1, 2. (a) Voor welke uitdagingen staan veel families, en wat kan iemand zich afvragen? (b) Hoe kunnen ouders en kinderen zich op veranderende omstandigheden voorbereiden?

HET kan hartverscheurend zijn om te beseffen dat je ouders, die eens sterk en onafhankelijk waren, niet meer voor zichzelf kunnen zorgen. Misschien krijg je het bericht dat een van je ouders gevallen is en een heup heeft gebroken, in de war is of een ernstige ziekte heeft. En voor ouderen is het misschien moeilijk te accepteren dat hun zelfstandigheid beperkt wordt door fysieke veranderingen of andere omstandigheden (Job 14:1). Wat kan er gedaan worden? Hoe kan er voor ze gezorgd worden?

² In een artikel over ouderenzorg staat: „Hoewel het niet meevalt de problemen van het ouder worden te bespreken, kunnen families die de opties hebben afgewogen en het eens zijn geworden over de aanpak, beter omgaan met wat er ook komen gaat.” Als we accepteren dat de moeilijkheden die met ouderdom gepaard gaan niet te vermijden zijn, begrijpen we hoe waardevol zo’n overleg is. Het is belangrijk om bepaalde dingen van tevoren te regelen en te beslissen. Laten we eens kijken hoe een familie liefdevol kan samenwerken om die moeilijke beslissingen te nemen.

3. Wat kan een familie doen als ouders hulpbehoevend worden? (Zie beginplaatje.)

³ Voor de meeste ouderen komt er een moment waarop ze niet meer volledig voor zichzelf kunnen zorgen en hulp nodig hebben. (Lees Prediker 12:1-7.) Als ouders op leeftijd het niet meer alleen redden, moeten ze samen met de kinderen bepalen wat de beste hulp is en betaalbare oplossingen regelen. Het is vaak verstandig familieberaad te houden om de samenwerking, behoeften en aanpak te bespreken. Alle betrokkenen, vooral de ouders, moeten eerlijk hun mening geven en realistisch naar de feiten kijken. Ze kunnen bespreken of het met extra hulp mogelijk is dat de ouders veilig in hun eigen huis kunnen blijven wonen. * Of ze kunnen bekijken hoe elk familielid zijn energie kan inzetten om de verantwoordelijkheden te dragen (Spr. 24:6). Sommigen hebben bijvoorbeeld de mogelijkheid om dagelijks te helpen terwijl anderen meer financiële hulp kunnen bieden. Iedereen moet weten wat zijn rol is. Toch kan die rol na een tijdje veranderen. Dan moeten de taken misschien anders verdeeld worden.

4. Waar kunnen familieleden terecht voor hulp?

⁴ Als je een van je ouders gaat verzorgen, neem dan de tijd om zo veel mogelijk over zijn of haar toestand te weten te komen. Als hij of zij een degeneratieve ziekte heeft, zoek dan uit welke ontwikkelingen je in de toekomst kunt verwachten (Spr. 1:5). Neem contact op met instanties die diensten verlenen aan ouderen. Probeer erachter te komen welke voorzieningen er zijn om je taak makkelijker en de zorg beter te maken. Door de komende verandering in familieomstandigheden ben je misschien verdrietig, angstig of van slag. Praat erover met een goede vriend. En stort vooral je hart uit bij Jehovah. Hij kan je de innerlijke rust geven die je nodig hebt om elke situatie aan te kunnen (Ps. 55:22; Spr. 24:10; Fil. 4:6, 7).

5. Waarom is het verstandig van tevoren na te gaan welke opties voor zorg er zijn?

⁵ Sommige ouderen en hun familie zijn zo verstandig om van tevoren na te gaan welke opties er zijn, bijvoorbeeld of het praktisch is om een van de ouders bij een zoon of dochter in te laten wonen, naar een aanleunwoning te verhuizen of gebruik te maken van andere plaatselijke voorzieningen. Ze hebben mogelijke problemen zien aankomen en zich erop voorbereid (Ps. 90:10). Heel wat families maken geen plannen en moeten dan bij een crisis overhaast moeilijke beslissingen nemen. Dat „is bijna altijd een van de slechtste momenten om zo’n beslissing te nemen”, zegt een expert. In zo’n hectische situatie zijn familieleden vaak gespannen en kunnen er conflicten ontstaan. Maar langetermijnplanning zorgt ervoor dat toekomstige aanpassingen minder traumatisch zijn (Spr. 20:18).

6. Waarom is het nuttig om met je ouders over hun woonsituatie te praten?

⁶ Misschien vind je het ongemakkelijk om met je ouders te praten over hun woonsituatie en mogelijke noodzakelijke veranderingen in de toekomst. Toch hebben velen gezegd dat later bleek dat die gesprekken heel nuttig waren geweest. Waarom? Omdat het makkelijker is om lastige onderwerpen te bespreken, met respect te luisteren en praktische plannen te maken voordat zich een probleem voordoet. Als familieleden in een ontspannen sfeer open over hun voorkeuren kunnen praten, voelen ze hun onderlinge verbondenheid en liefde. Ook wanneer ouderen zelfstandig willen blijven wonen en zo lang mogelijk de regie over hun eigen leven  willen houden, heeft het grote voordelen om met hun kinderen te bespreken wat voor zorg ze zouden willen als dat nodig wordt.

