Vroege bevestiging van de bijbelcanon

„ELKE regel schijnt speciaal geschreven te zijn om de nieuwsgierigheid te wekken van degenen die geïnteresseerd zijn in de vroeg-christelijke geschiedenis.” Zo werd een oud document beschreven. Hebt u enig idee welk document?

Het is een document waar u misschien van hebt gehoord: de Canon van Muratori, ook wel het Fragment van Muratori genoemd. Maar of u er nu wel of niet van gehoord hebt, u vraagt u wellicht af: wat maakt de Canon van Muratori zo bijzonder? Het is de oudste nog bestaande canon of gezaghebbende lijst van boeken van de christelijke Griekse Geschriften.

U vindt het misschien vanzelfsprekend dat bepaalde boeken deel uitmaken van de bijbel. Maar wist u dat er een tijd is geweest dat er bij sommigen twijfel over bestond welke afzonderlijke boeken erin opgenomen dienden te worden? De Canon van Muratori bevat een lijst van geschriften die als geïnspireerd werden beschouwd. Zoals u kunt begrijpen, is het van bijzonder groot belang te weten wat er nu precies in de bijbel thuishoort. Wat heeft dat document dus onthuld over de boeken die thans deel uitmaken van de christelijke Griekse Geschriften? Laten we eerst eens iets over de achtergrond van het document beschouwen.

Hoe het werd ontdekt

De Canon van Muratori is een fragment van een verzamelhandschrift of codex die uit 76 perkamenten bladen bestaat van elk 27 bij 17 centimeter groot. De Canon werd door Ludovico Antonio Muratori (1672-1750), een vooraanstaand Italiaans historicus, in de Biblioteca Ambrosiana te Milaan (Italië) ontdekt. Muratori publiceerde zijn vondst in 1740, vandaar de naam Canon of Fragment van Muratori. Naar het schijnt werd de codex in de achtste eeuw in het oude klooster van Bobbio, in de buurt van Piacenza (Noord-Italië), vervaardigd. In het begin van de zeventiende eeuw werd de codex naar de Biblioteca Ambrosiana overgebracht.

Het Fragment van Muratori bestaat uit 85 regels tekst die op blad 10 en 11 van de codex staan. De tekst is in het Latijn geschreven en werd blijkbaar gekopieerd door een kopiist die  niet erg nauwkeurig was. Maar sommige van zijn fouten konden worden opgespoord door de tekst te vergelijken met dezelfde tekst die in vier handschriften uit de elfde en twaalfde eeuw voorkomt.

Wanneer werd het geschreven?

Maar misschien vraagt u zich af wanneer de informatie in de Canon van Muratori oorspronkelijk op schrift werd gesteld. Het schijnt dat het origineel in het Grieks werd samengesteld, en wel vele eeuwen vóór de fragmentarische tekst, die een Latijnse vertaling van het Grieks is. Er is een aanwijzing die helpt om het origineel te dateren. De Canon maakt melding van een niet-bijbels boek, de Pastor of Herder, waarover wordt gezegd dat het „heel recent, in onze tijd, in de stad Rome” werd geschreven door een man met de naam Hermas. Geleerden dateren het definitieve schrijven van de Pastor van Hermas tussen het jaar 140 en 155 van onze jaartelling. Dat helpt u te begrijpen waarom het Griekse origineel van de Latijnse Canon van Muratori tussen het jaar 170 en 200 gedateerd wordt.

De directe en indirecte verwijzingen naar Rome doen vermoeden dat het in die stad is samengesteld. Maar er bestaat verschil van mening over de vraag wie het geschreven heeft. Clemens van Alexandrië, Meliton van Sardes en Polycrates van Efeze zijn als mogelijke schrijvers aangevoerd. De meeste geleerden wijzen echter op Hippolytus, een productief schrijver die in het Grieks schreef en in Rome woonde in de periode waarin de inhoud van de Canon van Muratori waarschijnlijk werd samengesteld. Hoewel u dat misschien niet zo belangrijk vindt, wilt u ongetwijfeld meer weten over de inhoud die het document zo waardevol maakt.

