In Paulus’ voetspoor naar Berea

Het werk van de twee zendelingen was heel succesvol en grote aantallen mensen werden gelovigen. Toen ontstond er een volksoploop tegen hen. Er moest een beslissing genomen worden. Ter wille van de pasgevormde gemeente en voor de veiligheid van de zendelingen zelf zouden de twee onmiddellijk vertrekken, midden in de nacht. Zo ontvluchtten Paulus en Silas omstreeks 50 G.T. de Macedonische zeehaven Thessalonika. Ze reisden naar hun volgende predikingsbestemming: Berea.

AL VAN een afstand kan de hedendaagse bezoeker, net als de reiziger in de oudheid, Berea zien liggen aan de oostelijke voet van een weelderig begroeide berg, de Bermion. De stad heet nu Veria en ligt zo’n 65 kilometer ten zuidwesten van Thessalonika (nu Thessaloníke genoemd) en ongeveer 40 kilometer van de Egeïsche Zee. Meer naar het zuiden ligt de Olympus, de mythische woonplaats van de hoofdgoden van het oude Helleense pantheon.

Berea is interessant voor Bijbelstudenten als plaats waar Paulus gepredikt en velen tot het christendom bekeerd heeft (Handelingen 17:10-15). Laten we dus Paulus’ voetspoor volgen en ons in het verleden van de stad verdiepen.

Vroege geschiedenis

Niemand weet zeker wanneer Berea gesticht is. De eerste inwoners, waarschijnlijk Frygische stammen, werden omstreeks de zevende eeuw v.G.T. door de Macedoniërs verdreven. Drie eeuwen later werd Macedonië, na veroveringen door Alexander de Grote, een rijk land. Er werden indrukwekkende gebouwen en muren opgetrokken, evenals heiligdommen voor Zeus, Artemis, Apollo, Athena en andere Griekse godheden.

In een geschiedkundig werk wordt opgemerkt dat Berea in de loop van de eeuwen „zowel in de onmiddellijke omgeving als in de rest van Noord-Griekenland een belangrijke rol gespeeld heeft”. De stad verwierf een bijzondere status tijdens de regering van de laatste Macedonische dynastie, de Antigoniden (306-168 v.G.T.), die uiteindelijk ten val werden gebracht door Rome.

Toen de Romeinen in 197 v.G.T. koning Philippus V versloegen, „was het oude machtsevenwicht verstoord en kreeg Rome het voor het zeggen in het oostelijke Middellandse Zeegebied”, merkt de Encyclopædia Britannica op. In 168 v.G.T. behaalde een Romeinse generaal bij Pydna, enkele kilometers ten zuiden  van Berea, een beslissende overwinning op de laatste Macedonische heerser uit de oudheid, Perseus. Zoals in de Bijbelprofetieën was voorzegd, had de Griekse wereldmacht plaats moeten maken voor Rome (Daniël 7:6, 7, 23). Na die veldslag was Berea een van de eerste Macedonische steden die zich aan Rome overgaf.

In de eerste eeuw v.G.T. werd Macedonië een gevechtsterrein tijdens het conflict tussen Pompejus en Julius Caesar. Pompejus vestigde zijn hoofdkwartier en leger in de nabijheid van Berea.

Welvaart onder de Romeinen

Tijdens de Pax Romana troffen bezoekers van Berea er met stenen geplaveide straten aan, geflankeerd door zuilenrijen. De stad had openbare baden, theaters, bibliotheken en faciliteiten voor gladiatorengevechten. Het drinkwater stroomde door buizen en de stad was voorzien van een ondergronds afwateringssysteem. Berea werd beroemd als handelscentrum; het werd bezocht door kooplieden, kunstenaars en atleten, en er kwam publiek voor de atletiekwedstrijden en andere evenementen. Vreemdelingen konden er plaatsen van aanbidding vinden waar ze aan het ritueel van hun eigen godsdiensten konden deelnemen. In deze stad kwamen de culten van de hele Romeinse wereld met elkaar in aanraking en vermengden zich.

Tot de goden die in Berea aanbeden werden, behoorden postuum vergoddelijkte Romeinse keizers. Dat zal de Bereeërs niet vreemd toegeschenen hebben, omdat een voorloper van de keizercultus de aanbidding van Alexander  de Grote was, die als een god werd vereerd. Een Griekse bron vermeldt: „Gewend als de Hellenen [Grieken] van het oostelijke Rijk waren om een koning tijdens zijn leven goddelijke eer te bewijzen, betuigden ze ook blijmoedig cultische eer aan de Romeinse keizers . . . Op hun munten stond de keizer vergoddelijkt afgebeeld met de stralenkroon op zijn hoofd. Ze riepen hem aan met dezelfde gebeden als voor een god, met hymnen en gezangen.” Er werden altaren en tempels gebouwd en offers aan hem gebracht. Zelfs keizers kwamen er festiviteiten bijwonen die in het kader van de keizercultus werden gehouden, zoals wedstrijden voor atleten, kunstenaars en letterkundigen.

