan het idee vast te zitten in een baan of een carrière waaruit hij niet kan ontsnappen en geen voldoening kan putten”.

De harde werker contra de workaholic

In een wereld waarin velen lange dagen maken, is het nuttig onderscheid te maken tussen harde werkers en workaholics. Veel workaholics zien de werkplek als een veilige haven in een gevaarlijke, grillige wereld; de harde werkers ervaren werk als een essentiële  verplichting die soms voldoening geeft. Bij workaholics wordt elk ander aspect van het leven door werk verdrongen; harde werkers weten wanneer het tijd is de computer uit te zetten, mentaal om te schakelen en, om maar iets te noemen, wanneer ze thuis moeten zijn om hun trouwdag te vieren. Een workaholic put voldoening uit overwerk en krijgt er een adrenalinestoot van; een harde werker niet.

In de moderne samenleving vervaagt de grens tussen die twee omdat overwerk geïdealiseerd wordt. Door modems, mobieltjes en piepers kan de grens tussen de werkplek en thuis vervagen. Als er altijd en overal gewerkt kan worden, zullen sommige mensen zich doodwerken.

Hoe reageren sommigen op zo’n ongezonde houding? Sociologen hebben onder overwerkte en overspannen mensen een tendens waargenomen om spiritualiteit op de werkplek te brengen en een religieus leven met een beroepsleven te combineren. De San Francisco Examiner berichtte dat „de samensmelting van spiritualiteit en werk een soort maatschappelijk fenomeen is geworden”.

In een recent rapport staat over Silicon Valley, het mekka van de hightechindustrie in de Verenigde Staten: „Terwijl bedrijfsleiders de lege parkeerplaatsen op de werkplek tellen die het gevolg zijn van de ontslagen, is er een tekort aan parkeerplaatsen bij de avondlessen van de bijbelcursussen.” Wat dit ook te betekenen heeft, wereldwijd hebben velen gemerkt dat de bijbel hun kijk op werk positief beïnvloedt, wat tot een evenwichtiger levenshouding leidt.

Hoe kan de bijbel ons helpen een evenwichtige kijk op werk te krijgen? Zijn er bijbelse beginselen die ons kunnen helpen goed met de uitdagingen op het werk in deze tijd om te gaan? Deze vragen zullen in het volgende artikel behandeld worden.