1, 2. (a) Hoe wordt er zoal over de vrije wil gedacht? (b) Wat leert de Bijbel over de vrije wil, en welke vragen gaan we bespreken?

TOEN een vrouw een persoonlijke beslissing moest nemen, zei ze tegen een vriend: ‘Ik weet niet wat ik moet doen. Zeg jij het maar gewoon. Dat vind ik makkelijker.’ Ze wilde liever een ander laten beslissen wat ze moest doen dan haar vrije wil gebruiken, een kostbaar geschenk van haar Schepper. En jij? Kies je liever zelf wat je doet, of wil je dat anderen voor je beslissen? Hoe bezie jij de vrije wil?

² Dit is al eeuwenlang een interessant gespreksonderwerp. Sommigen zeggen dat de vrije wil niet bestaat — dat alles wat we doen door God is voorbestemd. Anderen zeggen dat er alleen sprake kan zijn van een vrije wil als je absolute vrijheid hebt. Maar om dit onderwerp goed te begrijpen, moeten we kijken wat de Bijbel erover zegt. Daarin staat dat Jehovah ons geschapen heeft met een vrije wil: het vermogen en de vrijheid om onze eigen keuzes te maken. (Lees Jozua 24:15.) De Bijbel beantwoordt ook vragen als: Hoe moeten we onze vrije wil gebruiken? Zijn er ook beperkingen? Hoe laat de manier waarop we onze vrije wil gebruiken, zien hoeveel we van Jehovah houden? En hoe kunnen we respect tonen voor de beslissingen van anderen?

3. Hoe heeft Jehovah zijn vrijheid gebruikt?

³ Alleen Jehovah heeft absolute vrijheid. Wij hebben dat niet, maar we kunnen veel leren van de manier waarop hij zijn vrijheid gebruikt. Hij besloot bijvoorbeeld om de natie Israël uit te kiezen als het volk dat zijn naam zou dragen, zijn ‘speciale bezit’ (Deut. 7:6-8). Hij koos dat volk niet zomaar. Hij hield zich daarmee aan een belofte die hij eeuwen ervoor aan zijn vriend Abraham had gedaan (Gen. 22:15-18). Verder gebruikt Jehovah zijn vrijheid altijd in harmonie met zijn eigenschappen liefde en rechtvaardigheid. Dat blijkt duidelijk uit de manier waarop hij de Israëlieten, die hem vaak ongehoorzaam waren, corrigeerde. Als ze oprecht berouw toonden, vergaf Jehovah ze liefdevol. Hij zei: ‘Ik zal hun ontrouw genezen. Ik zal hen uit eigen vrije wil liefhebben’ (Hos. 14:4). Jehovah gebruikte zijn vrijheid tot voordeel van anderen. Wat een prachtig voorbeeld!

4, 5. (a) Wie was de eerste die een vrije wil kreeg, en hoe gebruikte hij die? (b) Wat moeten we ons afvragen?

⁴ Toen Jehovah met de schepping begon, gaf hij de engelen en later de mensen liefdevol een vrije wil. De eerste die een vrije wil kreeg, was zijn eerstgeboren Zoon, ‘het beeld van de onzichtbare God’ (Kol. 1:15). Ook voordat Jezus naar de aarde kwam, koos hij ervoor zijn Vader trouw te blijven en zich niet aan te sluiten bij Satans opstand. Later, toen hij op aarde was, gebruikte hij zijn vrije wil om de verleidingen van Satan te weerstaan (Matth. 4:10). In een oprecht gebed op de avond voor zijn dood bevestigde Jezus dat hij vastbesloten was Gods wil te doen. Hij zei: ‘Vader, indien gij het wenst, neem deze beker dan van mij weg. Doch niet mijn wil, maar de uwe geschiede’ (Luk. 22:42). Volg Jezus’ voorbeeld, en gebruik je vrije wil om Jehovah te eren en Zijn wil te doen! Maar is dat wel mogelijk?

