Ernst Glücks immense taak

RUIM driehonderd jaar geleden nam Ernst Glück een taak op zich waaraan door de eeuwen heen maar weinig mensen zich hebben gewaagd. Hij besloot de Bijbel te vertalen in een taal die hij nog niet machtig was.

Glück werd omstreeks 1654 geboren in het Duitse stadje Wettin, niet ver van Halle. Zijn vader was luthers predikant en de godsdienstige sfeer thuis maakte de jonge Ernst geestelijk gezind. Op 21-jarige leeftijd voltooide hij zijn theologische studie in Duitsland en verhuisde hij naar wat nu Letland is. In die tijd had het grootste deel van de plaatselijke bevolking geen onderwijs genoten, en er waren weinig boeken in hun taal beschikbaar. Glück schreef: „Toen ik in mijn jonge jaren in dit land arriveerde, was het eerste gemis dat mij opviel dat de Letse kerk geen Bijbel had . . . Dat bewoog me ertoe tegenover God te verklaren dat ik de Letse taal zou studeren en me die volkomen eigen zou maken.” Hij was vastbesloten het Letse volk een Bijbel in hun taal te geven.

Voorbereidingen voor de vertaling

De streek waar Glück zich vestigde, heette in die tijd Lijfland en werd bestuurd door Zweden. De plaatselijke vertegenwoordiger van de koning van Zweden was Johannes Fischer. Hij was erin geïnteresseerd het onderwijspeil in het land omhoog te brengen maar wilde ook geld verdienen. Glück sprak met Fischer over het vertalen van de Bijbel in het Lets. Fischer bezat een drukkerij in de hoofdstad Riga. Door de Letse Bijbel te drukken, kon hij zijn werk op onderwijsgebied bevorderen en er tevens hopelijk  financieel op vooruitgaan. Fischer vroeg koning Karel XI van Zweden de vertaling te autoriseren. De koning gaf hem toestemming voor het project en bood aan het te financieren. Bij koninklijk besluit van 31 augustus 1681 werd toestemming verleend om met het vertaalwerk te beginnen.

Ondertussen bereidde Glück zich voor. Met zijn Duitse achtergrond had hij Maarten Luthers vertaling als basis voor de Letse Bijbel kunnen gebruiken. Maar Glück wilde een zo goed mogelijke versie vervaardigen en concludeerde dat hij daarvoor uit het oorspronkelijke Hebreeuws en Grieks moest vertalen. Glücks kennis van Bijbelse talen was onvoldoende en dus ging hij naar Hamburg om Hebreeuws en Grieks te studeren. Toen hij daar verbleef, heeft een Lijflandse predikant, een zekere Jānis Reiters, hem waarschijnlijk geholpen bij het Lets en het Bijbelse Grieks.

Jarenlang werken, jarenlang wachten

Na in 1680 zijn taalstudie voltooid te hebben, keerde Glück naar Letland terug en ging hij als predikant dienen. Al gauw begon hij met zijn vertaalwerk. In 1683 ontving Glück een nieuwe aanstelling als predikant bij de grote parochie in Alūksne. Die plaats raakte nauw met zijn vertaling verweven.

In die tijd miste het Lets woorden voor veel Bijbelse termen en begrippen. Daarom gebruikte Glück enkele Duitse woorden in zijn vertaling. Maar hij deed zijn best om Gods Woord in het Lets over te zetten, en deskundigen zijn het erover eens dat zijn vertaling van hoge kwaliteit is. Glück bedacht zelfs nieuwe woorden, en diverse woorden die hij bedacht heeft, worden nu algemeen in het Lets gebruikt. Daartoe behoren de woorden voor „voorbeeld”, „feestmaal”, „reus”, „verspieden” en „getuigen”.

Johannes Fischer hield de koning van Zweden op de hoogte van de vorderingen van het vertaalwerk en uit hun correspondentie blijkt dat Glück in 1683 de christelijke Griekse Geschriften had vertaald. Hij voltooide de hele Bijbel in 1689 en had zijn immense taak dus in slechts acht jaar volbracht. * Het duurde nog een hele tijd voordat de Bijbel werd uitgegeven,  maar in 1694 bereikte hij zijn doel: de regering gaf toestemming om de Letse Bijbel in omloop te brengen.

Sommige historici hebben zich afgevraagd of Glücks Bijbelvertaling wel helemaal zijn werk was. Hij heeft ongetwijfeld Luthers vertaling geraadpleegd en in zijn tekst gedeelten van de Bijbel verwerkt die al in het Lets bestonden. Maar die stukjes maken slechts een klein gedeelte van zijn vertaling uit. Waren er meer vertalers bij betrokken? Glück had wel een assistent als hij aan het vertalen was, en anderen hielpen met proeflezen en de kwaliteitscontrole. Het lijkt er echter op dat zij hem niet geholpen hebben met het echte vertalen. Waarschijnlijk is Glück dus de enige vertaler.

Glücks vertaling was een mijlpaal in de ontwikkeling van het geschreven Lets, maar er valt een veel belangrijker resultaat te melden. Eindelijk konden de Letten Gods Woord in hun eigen taal lezen en zich de levengevende leringen eigen maken. Ze zijn niet vergeten wat Ernst Glück voor hen gedaan heeft. Al meer dan driehonderd jaar verzorgt de bevolking van Alūksne twee eikenbomen, die Glika ozoli of Glücks eiken worden genoemd. Glück plantte ze als aandenken aan de Letse Bijbel. Er staat een klein museum in Alūksne dat diverse Bijbelvertalingen bezit, waaronder een exemplaar van de eerste druk van Glücks vertaling. En op het wapen van Alūksne staat zowel de Bijbel als het jaartal 1689, het jaar waarin Glück zijn werk voltooide.

Zijn latere werk

Kort na zijn aankomst in Letland was Glück Russisch gaan leren. In 1699 schreef hij dat hij een andere wens aan het vervullen was: de Bijbel in die taal te vertalen. In een brief gedateerd 1702 schreef hij dat hij begonnen was aan een herziening van de Letse Bijbel. Maar het was gedaan met de omstandigheden die zo gunstig waren voor het Bijbelvertalen. Na vele jaren vrede werd Letland een slagveld. In 1702 versloegen de Russische legers de Zweden en bezetten Alūksne. Glück en zijn gezin werden naar Rusland gedeporteerd. * In die woelige tijden raakte Glück de manuscripten van zijn nieuwe Letse Bijbel en van zijn Russische vertaling kwijt. In 1705 stierf hij in Moskou.

De verdwijning van die latere versies in het Lets en het Russisch was een groot verlies. Maar tot op de huidige dag trekt iedereen die de Letse Bijbel leest voordeel van Glücks oorspronkelijke vertaling.

Ernst Glück is slechts een van de velen die de immense taak op zich hebben genomen de Bijbel in een landstaal te vertalen. Als resultaat daarvan kan bijna elke taalgroep op aarde Gods Woord lezen en zo het kostbare waarheidswater indrinken. Door middel van Bijbeluitgaven in ruim tweeduizend talen blijft Jehovah ervoor zorgen dat overal op aarde mensen hem leren kennen.

[Voetnoten]

[Illustratie op blz. 13]

Glücks vertaling

[Illustratie op blz. 14]

Jehovah’s Getuigen geven Bijbelonderricht in de stad waar Glück de Bijbel heeft vertaald