Ontwerp zonder ontwerper?

HET is bijna 150 jaar geleden dat Charles Darwin de gedachte opperde dat natuurlijke selectie de verklaring is voor de complexiteit en diversiteit van het leven. Maar de laatste tijd is er op zijn evolutietheorie en de moderne variaties erop veel kritiek gekomen van personen die geloven dat de zo fijn afgestemde architectuur van levende organismen duidt op doelbewust ontwerp. Zelfs heel wat gerespecteerde wetenschappers staan niet achter het denkbeeld dat evolutie verantwoordelijk is voor de grote variatie aan soorten die we op aarde zien.

Sommigen van die wetenschappers dragen een tegenargument aan, bekend als intelligent ontwerp of intelligent design (ID), en voeren aan dat ontwerp in de schepping krachtig wordt ondersteund door de biologie, de wiskunde en het gezonde verstand. Ze streven ernaar de bespreking van dit denkbeeld opgenomen te krijgen in het onderwijs op scholen. De daaruit voortvloeiende ’evolutieoorlogen’ woeden voornamelijk in de Verenigde Staten, maar ook in Engeland, Nederland, Pakistan, Servië en Turkije is of was het onderwerp van verhitte discussies.

Een onbegrijpelijke weglating

In de zorgvuldig verwoorde verdediging van intelligent ontwerp valt echter meestal een weglating op, het ontbreken namelijk van een verwijzing naar een ontwerper. Denkt u dat ontwerp denkbaar is zonder een ontwerper? Voorstanders van intelligent ontwerp „laten zich er niet specifiek over uit wie of wat die ontwerper zou kunnen zijn”, berichtte The New York Times Magazine. De schrijfster Claudia Wallis verklaarde dat de aanhangers van intelligent ontwerp „ervoor oppassen God te berde te brengen”. En het blad Newsweek merkte op dat ’bij ID niet het bestaan en de identiteit van de ontwerper ter sprake komen’.

U zult echter begrijpen dat pogingen om de kwestie van de ontwerper te vermijden, niet erg zinnig zijn. Hoe zou de verklaring voor het ontwerp in het heelal en voor het leven zelf compleet kunnen zijn als het bestaan en de identiteit van de ontwerper verhuld werd of niet eens aan de orde kwam?

Tot op zekere hoogte draait het debat over het al dan niet erkennen van een ontwerper om de volgende vragen: Zou het aanvaarden van het bestaan van een bovenmenselijke ontwerper de wetenschappelijke en intellectuele vooruitgang in de weg staan? Is er pas behoefte aan een intelligente ontwerper als er geen andere verklaring wordt gevonden? En is het echt redelijk om bij ontwerp te concluderen dat er een ontwerper is? In het volgende artikel zal op deze en aanverwante vragen worden ingegaan.

[Illustraties op blz. 3]

Charles Darwin zag natuurlijke selectie als de verklaring voor de complexiteit van het leven

[Verantwoording]

Darwin: From a photograph by Mrs. J. M. Cameron/U.S. National Archives photo