⁵ Jazeker! Ook wij zijn naar Gods beeld gemaakt (Gen. 1:26). Maar we zijn wel beperkt. We hebben niet de absolute vrijheid die Jehovah heeft. Gods Woord legt uit dat we binnen de grenzen moeten blijven die Jehovah ons heeft gesteld. Vrouwen moeten bijvoorbeeld onderworpen zijn aan hun man, en kinderen aan hun ouders (Ef. 5:22; 6:1). Wat voor invloed hebben dit soort beperkingen op de manier waarop we onze vrije wil gebruiken? Het antwoord op die vraag kan onze toekomst bepalen.

6. Illustreer waarom het goed is dat onze vrijheid beperkt is.

⁶ Is een vrije wil waarbij regels gelden wel echte vrijheid? Ja. Waarom kunnen we dat zeggen? Regels kunnen een bescherming zijn. Een voorbeeld. Misschien gebruik je je vrije wil om naar een bepaalde stad te rijden. Zou je je veilig voelen als er op de snelwegen geen verkeersregels golden? Als iedereen vrij was om zelf de snelheid te bepalen? Of als je zelf mocht kiezen aan welke kant van de weg je reed? Regels zijn noodzakelijk om ware vrijheid te kunnen ervaren. We gaan nu enkele Bijbelse voorbeelden bespreken die laten zien waarom het verstandig is je vrijheid te gebruiken binnen de grenzen die Jehovah stelt.

7. (a) Waarin verschilde Adam van de dieren? (b) Wat was één manier waarop Adam zijn vrije wil gebruikte?

⁷ Toen Jehovah de eerste mens, Adam,  schiep, gaf hij hem hetzelfde geschenk als hij de engelen had gegeven: een vrije wil. Dat maakte Adam anders dan de dieren, want die volgen hun instinct. Kijk eens naar één manier waarop Adam zijn vrije wil op een goede manier gebruikte. Dieren bestonden er al vóór mensen. Toch gaf Jehovah de dieren nog geen naam. Die leuke taak gaf hij aan zijn eerste menselijke zoon. God ‘bracht ze tot de mens om te zien hoe hij elk daarvan zou noemen’. Adam observeerde elk dier en koos een geschikte naam. Jehovah ging Adams beslissingen niet overrulen. Gods Woord zegt: ‘Zoals de mens die dan noemde, elke levende ziel, dat was zijn naam’ (Gen. 2:19).

8. Hoe misbruikte Adam zijn vrije wil, en welke gevolgen had dat?

⁸ Adam kreeg de opdracht om de grond te bebouwen en voor de aarde te zorgen. Jehovah zei: ‘Weest vruchtbaar en wordt tot velen en vult de aarde en onderwerpt haar, en hebt de vissen (...) en de vliegende schepselen (...) en elk levend schepsel dat zich op de aarde beweegt, in onderworpenheid’ (Gen. 1:28). Hij kreeg heel veel vrijheid bij het uitvoeren van die opdracht, maar hij vond dat niet genoeg. Adam koos ervoor om de grenzen die Jehovah had gesteld te overschrijden door van de verboden vrucht te eten. Dit grove misbruik van zijn vrije wil had grote gevolgen voor zijn nakomelingen: eeuwen van leed en pijn (Rom. 5:12). Als we daarover nadenken, moet dat ons motiveren om onze vrijheid op een verantwoorde manier te gebruiken, binnen de grenzen die Jehovah heeft gesteld.

9. Welke keus legde Jehovah het volk Israël voor, en hoe reageerden ze?

⁹ De nakomelingen van Adam en Eva erfden onvolmaaktheid en dood van hun ongehoorzame ouders. Maar ze behielden hun vrije wil. Dat blijkt duidelijk uit hoe Jehovah met het volk Israël omging. Via Mozes gaf Jehovah het volk de keus om wel of niet zijn speciale bezit te worden (Ex. 19:3-6). Wat was hun reactie? Ze aanvaardden vrijwillig de voorwaarden die Jehovah stelde en verklaarden unaniem: ‘Alles wat Jehovah gesproken heeft, zijn wij bereid te doen’ (Ex. 19:8). Het is jammer dat de Israëlieten hun vrije wil later misbruikten en zich niet aan die belofte hielden. Leer van dit voorbeeld. Laat zien dat je waardering hebt voor de vrije wil door dicht bij Jehovah te blijven en je aan zijn rechtvaardige principes te houden (1 Kor. 10:11).

