Dit is een van de vele moeilijke ethische kwesties waar echtparen voor komen te staan als ze voor in-vitrofertilisatie (ivf) kiezen. Elk echtpaar is tegenover Jehovah verantwoordelijk voor de beslissing die ze nemen. Maar het kan een hulp zijn te weten wat er allemaal betrokken is bij deze geassisteerde voortplantingstechnologie.

In 1978 werd een vrouw in Engeland moeder van de eerste reageerbuisbaby. Ze was onvruchtbaar omdat haar eileiders afgesloten waren, waardoor de zaadcellen niet bij de eicellen konden komen. Medisch personeel ’oogstte’ operatief een rijpe eicel bij haar, plaatste die in een glazen schaaltje en bevruchtte die met het sperma van haar man. Het embryo dat ontstond werd in een voedingsoplossing gelegd en daarna in de baarmoeder geplaatst, waar het zich innestelde. Uiteindelijk werd er een meisje geboren. Deze procedure, en variaties erop, kwam bekend te staan als bevruchting in vitro (in glas), oftewel in-vitrofertilisatie.

Details kunnen van land tot land verschillen, maar over het algemeen houdt ivf het volgende in: De vrouw krijgt enkele weken krachtige medicijnen toegediend om de groei van een grote hoeveelheid eicellen te stimuleren. De man kan gevraagd worden verse zaadcellen te leveren door middel van masturbatie. De eicellen en het gewassen sperma worden in het laboratorium samengebracht. Er kunnen meerdere eicellen bevrucht worden en zich gaan delen. Zo ontstaan er embryo’s. Na ongeveer een dag wordt zorgvuldig onderzocht welke embryo’s afwijkingen vertonen en welke gezond lijken en de meeste kans hebben om zich in te nestelen en zich verder te ontwikkelen. Rond de derde dag plaatst men gewoonlijk niet een maar twee of drie van de beste embryo’s in de baarmoeder, om de kans op een zwangerschap te vergroten. Als er zich een of meer innestelen, is de vrouw zwanger en is er grote kans dat ze uiteindelijk zal bevallen.

Maar wat gebeurt er met embryo’s die niet geplaatst zijn, waaronder sommige die minder gezond  lijken of zelfs afwijkingen vertonen? Als er niets wordt gedaan, zouden deze overgebleven embryo’s al snel niet meer levensvatbaar zijn. Voordat dat gebeurt, worden ze vaak in vloeibare stikstof ingevroren. Waarom? Als de eerste poging mislukt, kunnen sommige van die reserve-embryo’s gebruikt worden bij een volgende ivf-cyclus. De kosten zijn dan lager. Maar dit werpt wel ethische kwesties op. Net als het echtpaar dat de bovenstaande vraag stelde, vinden velen het heel moeilijk te beslissen wat ze met hun ingevroren embryo’s moeten doen. Misschien willen ze geen kinderen meer. De leeftijd of de financiële situatie van het echtpaar kan een reden zijn om niet weer een poging te doen. Misschien zijn ze bang voor de risico’s van een meerlingzwangerschap. * Het overlijden van een van de partners of een tweede huwelijk kan het ingewikkeld maken. Er zitten dus heel wat problemen aan vast, met als gevolg dat sommige echtparen jarenlang blijven betalen voor het bewaren van de embryo’s.

In 2008 zei een leidinggevend embryoloog in The New York Times dat veel patiënten het verschrikkelijk moeilijk vinden te beslissen wat ze met de extra embryo’s moeten doen. In het artikel stond: „Minstens 400.000 embryo’s zijn ingevroren in klinieken door het hele land, en elke dag komen er meer bij (...) Embryo’s kunnen tien jaar of langer levensvatbaar blijven als ze op de juiste manier ingevroren zijn, maar ze blijven niet allemaal in leven wanneer ze ontdooid worden” (cursivering van ons). Dat laatste is voor sommige christenen een reden om alle aspecten goed te overwegen. Waarom?

