’Jehovah heeft zijn aangezicht jegens hen doen lichten’

HET gezicht van een mens heeft meer dan dertig spieren. Alleen al om je te laten glimlachen, moeten er veertien spieren samenwerken! Zou je zonder die spieren een geanimeerd gesprek kunnen voeren? Niet echt. Maar voor doven doen de aangezichtsspieren veel meer dan gesprekken levendig maken. In combinatie met lichaamsgebaren zijn ze een belangrijk middel om gedachten en ideeën over te brengen. Veel mensen staan er verbaasd van dat in gebarentaal zelfs ingewikkelde gedachten heel genuanceerd kunnen worden uitgedrukt.

De afgelopen jaren zijn doven over de hele wereld een gezicht gaan zien dat qua kleur en expressie rijker is dan welk mensengezicht maar ook. Ze zijn in figuurlijke zin „het aangezicht van Jehovah” gaan zien (Klaagl. 2:19). Dat is niet toevallig gebeurd. Jehovah toont al lang veel liefde voor doven. Dat deed hij zelfs al in de oude natie Israël (Lev. 19:14). Ook in deze tijd is zijn liefde voor doven duidelijk merkbaar. ’Het is Gods wil dat alle soorten van mensen worden gered en tot een nauwkeurige kennis van de waarheid komen’ (1 Tim. 2:4). Veel doven zijn Gods gezicht als het ware gaan zien doordat ze nauwkeurige kennis van de waarheid over hem kregen. Hoe is dat in zijn werk gegaan zonder de hulp van het gesproken woord? Laten we er voordat we die vraag beantwoorden eens bij stilstaan waarom gebarentaal zo belangrijk is voor doven.

Zien is horen

Er zijn veel misvattingen over doven en gebarentaal. Laten we er een paar van ophelderen: Doven kunnen autorijden. Liplezen kan heel moeilijk voor hen zijn. Gebarentaal is niet te vergelijken met braille en is geen pantomime. Er bestaat geen universele gebarentaal. Per land zijn er zelfs regionale dialecten.

Kunnen doven lezen? Sommige doven kunnen goed lezen, maar eigenlijk hebben verreweg de meeste doven er moeite mee. Dat komt doordat geschreven of gedrukte woorden hun oorsprong vinden in gesproken taal. Kijk maar hoe een horend kind een taal leert. Vanaf zijn geboorte is hij omgeven door mensen die de plaatselijke taal spreken. In korte tijd is hij in staat woorden aan elkaar te rijgen en zinnen te vormen. Dat gaat vanzelf, alleen al door het horen van de taal. Dus wanneer horende kinderen met lezen beginnen, is het een kwestie van leren dat de zwarte tekentjes op de bladzijde corresponderen met de klanken en woorden die ze al kennen.

Stel nu dat je in een vreemd land in een geluiddichte ruimte van glas zit. Je hebt de taal van het land nog nooit horen spreken. Elke dag komen er plaatselijke bewoners naar je toe die proberen door het glas heen met je te praten. Je kunt niet horen wat ze zeggen. Je ziet alleen hun lippen bewegen. Als ze merken dat je hen niet begrijpt, schrijven ze diezelfde woorden op een stuk papier en laten  dat door het glas heen aan je zien. Ze denken dat je het dan wel begrijpt. Zou dat lukken, denk je? Je zult merken dat communiceren in die situatie bijna onmogelijk is. Waarom? Omdat die woorden geschreven zijn in een taal die je nog nooit hebt horen spreken. Dat is nu precies de situatie waarin de meeste doven zich bevinden.

Gebarentaal is een perfect communicatiemiddel voor doven. Iemand gebruikt gebaren om in de ruimte rond zijn lichaam begrippen te creëren. Zijn bewegingen in die ruimte en zijn gezichtsuitdrukkingen volgen de grammaticaregels van gebarentaal. Zo ontstaat er een visuele taal die het mogelijk maakt informatie aan de ogen door te geven.

Eigenlijk heeft bijna elke beweging die een dove bij het gebaren met zijn handen, zijn lichaam en zijn gezicht maakt, een betekenis. Gezichtsuitdrukkingen zijn niet slechts bedoeld om meer indruk te maken. Ze zijn een integrerend deel van de grammatica van gebarentaal. Om een paar voorbeelden te noemen: Met opgetrokken wenkbrauwen een vraag stellen, kan op een retorische vraag duiden of op een vraag die met ja of nee beantwoord moet worden. Gefronste wenkbrauwen kunnen wijzen op een vraag met wie, wat, waar, wanneer, waarom of hoe. Bepaalde mondbewegingen kunnen de grootte van een voorwerp of de intensiteit van een handeling aangeven. De manier waarop een dove bewegingen met zijn hoofd maakt, zijn schouders optrekt, zijn wangen beweegt en met zijn ogen knippert, voegt subtiele betekenisnuances toe aan de gedachte die hij overbrengt.