10. Welke voorbeelden laten zien dat het voor onvolmaakte mensen mogelijk is hun vrije wil op een goede manier te gebruiken? (Zie beginplaatje.)

¹⁰ In Hebreeën 11 staan de namen van 16 aanbidders van Jehovah die ervoor kozen hun vrije wil te gebruiken binnen de grenzen die hij heeft gesteld. Ze kregen daarvoor veel zegeningen en een toekomsthoop. Noach bijvoorbeeld liet zien dat hij een sterk geloof had. Hij koos ervoor Gods instructies te gehoorzamen en een ark te bouwen tot redding van zijn gezin en de mensheid (Hebr. 11:7). Abraham en Sara volgden bereidwillig Gods leiding naar ‘het land der belofte’. Tijdens deze lange reis hadden ze de ‘gelegenheid om terug te keren’ naar het welvarende Ur. Maar in plaats daarvan bleven ze gefocust op de toekomstige ‘vervulling van [Gods] beloften’; ze gingen voor ‘een betere plaats’ (Hebr. 11:8, 9, 13, 15, 16). Mozes keerde de rijkdom van Egypte de rug toe ‘en verkoos veel liever met het volk van God slecht behandeld te worden dan de tijdelijke  genieting der zonde te hebben’ (Hebr. 11:24-26). Volg hun voorbeeld na. Kies ervoor Gods wil te doen!

11. (a) Wat is een van de voordelen van een vrije wil? (b) Wat motiveert jou om je vrije wil op een goede manier te gebruiken?

¹¹ Misschien lijkt het je makkelijker als iemand anders beslissingen voor je neemt. Maar dan ontneem je jezelf een belangrijk voordeel van de vrije wil. Dat voordeel wordt genoemd in Deuteronomium 30:19, 20. (Lees.) Vers 19 beschrijft de keus die God de Israëlieten gaf. In vers 20 lezen we dat Jehovah ze de mogelijkheid gaf hem te laten zien wat er in hun hart leefde. Ook wij kunnen ervoor kiezen Jehovah te aanbidden. Als je laat zien dat je van Jehovah houdt en hem eert, gebruik je je vrije wil op de best mogelijke manier.

12. Hoe mogen we onze vrije wil nooit gebruiken?

¹² Stel, je geeft een vriend een duur cadeau. Later kom je erachter dat hij het cadeau in de vuilnisbak heeft gegooid, of nog erger, het heeft gebruikt om een ander te verwonden! Hoe zou je je voelen? Stel je nu voor hoe Jehovah zich moet voelen als hij ziet hoe mensen misbruik maken van hun vrije wil en anderen pijn doen. In de Bijbel is voorspeld dat ‘in de laatste dagen’ mensen ‘ondankbaar’ zouden zijn (2 Tim. 3:1, 2). Wij willen juist dankbaar zijn dat we een vrije wil hebben gekregen en we willen er nooit misbruik van maken. Maar hoe voorkomen we dat we onze vrije wil verkeerd gebruiken?

13. Hoe voorkomen we dat we onze vrije wil op een verkeerde manier gebruiken?

¹³ Wij allemaal hebben de vrijheid om zelf keuzes te maken op het gebied van kleding en uiterlijke verzorging, omgang en ontspanning. Maar onze vrijheid kan ‘een dekmantel voor slechtheid’ worden als we ervoor kiezen slaven te worden van onze eigen vleselijke verlangens of van de trends en rages van de wereld. (Lees 1 Petrus 2:16.) In plaats van misbruik te maken van je vrijheid door je met vleselijke verlangens bezig te houden, is het verstandig de raad op te volgen: ‘Doet  alle dingen tot Gods heerlijkheid’ (Gal. 5:13; 1 Kor. 10:31).

