Op 6 april 2018 heeft de rechtbank van Termini Imerese op Sicilië geoordeeld dat een chirurg die een vrouwelijke Getuige van Jehovah onder dwang een bloedtransfusie had toegediend, strafrechtelijk aansprakelijk is. De chirurg moest haar 10.000 euro schadevergoeding betalen en nog eens 5000 euro schadevergoeding aan haar echtgenoot, die ook een Getuige van Jehovah is. Dit is de eerste keer dat een Italiaanse rechtbank een arts strafrechtelijk aansprakelijk heeft gesteld vanwege het overtreden van het fundamentele recht dat iemand zelf mag beslissen wat er met zijn of haar lichaam gebeurt op basis van zijn of haar geloofsovertuiging.

Het ging om een Getuige die in december 2010 aan haar galblaas werd geopereerd en daarna complicaties kreeg. Ze weigerde herhaaldelijk bloedproducten, maar ze werd vastgehouden en kreeg onder dwang een transfusie van rode bloedcellen. Haar chirurg beweerde ten onrechte dat hij toestemming had gekregen van een rechter.

Haar echtgenoot en zij dienden een aanklacht in bij de openbaar aanklager. De rechtbank oordeelde dat in ‘het geval van een Getuige van Jehovah die meerderjarig is en volledig wilsbekwaam (...) de arts deze behandeling niet mag toedienen’ als dat tegen de wil van de patiënt ingaat.

De rechtbank oordeelde ook dat de Italiaanse Grondwet artsen verbiedt om zonder toestemming een behandeling te geven, zelfs als de arts beweert dat de behandeling noodzakelijk is. Volgens de uitspraak van de rechtbank ‘is noodzaak als rechtvaardiging (...) niet van toepassing in het geval van een duidelijk geuite, vrijwillige en geldige weigering’.

Daniele Rodriguez, hoogleraar forensische geneeskunde en bio-ethiek aan de Universiteit van Padua en getuige-deskundige, zei in zijn medisch rapport dat ‘het recht een specifieke medische behandeling te weigeren wordt beschermd door regelgeving van constitutioneel niveau en is vastgelegd in [artikel] 32 van de [Italiaanse] Grondwet, waar staat dat “niemand verplicht mag worden een medische behandeling te ondergaan tenzij de wet dit mogelijk maakt”’. De Italiaanse jurist en deskundige gezondheidsrecht Luca Benci schreef in Quotidiano Sanità: ‘Er is geen wet die bloedtransfusie oplegt aan patiënten die dat weigeren. De weigering van een behandeling heeft voorrang op alle andere aspecten.’

Marcello Rifici, een van de advocaten die Jehovah’s Getuigen bij dit proces bijstond, zegt: ‘We zijn blij dat deze uitspraak in lijn is met de vastgestelde Europese normen, zoals gecodificeerd in uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, die vasthouden aan het recht op zelfbeschikking voor alle patiënten. Het is interessant dat het Italiaanse parlement in 2017 wet 219/2017 heeft aangenomen, die bekendstaat als de ‘Wet op de Wilsbeschikking’ en waarin dezelfde principes worden benadrukt als in deze uitspraak.’

Lucio Marsella, een andere advocaat die bij dit proces betrokken was, geeft als commentaar: ‘De uitspraak schept een precedent dat een garantie vormt voor alle artsen die moedig en gewetensvol hun best doen om patiënten zo goed mogelijk te behandelen met respect voor hun keuzerecht.’