Christelijke echtparen die voor vraagstukken staan in verband met ivf zouden kunnen nadenken over de implicaties van een andere medische situatie. Het zou kunnen dat een christen een beslissing moet nemen over een dierbare die in een terminale situatie is en kunstmatig in leven wordt gehouden, bijvoorbeeld door beademingsapparatuur. Ware christenen  zijn tegen medische verwaarlozing; in overeenstemming met Exodus 20:13 en Psalm 36:9 hebben ze diep respect voor het leven. In de Ontwaakt! van 8 augustus 1974 stond: „Aangezien degenen die hun leven in overeenstemming wensen te brengen met bijbelse beginselen, Gods zienswijze met betrekking tot de heiligheid van het leven respecteren, hun eigen geweten geen geweld willen aandoen en de wetten van het land willen gehoorzamen, zullen zij nooit hun toevlucht nemen tot actieve euthanasie”, een opzettelijk beëindigen van het leven van de patiënt. Maar in sommige situaties wordt de patiënt alleen door apparatuur in leven gehouden. De familie moet beslissen of ze die behandeling willen voortzetten of niet.

Natuurlijk is dit niet dezelfde situatie als waar een echtpaar voor staat dat voor ivf heeft gekozen en nu ingevroren embryo’s heeft. Maar ze kunnen wel voor de keus geplaatst worden de embryo’s uit het diepvriesvat te laten verwijderen, zodat ze ontdooien. Zonder die kunstmatige omgeving zijn de embryo’s al snel niet meer levensvatbaar. Het echtpaar moet beslissen of ze daar toestemming voor zullen geven (Gal. 6:7).

Een echtpaar zou ervoor kunnen kiezen hun reserve-embryo’s ingevroren te houden of ze in de toekomst te gebruiken. Maar een ander echtpaar kan besluiten de ingevroren embryo’s niet te bewaren, omdat die naar hun mening alleen kunstmatig levensvatbaar worden gehouden. Christenen die voor deze beslissing staan, zijn tegenover God verplicht hun door de Bijbel gevormde geweten te volgen. Ze willen een goed geweten hebben, zonder dat van anderen te negeren (1 Tim. 1:19).

Een deskundige op het gebied van reproductieve endocrinologie zegt dat de meeste echtparen „in de war en tegelijkertijd diep geëmotioneerd zijn door de verantwoordelijkheid te moeten beslissen wat er met hun [ingevroren] embryo’s gedaan wordt”. Zijn conclusie was: „Voor veel stellen lijkt er geen goede beslissing te bestaan.”

Ware christenen die ivf zouden overwegen, moeten dus alle ernstige consequenties van deze technologie in aanmerking nemen. De Bijbel geeft de raad: „Wie verstandig is, ziet het gevaar en hoedt zich ervoor, wie onverstandig is, gaat eraan voorbij en wordt gestraft” (Spr. 22:3, De Nieuwe Bijbelvertaling).

Dat zou een oplossing kunnen lijken, maar het is niet de Bijbelse manier om hun probleem aan te pakken. Laten we om te begrijpen waarom dat zo is, eerst kijken wat het doel is van de „Verklaring waarin plechtig trouw wordt beloofd”, waarom die verklaring bestaat, en hoe en wanneer die gebruikt zou kunnen worden.

Waarom en wanneer wordt de „Verklaring waarin plechtig trouw wordt beloofd” gebruikt? Jehovah heeft het huwelijk ingesteld en hecht er veel waarde aan. Zijn Zoon zei: „Wat God derhalve onder één juk heeft samengebracht, brenge geen mens vaneen” (Matth. 19:5, 6; Gen. 2:22-24). Hij voegde eraan toe dat „al wie zich van zijn vrouw laat scheiden, behalve op grond van hoererij, en een ander trouwt, overspel pleegt” (Matth. 19:9). „Hoererij”, dat wil zeggen seksuele immoraliteit, is dus de enige grond voor een echtscheiding die Bijbels gezien een huwelijk kan beëindigen. Als bijvoorbeeld een man seks buiten het huwelijk heeft, kan zijn onschuldige partner beslissen  of ze zich van hem laat scheiden of niet. Als ze zich van hem laat scheiden, dan is ze vrij om met iemand anders te trouwen.