14. Wat is het verband tussen het gebruik van je vrije wil en vertrouwen op Jehovah?

¹⁴ Onze vrije wil op een goede manier gebruiken, houdt ook in dat we op Jehovah vertrouwen. Laat je door hem leiden en blijf binnen de grenzen die hij heeft gesteld. Hij is degene die ons ‘leert onszelf baat te verschaffen, die ons doet treden op de weg die wij dienen te bewandelen’ (Jes. 48:17). Erken nederig wat Jeremia zei: ‘Het is niet aan de aardse mens zijn weg te bepalen. Het staat niet aan een man die wandelt, zelfs maar zijn schrede te richten’ (Jer. 10:23). Pas op dat je nooit op je eigen verstand gaat vertrouwen, zoals Adam en de opstandige Israëlieten. Vertrouw in plaats daarvan met heel je hart op Jehovah (Spr. 3:5).

15. Wat leren we van het principe uit Galaten 6:5?

¹⁵ Een van de beperkingen op onze vrijheid is dat we de keuzes moeten respecteren die anderen in het leven maken. Geen twee christenen zullen altijd exact dezelfde beslissing nemen, zelfs als het om zaken gaat die met gedrag en aanbidding te maken hebben. Bedenk wat er in Galaten 6:5 staat. (Lees.) Als we erkennen dat al onze broeders en zusters ‘hun eigen vracht’ moeten dragen, zullen we de manier waarop zij hun vrije wil gebruiken respecteren.

16, 17. (a) Welk probleem speelde er in Korinthe? (b) Hoe loste Paulus de kwestie op, en wat leren we uit dit voorbeeld?

¹⁶ Bekijk nu eens een Bijbels voorbeeld dat illustreert waarom we de beslissingen van onze broeders en zusters moeten respecteren als het om gewetenskwesties gaat. Christenen in Korinthe raakten verdeeld over het eten van vlees dat aan afgoden was geofferd en daarna op een vleesmarkt werd verkocht. Sommigen redeneerden: ‘Een afgod is toch nep, dus we kunnen het vlees met een goed geweten eten.’ Maar anderen die vroeger afgoden hadden aanbeden, bezagen het eten van dat vlees als een daad van aanbidding (1 Kor. 8:4, 7). De kwestie lag gevoelig en bracht de eenheid van de gemeente in gevaar. Hoe hielp Paulus de christenen in Korinthe om de dingen op Jehovah’s manier te bezien?

¹⁷ Eerst herinnerde Paulus beide kampen eraan dat voedsel ze niet dichter bij Jehovah bracht (1 Kor. 8:8). Daarna waarschuwde hij dat ze niet moesten toelaten dat hun recht om te kiezen ‘een struikelblok werd voor hen die zwak zijn’ (1 Kor. 8:9). Later zei hij tegen degenen met een gevoeliger geweten dat ze degenen die het vlees wel aten, niet mochten veroordelen (1 Kor. 10:25, 29, 30). Dus in deze belangrijke kwestie die verband hield met aanbidding moest elke christen een beslissing nemen op basis van zijn of haar eigen geweten. Moeten dan ook wij niet elkaars persoonlijke beslissingen respecteren, helemaal bij zaken die minder belangrijk zijn? — 1 Kor. 10:32, 33.

18. Hoe ben jij van plan je vrije wil te gebruiken?

¹⁸ We kunnen heel dankbaar zijn voor onze vrije wil en de echte vrijheid die we van Jehovah hebben gekregen (2 Kor. 3:17). Daardoor kunnen we namelijk beslissingen nemen die laten zien hoeveel we van Jehovah houden. Laat dus zien dat je blij bent dat je een vrije wil hebt gekregen door ervoor te kiezen Jehovah te eren en door de vrije wil van anderen te respecteren.