7, 8. Welke onderwerpen zouden families moeten bespreken, en waarom?

⁷ Ouders, laat je familie tijdens zo’n bespreking weten wat je wensen, financiële mogelijkheden en voorkeuren zijn. Dat zal ze helpen goede beslissingen te nemen mocht je daar op een bepaald moment zelf niet toe in staat zijn. Waarschijnlijk willen ze rekening houden met je wensen en ervoor zorgen dat je zo lang mogelijk zelfstandig kunt blijven (Ef. 6:2-4). Verwacht je bijvoorbeeld dat een van je kinderen je vraagt om bij hem en zijn gezin te komen inwonen of verwacht je iets anders? Wees realistisch en erken dat misschien niet iedereen dezelfde kijk heeft als jij en dat het tijd kost — zowel voor een ouder als voor een kind — om een denkwijze bij te stellen.

⁸ Iedereen moet zich realiseren dat problemen vermeden kunnen worden door plannen te maken en dingen te bespreken (Spr. 15:22). Daarbij horen ook gesprekken over medische zorg en voorkeuren. De punten die op het medisch document staan dat Jehovah’s Getuigen gebruiken, zijn absoluut onderwerpen die daarbij aan bod moeten komen. Iedereen heeft het recht op informatie over mogelijke behandelingen en ook het recht een behandeling te accepteren of te weigeren. Zo’n document geeft aan wat iemands wensen hierin zijn. Als je een gemachtigde aanwijst (waar dat juridisch mogelijk en geaccepteerd is), weet je dat iemand die je vertrouwt de juiste beslissingen zal nemen. De betrokkenen doen er goed aan kopieën van relevante documenten bij de hand te hebben in het geval die nodig zijn. Sommigen hebben zulke documenten bij hun testament en bij andere belangrijke papieren gevoegd, zoals van de verzekering, bank en overheidsinstanties.

9, 10. Wanneer hebben ouders misschien meer hulp van hun kinderen nodig?

⁹ In veel gevallen vinden ouders en kinderen het belangrijk dat de ouders zo veel mogelijk hun zelfstandigheid behouden. Misschien zijn ze nog goed in staat om te koken, schoon te maken, medicijnen in te nemen en zonder problemen te communiceren. De kinderen hoeven dan misschien niet betrokken te zijn bij elk facet van het leven van hun ouders. Maar als de ouders later minder mobiel worden en misschien geen boodschappen meer kunnen doen of steeds vergeetachtiger worden, moeten de kinderen misschien reageren op zulke veranderingen.

¹⁰ Verwardheid, depressiviteit, incontinentie, en gehoor-, gezichts- en geheugenverlies zijn misschien het gevolg van het ouder worden. Toch kunnen zulke  gezondheidsproblemen vaak goed behandeld worden. Zoek in die gevallen dus direct medische hulp. Het kan zijn dat de kinderen hierin het initiatief moeten nemen. Op een bepaald punt kan het nodig zijn dat ze de leiding nemen in zaken die de ouders vroeger zelf deden. Om hun ouders de beste zorg te geven, moeten de kinderen soms gaan functioneren als woordvoerder, secretaris, chauffeur, enzovoorts (Spr. 3:27).

11. Waar moet je rekening mee houden als er aanpassingen nodig zijn in de situatie van je ouders?

¹¹ Als je ouders permanente gezondheidsproblemen hebben, moet er misschien iets aangepast worden in hun zorg en woonsituatie. Hoe kleiner de veranderingen, hoe makkelijker het waarschijnlijk zal zijn zich aan te passen. Als je ver van je ouders woont, is het dan voldoende dat een geloofsgenoot of een van de buren af en toe bij ze gaat kijken en je laat weten hoe het met ze gaat? Hebben ze alleen hulp nodig bij het koken en schoonmaken? Zouden kleine aanpassingen in de woning het makkelijker en veiliger maken om zich in huis te redden, om te douchen, enzovoorts? Misschien hebben je ouders alleen maar een hulp in de huishouding nodig om hun zelfstandigheid te behouden. Maar als het niet veilig is om ze zelfstandig te laten wonen, moet er een andere oplossing gezocht worden. Wat de situatie ook is, ga na welke voorzieningen er plaatselijk zijn. * (Lees Spreuken 21:5.)

12, 13. Wat hebben sommige volwassen kinderen gedaan om ouders die ver weg wonen te eren en zorg te geven?

¹² Omdat we van onze ouders houden, willen we graag dat ze zich veilig en op hun gemak voelen. De gedachte dat er goed voor ze gezorgd wordt, geeft ons gemoedsrust. Maar vaak wonen volwassen kinderen niet in de buurt van hun ouders. Daarom gebruiken sommigen hun vakantie om ze te bezoeken en ze te helpen, bijvoorbeeld met klusjes die de ouders zelf niet meer kunnen doen. Door ze regelmatig te bellen — als het kan zelfs dagelijks — of door brieven of e-mails te sturen, laten ze zien dat ze van hun ouders houden (Spr. 23:24, 25).