De informatie die het bevat

De tekst is niet slechts een lijst van de boeken van de christelijke Griekse Geschriften. Er wordt ook commentaar gegeven op de boeken en hun respectieve schrijvers. Als u de tekst zou lezen, zou u zien dat de eerste regels van het handschrift ontbreken, en het document schijnt ook abrupt te eindigen. Het begint met de vermelding van het Evangelie van Lukas en zegt dat de schrijver van dit bijbelboek een geneesheer was (Kolossenzen 4:14). Het zegt dat het Evangelie van Lukas het derde evangelie is, waaruit u kunt opmaken dat het ontbrekende eerste gedeelte waarschijnlijk melding maakte van het Evangelie van Mattheüs en Markus. Als dat uw conclusie is, zou u ondersteuning vinden in de Canon van Muratori, want daarin wordt het Evangelie van Johannes als het vierde genoemd.

 De Canon bevestigt dat het boek Handelingen van Apostelen door Lukas werd geschreven voor de „hoogedele Theofilus” (Lukas 1:3; Handelingen 1:1). Dan volgen de brieven van de apostel Paulus aan de Korinthiërs (twee), aan de Efeziërs, aan de Filippenzen, aan de Kolossenzen, aan de Galaten, aan de Thessalonicenzen (twee), aan de Romeinen, aan Filemon, aan Titus, en aan Timotheüs (twee). De brief van Judas en twee brieven van Johannes worden ook als geïnspireerde boeken vermeld. Op de eerste brief van de apostel Johannes was al gezinspeeld in het gedeelte over zijn Evangelie. De lijst van de boeken die als geïnspireerd worden beschouwd, eindigt met de Apocalyps of Openbaring.

Het is veelzeggend dat de Canon weliswaar een Apocalyps van Petrus vermeldt maar zegt dat die volgens sommigen niet door christenen gelezen diende te worden. De schrijver waarschuwt dat er in zijn tijd al valse geschriften in omloop waren. De Canon van Muratori legt uit dat die niet geaccepteerd mogen worden, „want het is niet passend gal met honing te vermengen”. Het document noemt ook andere teksten die niet in de heilige geschriften opgenomen dienden te worden. Dat was hetzij omdat ze na de apostolische periode waren geschreven, zoals de Pastor van Hermas, of omdat ze ter ondersteuning van ketterijen waren geschreven.

Het is u misschien al opgevallen dat er in deze catalogus van authentieke bijbelboeken geen melding wordt gemaakt van de brief aan de Hebreeën, Petrus’ twee brieven en de brief van Jakobus. Maar na te hebben vermeld hoe de kopiist die het handschrift kopieerde te werk was gegaan, zegt dr. Geoffrey Mark Hahneman dat het „redelijk is te veronderstellen dat de Canon nog andere geschriften kan hebben bevat die nu verloren zijn gegaan, en dat Jakobus en Hebreeën (en 1 Petrus) daar wellicht toe hebben behoord”. — The Muratorian Fragment and the Development of the Canon.

De Canon van Muratori bevestigt dus dat de meeste boeken die nu tot de christelijke Griekse Geschriften behoren, al in de tweede eeuw van onze jaartelling als canoniek werden beschouwd. Natuurlijk hangt de canoniciteit van de bijbelboeken — dat wil zeggen hun recht om in de goddelijke bibliotheek te worden opgenomen — niet af van het feit of ze in een bepaalde oude lijst vermeld worden. Het is de inhoud van de bijbelboeken die bewijst dat ze het product van de heilige geest zijn. Ze bevestigen allemaal dat Jehovah God de Auteur ervan is en ze zijn volkomen in harmonie met elkaar. De harmonie en eenstemmigheid van de 66 canonieke boeken van de bijbel getuigen van hun eenheid en volledigheid. U doet er daarom goed aan ze te accepteren voor wat ze werkelijk zijn, Jehovah’s Woord van geïnspireerde waarheid, dat tot onze tijd bewaard is gebleven. — 1 Thessalonicenzen 2:13; 2 Timotheüs 3:16, 17.

[Illustratie op blz. 13]

Ludovico Antonio Muratori

[Illustratie op blz. 14]

De Biblioteca Ambrosiana

[Illustratie op blz. 15]

De Canon van Muratori

[Verantwoording]

Diritti Biblioteca Ambrosiana. Vietata la riproduzione. Aut. No. F 157/05

[Illustratieverantwoording op blz. 13]

Fragments: Diritti Biblioteca Ambrosiana. Vietata la riproduzione. Aut. No. F 157/05; Muratori, based on line art: © 2005 Brown Brothers