Al deze elementen bij elkaar creëren een taal die een lust is voor het oog. Met deze rijke vorm van expressie kunnen doven die de gebarentaal machtig zijn, elk denkbeeld overbrengen — van poëtisch tot technisch, van romantisch tot humoristisch, van concreet tot abstract.

Publicaties in gebarentaal maken veel verschil

Als de kennis van Jehovah visueel wordt uitgedrukt in gebarentaal, is een dove in staat de boodschap als het ware te horen en ’geloof te stellen’ in Hem van wie de boodschap afkomstig is. Daarom doen Jehovah’s Getuigen ijverig moeite om wereldwijd tot doven te prediken en in publicaties te voorzien die speciaal voor hen gemaakt zijn (Rom. 10:14). Momenteel zijn er over de hele wereld 58 vertaalteams voor gebarentaal, en er zijn nu in 40 gebarentalen publicaties op dvd verkrijgbaar. Is al dat werk de moeite waard?

Jeremy, wiens ouders allebei doof zijn, zegt: „Ik kan me herinneren dat mijn vader in de slaapkamer urenlang over een paar paragrafen van een Wachttoren-artikel gebogen zat en ze probeerde te begrijpen. Plotseling kwam hij de kamer uitstormen en gebaarde enthousiast: ’Ik snap het! Ik snap het!’, waarna hij  me ging uitleggen wat er stond. Ik was nog maar twaalf jaar. Ik keek de paragrafen vluchtig door en gebaarde: ’Pa, ik denk niet dat ze dat bedoelen. Er staat . . .’ Hij onderbrak me met een gebaar en liep naar zijn kamer terug om het zelf uit te zoeken. Ik zal nooit vergeten hoe teleurgesteld hij keek en hoeveel bewondering ik voor hem had toen hij naar de slaapkamer terugliep. Maar nu we publicaties in gebarentaal op dvd hebben, begrijpt hij het materiaal veel beter. Ik vind het echt geweldig als ik hem met een stralend gezicht zie vertellen hoe hij over Jehovah denkt.”

Neem ook eens de ervaring van een Getuigenechtpaar dat met Jessenia sprak, een dove jonge vrouw in Chili. Ze vertelden wat er gebeurde nadat ze van Jessenia’s moeder toestemming hadden gekregen om haar Mijn boek met bijbelverhalen — Op dvd in Chileense Gebarentaal te laten zien: „Toen Jessenia het verhaal begon te bekijken, ging ze eerst lachen en daarna huilen. Haar moeder vroeg haar waarom ze huilde, en ze antwoordde dat ze het zo mooi vond. Toen besefte haar moeder dat Jessenia alles op de dvd begreep.”

Een dove vrouw op het platteland in Venezuela had één kind, en ze was zwanger van een tweede. Zij en haar man vonden dat ze zich om financiële redenen niet konden veroorloven nog een kind te krijgen, en daarom overwogen ze een abortus. In die periode kwamen er Getuigen van Jehovah bij hen aan de deur die, zonder dat ze iets van de plannen van het echtpaar af wisten, les 12 van de dvd Wat verlangt God van ons? in Venezolaanse Gebarentaal lieten zien. In die les wordt uitgelegd hoe God over abortus en moord denkt. Later vertelde de vrouw de Getuigen hoe blij ze was dat ze die les hadden bestudeerd. Ze zei dat ze daardoor besloten hadden geen abortus te laten plegen. Dankzij een publicatie in gebarentaal was er dus een leven gered!

Lorraine, een dove Getuige, vertelt: „Het bestuderen van de Bijbel was als het in elkaar zetten van een grote puzzel. Er waren hiaten, ontbrekende stukjes, in mijn begrip van het totaalbeeld. Maar toen er meer Bijbelse waarheden in gebarentaal beschikbaar kwamen, werden die hiaten opgevuld.” George is doof en is al 38 jaar een Getuige. Hij zegt: „Als je zelf achter de betekenis van iets kunt komen, geeft dat je echt zelfrespect en vertrouwen. Ik denk dat de dvd’s in gebarentaal de meeste invloed op me hebben gehad als het om mijn geestelijke groei gaat.”

„Een vergadering in mijn taal!”

