Bouw uw gezin op met „verrukkelijke woorden”

DAVIDS ergernis nam met de minuut toe. Hij zat in de auto op zijn vrouw te wachten en keek constant op zijn horloge. Toen Diane, zijn vrouw, eindelijk het huis uit kwam, kon hij zijn opgekropte woede niet meer inhouden.

„Hoe kun je me zo lang laten wachten?”, schreeuwde hij. „Je bent altijd te laat! Waarom kun je niet eens één keer op tijd zijn?”

Dat was Diane te veel. Ze barstte in tranen uit en rende het huis weer in. Op dat moment besefte David hoe dom hij was geweest. Zijn woede-uitbarsting had het alleen maar erger gemaakt. Wat kon hij nu nog doen? Hij zette de motor af, zuchtte diep en liep langzaam achter haar aan naar binnen.

Dat verhaal klinkt heel realistisch, vindt u niet? Hebt u ook weleens het gevoel gehad dat u iets beter niet had kunnen zeggen? Als we praten zonder na te denken, zeggen we vaak dingen waar we later spijt van hebben. Terecht zegt de Bijbel: „Het hart van de rechtvaardige mediteert om te antwoorden.” — Spreuken 15:28.

Maar vooral als we boos, bang of gekwetst zijn, kan het moeilijk zijn om helder te denken voordat we iets zeggen. Speciaal binnen het gezin kan elke poging om duidelijk te maken wat we voelen, makkelijk uitlopen op het beschuldigen of bekritiseren van de ander. En dat kan weer gekwetste gevoelens of ruzie veroorzaken.

Wat zouden we kunnen doen om betere resultaten te krijgen? Hoe kunnen we voorkomen dat onze emoties ons de baas worden? De Bijbelschrijver Salomo geeft nuttige raad.

Overdenk wat u wilt zeggen en hoe u het gaat zeggen

Toen Salomo, de schrijver van het Bijbelboek Prediker, zijn nuchter stemmende verhandeling over de nutteloosheid van het leven optekende, had hij blijkbaar een uitgesproken mening over dit onderwerp. „Ik haatte het leven”, zei hij. Op een bepaald moment noemde hij het „ijdelheid der ijdelheden” (Prediker 2:17; 12:8, vtn.). Toch is Prediker geen opsomming van Salomo’s ergernissen. Hij vond het niet goed om alleen maar botweg te zeggen waar het op stond. Aan het eind van het boek maakt Salomo duidelijk dat hij „zocht de verrukkelijke woorden te vinden en het schrijven van juiste woorden van waarheid” (Prediker 12:10). Een andere vertaling zegt dat hij „in treffende spreuken probeerde . . . de waarheid getrouw onder woorden te brengen”. — De Nieuwe Bijbelvertaling.

Salomo besefte kennelijk dat hij zijn emoties onder controle moest houden. Hij vroeg zich in feite steeds af: Is dat wat ik van plan ben te  zeggen echt waar of correct? Zullen anderen de woorden die ik ga gebruiken prettig, aanvaardbaar, vinden? Door naar „verrukkelijke woorden” van waarheid te zoeken, kon hij voorkomen dat zijn denken vertroebeld werd door zijn emoties.

Het resultaat van zijn inspanningen is niet alleen een literair meesterwerk maar ook een bron van goddelijke wijsheid over de zin van het leven (2 Timotheüs 3:16, 17). Zou de manier waarop Salomo een emotioneel beladen onderwerp bespreekt ons kunnen helpen beter met onze dierbaren te communiceren? Laten we eens een voorbeeld bekijken.

Leer uw gevoelens te beheersen

Stel u voor dat een jongen met een bedrukt gezicht van school thuiskomt met zijn rapport. Zijn vader bekijkt de lijst en ziet een slecht cijfer achter een van de vakken staan. Hij maakt zich onmiddellijk kwaad, want hij denkt aan de vele keren dat de jongen het maken van zijn huiswerk heeft uitgesteld. Hij staat op het punt om los te barsten: „Je bent gewoon lui! Als je zo doorgaat, wordt het nooit iets met jou!”

Voordat de vader zich in zijn reactie door negatieve gevoelens laat beheersen, doet hij er goed aan zich af te vragen: is het echt waar of correct wat ik denk? Die vraag kan hem helpen zijn gevoelens en de feiten uit elkaar te houden (Spreuken 17:27). Wordt het echt helemaal niets met zijn zoon omdat hij moeite heeft met één vak? Is hij echt lui, of stelt hij zijn huiswerk alleen uit omdat hij bepaalde onderwerpen moeilijk vindt? De Bijbel benadrukt herhaaldelijk het belang van een redelijke, realistische kijk (Titus 3:2; Jakobus 3:17). Om een kind aan te moedigen, moet een vader „juiste woorden van waarheid” spreken.

Zoek naar de juiste woorden

Als de vader eenmaal besloten heeft wat hij wil zeggen, zou hij zich kunnen afvragen: hoe kan ik het zeggen met woorden die voor mijn zoon ’verrukkelijk’ en aanvaardbaar zijn? Zeker, het is niet makkelijk de juiste woorden te vinden. Maar ouders moeten in gedachte houden dat jongeren vaak de neiging hebben in zwart-wit te denken. Ze kunnen één misser of zwakheid zo opblazen dat het hun zelfbeeld gaat bepalen. Als een ouder te fel reageert, kan hij die negatieve gedachten bij zijn kind versterken. Kolossenzen 3:21 zegt: „Tergt uw kinderen niet, zodat zij niet moedeloos worden.”