Maar in sommige landen, vooral in het verleden, werd dit duidelijke Bijbelse standpunt door de staatskerk niet geaccepteerd. Die leerde dat echtscheiding in geen enkel geval toegestaan is. In sommige landen waar de kerk veel invloed had, is er in het burgerlijk wetboek dus geen voorziening getroffen voor echtscheiding, zelfs niet op grond van de geldige reden die Jezus noemde. In andere landen is echtscheiding wel mogelijk maar is de procedure erg tijdrovend, gecompliceerd en omslachtig. Het kan jaren duren voordat een echtscheiding geregeld is. Het is alsof de kerk of de overheid ’tegenhoudt’ wat God aanvaardbaar vindt (Hand. 11:17).

Een stel kan bijvoorbeeld in een land wonen waar het verkrijgen van een echtscheiding onmogelijk of heel erg moeilijk is en waar het misschien jaren kost voordat het geregeld is. Als ze redelijkerwijs alles hebben gedaan om een wettig huwelijk te beëindigen en in Gods ogen vrij zijn te trouwen, mogen ze een „Verklaring waarin plechtig trouw wordt beloofd” ondertekenen. Ze ondertekenen dit document in het bijzijn van getuigen. In het document doen ze de plechtige belofte elkaar trouw te zijn en hun verbintenis te legaliseren zodra dat mogelijk is. In de ogen van de christelijke gemeente hebben ze voor God en mensen in het openbaar te kennen gegeven dat ze elkaar trouw zullen zijn, zodat hun verbintenis bezien kan worden alsof het door de burgerlijke autoriteiten bekrachtigd is. Dit is een barmhartige regeling van de gemeente, waarvan in die landen gebruikgemaakt kan worden. Maar van deze voorziening zal in de meeste landen waar echtscheiding mogelijk is geen gebruik worden gemaakt, ook niet als de procedure wat ingewikkeld of duur is.

Sommigen die niet begrijpen wat de bedoeling is van de „Verklaring waarin plechtig trouw wordt beloofd” en die in een land wonen waar echtscheiding mogelijk is, hebben gevraagd of ze zo’n document mogen ondertekenen om complicaties of ongemakken uit de weg te gaan.

In de genoemde situatie wonen de man en vrouw samen en willen ze trouwen. Beiden zijn Bijbels gezien vrij; geen van hen is gebonden aan een vorige partner. Maar de man verblijft illegaal in het land, en de overheid staat een illegale vreemdeling niet toe te trouwen. (In veel landen staat de overheid wel een huwelijk toe zelfs als een of beide partijen illegaal in het land verblijven.) In de situatie die we nu bespreken, heeft het land een voorziening voor echtscheiding en is het ondertekenen van de „Verklaring waarin plechtig trouw wordt beloofd” dus geen optie. Het gaat hier niet om een stel dat het onmogelijk wordt gemaakt een vorig huwelijk te beëindigen. Ze zijn beiden vrij om te trouwen. Maar de man verblijft niet legaal in het land, dus wat kunnen ze dan doen? Ze zouden naar een ander land kunnen gaan, waar zijn status geen probleem is. Of misschien kunnen ze wel trouwen in het land waar ze nu wonen als de man stappen zet om zijn verblijf te legaliseren.

Het stel kan hun leven dus in overeenstemming brengen met Gods vereisten en caesars wet (Mark. 12:17; Rom. 13:1). Hopelijk doen ze dat. Daarna kunnen ze in aanmerking komen voor de doop (Hebr. 13:4).