Waarom was Berea een centrum van heidense aanbidding? Omdat de Koinon van Macedonië er zetelde. Dat was een vergadering van afgevaardigden uit de Macedonische steden. Die afgevaardigden kwamen geregeld in Berea bijeen om stedelijke en provinciale zaken te bespreken en ze onder Romeinse supervisie te behartigen. Een van de voornaamste functies van de Koinon was het toezicht op de inachtneming van de keizercultus.

Dat was dus de achtergrond van de stad waar Paulus en Silas heen reisden nadat ze uit Thessalonika gevlucht waren. Tegen die tijd stond Berea al twee eeuwen onder Romeinse overheersing.

Het goede nieuws bereikt Berea

Paulus begon zijn prediking in Berea in de synagoge van de stad. Hoe werd hij ontvangen? Het geïnspireerde verslag zegt dat de Joden hier „edeler van geest [waren] dan die in Thessalonika, want zij namen het woord met de grootste bereidwilligheid des geestes aan en onderzochten dagelijks zorgvuldig de Schriften of deze dingen zo waren” (Handelingen 17:10, 11). Doordat ze ’edel van geest’ waren, hielden ze niet koppig vast aan hun overleveringen. Hoewel ze iets nieuws hoorden, waren ze niet argwanend of geïrriteerd. In plaats dat ze Paulus’ boodschap afwezen, luisterden ze aandachtig en onbevooroordeeld.

Hoe konden die Joden de klank der waarheid in Paulus’ onderwijs herkennen? Ze testten wat ze hoorden aan de hand van de betrouwbaarste toetssteen. Zorgvuldig en ijverig bestudeerden ze de Schriften. De Bijbelgeleerde Matthew Henry kwam tot de conclusie: ’Daar Paulus zijn argumenten aan de Schrift ontleende, hen naar het Oude Testament verwees voor het bewijs van hetgeen hij zei, namen zij hun bijbel ter hand, zochten de plaatsen op waarnaar hij hen verwees, lazen de context, overwogen er het doel en de strekking van, vergeleken ze met andere  Schriftuurplaatsen, gingen na of de gevolgtrekkingen die Paulus eruit afleidde juist en natuurlijk, en de argumenten die hij erop grondde steekhoudend waren, en naar de uitkomst van hun onderzoek kwamen zij dan tot een besluit.’

Dat was geen vluchtig, oppervlakkig onderzoek. De Bereeërs legden zich toe op een ijverige, voortdurende studie en namen daar dagelijks de tijd voor, niet alleen op de sabbat.

En sta eens stil bij het resultaat. Veel Joden in Berea aanvaardden de boodschap en werden gelovigen. Een aantal Grieken, onder wie misschien joodse proselieten, geloofden eveneens. Maar dat bleef niet onopgemerkt. Toen de Joden uit Thessalonika ervan hoorden, haastten ze zich naar Berea ’om het volk op te ruien en in beroering te brengen’. — Handelingen 17:4, 12, 13.

Paulus zag zich gedwongen Berea te verlaten, maar hij zette zijn prediking elders voort. Deze keer ging hij aan boord van een schip dat naar Athene voer (Handelingen 17:14, 15). Maar hij kon zich erover verheugen dat als resultaat van zijn werk in Berea het christendom daar wortel had geschoten. En nu nog draagt het vrucht.

Er zijn nog steeds mensen in Berea (Veria) die zorgvuldig de Schriften onderzoeken om ’zich van alles te vergewissen’ en ’vast te houden’ aan wat gefundeerd en waar is (1 Thessalonicenzen 5:21). Twee bloeiende gemeenten van Jehovah’s Getuigen in de stad houden zich net als Paulus bezig met de prediking en maken anderen deelgenoot van de Bijbelse boodschap. Ze zoeken naar oprechte mensen, redeneren met hen aan de hand van de Schrift en laten zo de motiverende kracht van de Bijbel al degenen helpen die Jehovah, de ware God, willen leren kennen. — Hebreeën 4:12.

[Kaart op blz. 13]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

Deel van Paulus’ tweede zendingsreis

MYSIË

Troas

Neapolis

Filippi

MACEDONIË

Amfipolis

Thessalonika

Berea

GRIEKENLAND

Athene

Korinthe

ACHAJE

ASIA

Efeze

RHODOS

[Illustratie op blz. 13]

Zilveren munt met Alexander de Grote afgebeeld als een Griekse godheid

[Verantwoording]

Coin: Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Illustratie op blz. 14]

Een poort naar de Joodse wijk in Berea (Veria)

[Illustratie op blz. 15]

Een oude synagoge in het moderne Berea (Veria)