Door woorden als ’altijd’ en ’nooit’ worden de feiten meestal gegeneraliseerd of overdreven. Als een ouder zegt: „Het wordt nooit iets met jou”, hoeveel ruimte wordt het kind dan gelaten om zijn zelfrespect te bewaren? Wanneer er in veel situaties in het leven zo’n oordeel over hem wordt geveld, gaat hij zichzelf misschien als een totale mislukkeling zien. Dat is natuurlijk niet alleen ontmoedigend maar ook niet waar.

Het is gewoonlijk veel beter om de nadruk te leggen op de positieve aspecten van een situatie. De vader in ons voorbeeld zou zoiets kunnen zeggen als: „Jongen, ik zie dat je van streek bent over dat slechte cijfer. Maar ik weet dat je meestal je best doet op je huiswerk. Laten we dus eens samen praten over dit vak om te zien of ik je ergens mee kan helpen.” Om te bepalen hoe hij zijn zoon het best kan helpen, zou hij ook specifieke vragen kunnen stellen om te zien of er dieper liggende problemen zijn.

Zo’n vriendelijke en goed doordachte benadering zal waarschijnlijk veel beter werken dan een emotionele uitbarsting. „Aangename woorden”, verzekert de Bijbel ons, zijn „zoet voor de ziel en genezing voor de beenderen” (Spreuken 16:24). Een vredige, liefdevolle sfeer doet wonderen — niet alleen voor kinderen, maar voor iedereen in het gezin.

„Uit de overvloed des harten”

Denk nog eens aan de man in het voorbeeld aan het begin van dit artikel. Was het niet beter geweest als hij de tijd had genomen om naar „verrukkelijke woorden” van waarheid te zoeken in plaats van domweg zijn ergernis op zijn vrouw af te reageren? Een man in zo’n situatie zou zich af moeten vragen: Is het echt zo dat  mijn vrouw altijd te laat is, ook al zou ze wel iets punctueler kunnen zijn? Is dit het beste moment om erover te beginnen? Zullen boze en kritische woorden haar aanmoedigen om te veranderen? Als we de tijd nemen om onszelf zulke vragen te stellen, kunnen we het vermijden onze dierbaren onbedoeld te kwetsen. — Spreuken 29:11.

Maar wat moeten we doen als de gesprekken binnen ons gezin steeds weer op ruzie uitlopen? Dan moeten we misschien eens goed kijken naar de gevoelens achter onze woordkeus. Vooral als we van streek zijn of onder druk staan, kunnen onze woorden veel onthullen over ons innerlijk. Jezus zei: „Uit de overvloed des harten spreekt de mond” (Mattheüs 12:34). Met andere woorden: onze spraak verraadt vaak onze diepste gedachten, wensen en opvattingen.

Hebben we een realistische, optimistische en hoopvolle kijk op het leven? Dan zal dat waarschijnlijk blijken uit de toon en de inhoud van onze gesprekken. Hebben we de neiging om star, pessimistisch of kritisch te zijn? Dan zouden we anderen kunnen ontmoedigen door wat we zeggen of door de manier waarop we het zeggen. Misschien zijn we ons er niet van bewust hoe negatief ons denken of onze spraak is geworden. We zouden zelfs kunnen denken dat onze kijk op de dingen de juiste is. Maar we moeten oppassen dat we onszelf niet bedriegen. — Spreuken 14:12.

Gelukkig hebben we Gods Woord. De Bijbel kan ons helpen onze gedachten onder de loep te nemen en vast te stellen welke juist zijn en welke bijgesteld moeten worden (Hebreeën 4:12; Jakobus 1:25). Ongeacht onze overgeërfde eigenschappen of onze opvoeding kunnen we er allemaal voor kiezen ons denken en ons gedrag te veranderen als we dat echt willen. — Efeziërs 4:23, 24.

Behalve dat we de Bijbel kunnen raadplegen, kunnen we nog iets doen om te weten te komen hoe het met onze manier van communiceren gesteld is. Vraag het gewoon aan anderen. Vraag bijvoorbeeld uw huwelijkspartner of uw kind om eerlijk te zeggen hoe u het in dat opzicht doet. Praat met een verstandige vriend die weet hoe u bent. Het zal nederigheid vergen om te accepteren wat ze te zeggen hebben en om eventuele veranderingen aan te brengen.

Denk na voordat u iets zegt!

Tot slot: als we het echt willen vermijden anderen met onze woorden te kwetsen, moeten we doen wat Spreuken 16:23 zegt: „Verstandige mensen denken voordat ze spreken; dan hebben hun woorden meer overredingskracht” (Today’s English Version). Het zal niet altijd makkelijk zijn onze emoties onder controle te houden. Maar als we anderen proberen te begrijpen in plaats van hen te beschuldigen of te kleineren, zullen we misschien makkelijker de juiste woorden vinden.

Natuurlijk is niemand van ons volmaakt (Jakobus 3:2). We spreken allemaal weleens onbezonnen (Spreuken 12:18). Maar met de hulp van Gods Woord kunnen we leren na te denken voordat we iets zeggen en de gevoelens en belangen van anderen de eerste plaats te geven (Filippenzen 2:4). Laten we vastbesloten zijn naar „verrukkelijke woorden” van waarheid te zoeken, vooral als we met onze gezinsleden praten. Dan zullen we onze dierbaren niet kwetsen en afbreken door wat we zeggen, maar troosten en opbouwen. — Romeinen 14:19.

[Illustratie op blz. 12]

Hoe kunt u het vermijden iets te zeggen waar u later spijt van hebt?