De ontcijfering van een Bijbelschat
De ontcijfering van een Bijbelschat
EEUWEN geleden was het niet zo gemakkelijk om aan schrijfmateriaal te komen als nu. Vellen van perkament en andere materialen werden hergebruikt door de inkt van teksten die niet meer nodig waren, eraf te krabben of uit te wissen. Het resultaat noemt men een palimpsest, een woord dat uit het Grieks komt en „weer afgekrabd” betekent. Zelfs Bijbelgedeelten werden van bladen van velijn (een fijne kwaliteit perkament) gekrabd zodat die hergebruikt konden worden voor het vastleggen van andere informatie.
Een belangrijke Bijbelse palimpsest is de Codex Ephraemi Syri rescriptus, waarbij rescriptus „opnieuw beschreven” betekent. Deze codex is uiterst waardevol omdat het een van de oudste afschriften van delen van de christelijke Griekse Geschriften is die er bestaan. Als zodanig behoort hij tot de beste hulpmiddelen voor het vaststellen van de nauwkeurigheid van dat deel van Gods Woord.
De Bijbeltekst die oorspronkelijk op deze codex uit de vijfde eeuw had gestaan, was in de twaalfde eeuw verwijderd en overschreven met een Griekse vertaling van 38 preken van de Syrische geleerde Ephraim. Aan het eind van de zeventiende eeuw zagen deskundigen voor het eerst de onderliggende Bijbeltekst. In de daaropvolgende paar jaar werd enige vooruitgang geboekt met het ontcijferen van de oorspronkelijke tekst op het handschrift. Maar doordat de weggekrabde inkt vaag en onduidelijk was, veel van de bladen in een slechte staat verkeerden en de twee teksten elkaar overlapten, bleek het uiterst moeilijk de tekst helemaal te ontcijferen. Er werd gebruikgemaakt van chemicaliën in een poging de Bijbeltekst weer duidelijk en leesbaar te maken — zonder veel succes. De meeste geleerden concludeerden dan ook dat het verwijderde materiaal globaal genomen niet te ontcijferen was.
Kort na 1840 legde Konstantin von Tischendorf, een begaafd Duits taalgeleerde, zich toe op het bestuderen van de codex. Tischendorf besteedde twee jaar aan het ontcijferen van het handschrift. Hoe kwam het dat hij slaagde waar anderen hadden gefaald?
Tischendorf bezat een grondige kennis van het Griekse unciaalschrift, dat uit grote, niet-aaneengeschreven hoofdletters bestaat. * Hij was begiftigd met een goed gezichtsvermogen en ontdekte dat als hij het perkament gewoon tegen het licht hield, hij de oorspronkelijke tekst kon onderscheiden. Tegenwoordig gebruiken geleerden voor zulk werk optische middelen, zoals infrarood licht, ultraviolette stralen en gepolariseerd licht.
In 1843 en 1845 publiceerde Tischendorf wat hij van de Codex Ephraemi had ontcijferd. Daarmee was zijn reputatie als een van de grootsten op het gebied van de Griekse paleografie gevestigd.
De Codex Ephraemi meet zo’n 30 bij 25 centimeter en is het vroegste voorbeeld van handschriften met slechts één kolom tekst per pagina. Van de bewaard gebleven 209 bladen zijn er 145 waarop gedeelten staan van alle boeken van de christelijke Griekse Geschriften met uitzondering van 2 Thessalonicenzen en 2 Johannes. Op de overige bladen staat een Griekse vertaling van gedeelten van de Hebreeuwse Geschriften.
Tegenwoordig wordt deze codex bewaard in de Bibliothèque nationale in Parijs. Waar het handschrift zijn oorsprong heeft gevonden, is onbekend, hoewel Tischendorf dacht dat het uit Egypte kwam. Geleerden rekenen de Codex Ephraemi tot een groep van vier belangrijke unciaalhandschriften van de Griekse Bijbel. De andere zijn het Sinaïtische en het Alexandrijnse handschrift en het Vaticaanse handschrift nr. 1209, die allemaal dateren uit de vierde en vijfde eeuw.
De boodschap van de Heilige Schrift is opmerkelijk goed en in veel vormen voor ons bewaard gebleven, onder meer op palimpsesten. Hoewel in dit geval een ondankbare hand heeft geprobeerd de Bijbeltekst weg te krabben, bleef de boodschap behouden. Dat maakt de woorden van de apostel Petrus nog zekerder voor ons: „Wat Jehovah zegt, blijft in eeuwigheid” (1 Petrus 1:25).
[Voetnoot]
^ ¶6 Tischendorf was het bekendst door de ontdekking, in het Catharinaklooster aan de voet van de berg Sinaï, van een Griekse vertaling van de Hebreeuwse Geschriften, een van de oudste die ooit gevonden zijn. Dat handschrift staat bekend als de Codex Sinaiticus.
[Diagram/Illustratie op blz. 16]
(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)
De Codex Ephraemi Syri rescriptus, een belangrijke palimpsest ontcijferd door Tischendorf (1815-1874)
OORSPRONKELIJKE BIJBELTEKST
EROVERHEEN GESCHREVEN TEKST VAN GRIEKSE PREEK
[Verantwoording]
© Bibliothèque nationale de France
[Illustratie op blz. 17]
Codex Sinaiticus, ontdekt in het Catharinaklooster
[Illustratie op blz. 17]
Tischendorf