¹³ Wat de situatie ook is, er moet bekeken worden welke dagelijkse zorg de ouders nodig hebben. Als je niet bij je ouders in de buurt woont en ze zijn Getuigen, kun je met de ouderlingen in hun gemeente praten en hun om advies vragen. En vergeet niet de kwestie voor te leggen in gebed. (Lees Spreuken 11:14.) Ook als je ouders geen Getuigen zijn, wil je je vader en je moeder eren (Ex. 20:12; Spr. 23:22). Natuurlijk nemen niet alle families dezelfde beslissingen. Sommige nemen een vader of moeder in huis of zorgen dat hij of zij in de buurt komt wonen. Maar dat is niet altijd mogelijk. Sommige ouders willen liever niet bij hun volwassen kinderen inwonen; ze zijn erg gesteld op hun zelfstandigheid en willen geen last zijn. Sommigen kunnen het zich veroorloven iemand te betalen die zorg aan huis levert en geven daar de voorkeur aan (Pred. 7:12).

14. Welke problemen kunnen ontstaan voor degene die de meeste zorg op zich neemt?

¹⁴ In veel families lijkt een groot deel van de zorg neer te komen op één zoon of dochter, degene die het dichtst bij de ouders woont. Toch moeten de behoeften van de ouders in evenwicht gebracht worden met die van het gezin van de zorgverlener. Iedereen heeft grenzen als het om tijd en energie gaat. En de situatie van de zorgverlener zou kunnen veranderen, waardoor het noodzakelijk wordt de  huidige regelingen opnieuw te bekijken. Neemt één familielid te veel verantwoordelijkheden op zich? Zouden de andere kinderen meer kunnen doen, zoals elkaar aflossen bij de verzorging?

15. Hoe kan voorkomen worden dat een verzorger een burn-out krijgt?

¹⁵ Als een vader of moeder op leeftijd permanente zorg nodig heeft, bestaat het risico dat een verzorger een burn-out krijgt (Pred. 4:6). Liefdevolle kinderen willen alles doen wat ze kunnen voor hun ouders, maar soms kan die aanhoudende taak ze te veel worden. Verzorgers die zich in die situatie bevinden, moeten realistisch zijn en misschien om hulp vragen. Als anderen af en toe bijspringen, kan dat voldoende zijn om te voorkomen dat een oudere voortijdig in een verzorgingshuis belandt.

16, 17. Voor welke uitdagingen staan kinderen soms als ze voor hun ouders zorgen, en hoe kunnen ze ermee omgaan? (Zie ook het kader  „Zorg uit dankbaarheid”.)

¹⁶ Het is heel moeilijk om de pijnlijke gevolgen van ouderdom bij onze geliefde ouders te zien. Veel zorgverleners voelen zich soms verdrietig, bezorgd, gefrustreerd, boos, schuldig of zelfs gekwetst. Misschien reageert je vader of moeder weleens onvriendelijk of ondankbaar. Als dat gebeurt, trek het je dan niet aan. Een deskundige in de geestelijke gezondheidszorg zegt: „De beste manier om met gevoelens om te gaan, vooral gevoelens waar je je onprettig door voelt, is ze te erkennen. Probeer het gevoel niet te negeren en veroordeel jezelf niet omdat je je zo voelt.” Praat erover met je partner, een ander familielid of een goede vriend. Zulke gesprekken kunnen een hulp zijn om emotionele reacties in het juiste perspectief te zien.

¹⁷ Er kan een moment komen dat het door gebrek aan middelen en deskundigheid niet meer mogelijk is om iemand thuis te verzorgen. Dan is opname in een verzorgingshuis misschien noodzakelijk. Een zuster die haar moeder bijna elke dag in een verzorgingshuis bezocht, zegt over haar familie: „We konden m’n moeder niet de 24 uurszorg geven die ze nodig had. Het was niet makkelijk om te accepteren dat een verzorgingshuis de enige optie was. Dat was emotioneel echt heel zwaar. Maar het was de beste oplossing voor de laatste maanden van haar leven, en dat accepteerde ze.”

18. Waar kunnen verzorgers zeker van zijn?

¹⁸ De verantwoordelijkheid om voor je ouders te zorgen, kan complex en emotioneel zwaar zijn. Er is geen lijst met pasklare oplossingen als het gaat om zorg voor ouderen. Toch kunnen een verstandige planning, attente samenwerking, goede communicatie en vooral oprechte gebeden je helpen je van deze verantwoordelijkheid te kwijten. Dan zul je de voldoening hebben te weten dat je ouders de zorg en aandacht krijgen die ze nodig hebben. (Lees 1 Korinthiërs 13:4-8.) En je kunt er vooral zeker van zijn dat Jehovah je de innerlijke rust zal geven waarmee hij degenen zegent die hun ouders eren (Fil. 4:7).