Kerstmis wordt al heel lang omschreven als de christelijke viering van Jezus’ geboorte. Maar van veel van de tradities die bij dit feest horen, kunnen we ons afvragen wat ze eigenlijk met Jezus’ geboorte te maken hebben.

Neem bijvoorbeeld eens de mythe van de Kerstman. De hedendaagse vrolijke Kerstman met zijn witte baard, roze wangen en rode pak was in 1931 onderdeel van een succesvolle reclamecampagne van een frisdrankfabrikant uit Noord-Amerika. In de jaren 50 van de vorige eeuw probeerden sommige Brazilianen de Kerstman te vervangen door een legendarische figuur uit hun cultuur: ‘Opa Indiaan’. Wat was het gevolg? De Kerstman werd niet alleen populairder dan Opa Indiaan maar zelfs populairder dan Jezus, en hij ‘werd de officiële vertegenwoordiger van het feest op 25 december’, zegt professor Carlos Fantinati. Dit soort mythen hebben dus niets met Jezus’ geboorte te maken. Maar is dit de enige kersttraditie die niet klopt? Laten we voor het antwoord eens kijken naar de eerste christenen.

‘In de eerste twee eeuwen van het christendom werd het vieren van verjaardagen van martelaren, of bijvoorbeeld die van Jezus, verworpen’ (Encyclopedia Britannica). Christenen zagen het vieren van verjaardagen als een heidens gebruik, iets waar ze niets mee te maken wilden hebben. Jezus’ geboortedatum is dan ook nergens in de Bijbel terug te vinden.

Ondanks dat de eerste christenen tegen het vieren van verjaardagen waren, voerde de kerk in de vierde eeuw het kerstfeest in. De kerk wilde haar positie versterken door de populaire heidense Romeinse religies en hun feesten van het wintersolstitium (de zonnewende) uit de weg te ruimen. Voor de meeste Romeinen was de periode van 17 december tot 1 januari elk jaar weer de tijd van ‘banketten, schouwspelen, parades en andere festiviteiten, terwijl ze hun goden eer betoonden’ (Christmas in America, door Penne Restad). Op 25 december vierden de Romeinen de geboorte van de onoverwinnelijke zon. Door Kerstmis op die dag te laten vallen, wist de kerk veel Romeinen over te halen om Jezus’ geboorte te gaan vieren. De Romeinen ‘konden nog steeds genieten van de pracht en praal van de midwinterfeesten’ (Santa Claus, a Biography, door Gerry Bowler). Het kwam er eigenlijk op neer dat ze ‘oude tradities gingen gebruiken voor nieuwe feestdagen’.

Het grootste probleem met Kerstmis is dus dat het een verkeerde oorsprong heeft. Stephen Nissenbaum beschrijft Kerstmis als ‘niets meer dan een heidens feest in een christelijk jasje’ (The Battle for Christmas). Kerstmis onteert God en zijn Zoon, Jezus. Maar is dat erg? In de Bijbel staat: ‘Het doen van Gods wil heeft niets te maken met het doen van slechte dingen. Net zoals licht niets te maken heeft met donker’ (2 Korinthiërs 6:14, Bijbel in Gewone Taal). Net als een kromgegroeide boomstam is Kerstmis zo verdraaid dat het ‘niet recht kan worden gemaakt’ (Prediker 1:15).