Naast publicaties in gebarentaal hebben Jehovah’s Getuigen ook gemeenten georganiseerd waar de vergaderingen helemaal in gebarentaal worden geleid. Momenteel zijn er wereldwijd meer dan 1100 gebarentaalgemeenten. Het dove publiek wordt in hun eigen taal benaderd, en de Bijbelse waarheden worden onderwezen op de manier waarop  een dove denkt, in zijn taal. Ze worden gepresenteerd op een manier waaruit respect voor zijn cultuur en zijn belevingswereld blijkt.

Heeft het oprichten van gebarentaalgemeenten nut gehad? Sta eens stil bij het verhaal van Cyril, die in 1955 als een van Jehovah’s Getuigen is gedoopt. Jarenlang bestudeerde hij zo goed als hij kon de gedrukte publicaties en bezocht hij trouw de vergaderingen. Soms waren er tolken beschikbaar en soms niet. Als er geen tolken waren, was hij afhankelijk van Getuigen die hem liefdevol probeerden te helpen door op te schrijven wat er vanaf het podium werd gezegd. Pas in 1989, toen hij al zo’n 34 jaar een Getuige was, werd in New York de eerste gebarentaalgemeente in de Verenigde Staten opgericht. Hoe voelde Cyril zich als lid van die gemeente? „Het was alsof ik uit het bos kwam, uit een donkere tunnel in het licht. Een vergadering in mijn taal!”

In gebarentaalgemeenten van Jehovah’s Getuigen kunnen doven geregeld bijeenkomen om meer over God te leren en hem te aanbidden. Daar kunnen Gods aanbidders gesterkt en aangemoedigd worden. In een wereld waarin doven vaak niet zo makkelijk kunnen communiceren en sociaal geïsoleerd zijn, vormen deze gemeenten een oase van communicatie en omgang. In zo’n omgeving kunnen doven leren, zich ontplooien en doelen nastreven in hun dienst voor Jehovah. Veel dove Getuigen zijn in staat geweest om in de volletijddienst te gaan. Sommige zijn naar een ander land verhuisd om doven daar te helpen Jehovah te leren kennen. Dove mannen leren hoe ze efficiënte onderwijzers, organisators en herders kunnen zijn, en vaak komen ze er dan voor in aanmerking zorg te dragen voor verantwoordelijkheden in de gemeente.

In de Verenigde Staten zijn meer dan honderd gebarentaalgemeenten en ongeveer tachtig groepen. In Brazilië zijn zo’n driehonderd gebarentaalgemeenten en meer dan vierhonderd groepen. Mexico heeft bijna driehonderd gebarentaalgemeenten en Rusland meer dan dertig en 113 groepen. Dat zijn maar een paar voorbeelden van de groei die er wereldwijd is. *

Jehovah’s Getuigen houden ook grotere vergaderingen in gebarentaal. Vorig jaar zijn er over de hele wereld meer dan 120 congressen in verschillende gebarentalen gehouden. Door die bijeenkomsten zien dove Getuigen dat ze deel uitmaken van een wereldwijde christelijke broederschap die op tijd geestelijk gevoed wordt.

Leonard is doof en is al meer dan 25 jaar een Getuige van Jehovah. Hij vertelt: „Ik heb altijd geweten dat Jehovah de ware God is. Toch heb ik nooit helemaal begrepen waarom hij lijden toelaat. Soms was ik daarom boos op hem. Maar tijdens één bepaalde lezing op een districtscongres in gebarentaal begreep ik eindelijk welke strijdvragen erbij betrokken zijn. Na de lezing stootte mijn vrouw me aan en zei: ’Begrijp je het nu?’ Ik kon uit de grond van mijn hart ja zeggen! Ik ben dankbaar dat ik Jehovah in die 25 jaar nooit in de steek heb gelaten. Ik heb altijd van hem gehouden, maar ik kon hem niet helemaal begrijpen. Nu wel!”

Oprecht dankbaar

Welke ’expressies’ zien doven op Jehovah’s gezicht als ze hem beter leren kennen? Liefde, medegevoel, gerechtigheid, loyaliteit, liefderijke goedheid en nog veel meer.

De internationale dovengemeenschap onder de Getuigen ziet Jehovah’s aangezicht en zal dat steeds duidelijker gaan zien. Uit liefde voor doven ’heeft Jehovah zijn aangezicht jegens hen doen lichten’ (Num. 6:25). Wat zijn deze doven dankbaar dat ze Jehovah hebben leren kennen!

[Voetnoot]

[Illustraties op blz. 24, 25]

Er zijn wereldwijd meer dan 1100 gebarentaalgemeenten

[Illustraties op blz. 26]

Jehovah’s aangezicht schijnt helder op het dovenveld