1. Ngoko kiri omo Abanya Filipi 2:3, busanaki eriyikehya rikatuwatikaya eribya n’obwira obuwene haghuma n’abandi?

TUKAKWAMA esyokanuni sya Yehova n’omutima wetu wosi, kundi tunasi ngoko mughulu wosi, Yehova anasi ebyangatuletera obutseme omo ngebe. (Efe. 4:22-24) Eriyikehya likaleka itwahira ebyo Yehova anzire by’embere kulenga ebyo twanzire, n’erilangira abandi mo b’omughaso kutulenga. Ekyo kikaleka itwabya n’obwira obuwene haghuma na Yehova, kandi haghuma n’abaghala n’abali betu omo ndeko.​—Soma Abanya Filipi 2:3.

2. Omukwenda Paulo mwakangania mwatsi wahi? N’omo mwatsi ono tukendikania okuki?

² Aliwe twamatendiyilandako itwanganasisira itwamabisosa abandu b’omo kihugho kya Sitani, abakayiheka kandi abayitsomene ibo basa. * Alinga ekyo kyo kyahikira aBakristo balebe b’oko karne y’erimbere M.W. Kundi omukwenda Paulo mwahandikira aBakristo b’eRoma ati: ‘Ngabwira obuli mundu omo katikati kenyu nyiti, syayighanze eribya mukulu kwilaba aho atolere, nikwa aghaniraye ndeke.’ (Rom. 12:3) Omukwenda Paulo mwakangania ngoko twanganayitsemera omo lulengo lulebe, aliwe eriyikehya lyanganatuwatikya eribya n’amalengekania awuwene okw’itwibene-bene. Omwatsi ono akendikania oko myatsi isatu eyo omubere w’eriyikehya angatuwatikyamo eritendibya b’emiyiheko. Emyatsi isatu eyo y’eno: (1) endwa yetu, (2) amadaraka agho twangabya nagho omo ndondeko ya Yehova,  (3) ngoko tukakolesaya esyosite sye Enternete esy’erikaniraniako n’abandi.

3. Busanaki hakanabya eritendihulikirirana omo syondwa, n’abandi bakakolaki eritendihulikirirana ryabibya?

³ Yehova mwatsukisya endwa inyanzire ati iyaletera omulume n’omukali b’obutseme. Aliwe, kundi sihali oyuhika-hikene, eritendihulikirirana lyanganabya. Busana n’ekyo omukwenda Paulo mwabugha ati abakalunga basyabana amalighe. (1 Kor. 7:28) Abandu balebe busana n’eribya bakalwa kangyi-kangyi omo ndwa yabo, banganalengekania bati alinga sibatolerene. Bamabya n’amalengekania w’ekihugho, banganalengekania bati litolere ibatwa endwa yabo. Obuli mughuma inyanganayitsomana iye musa n’erilengekania ati bakendibya babitwa endwa inyabya n’obutseme.

4. Siritolere itwakolaki?

⁴ Siritolere itwabya tukabugha oko ndwa yetu tuti, “munatingwa!” Erikwamana n’aMasako, tunasi ngoko obusingiri busa bo bwanganaleka endwa iyatwika. (Mat. 5:32) Neryo omughulu tukahindana n’amalighe agho Paulo akanayako, sitwanzire emiyiheko iyaleka itwayibwira tuti: ‘Endwa eno siriniwatikaya ku kindu, siniribana muyo m’olwanzo olo nitolere, alinga nangabana obutseme namabiya ahandi.’ Twamabibya n’amalengekania ng’ayo itwamayitsomana itwe basa. Abandu b’ekihugho banganakubwira bati ukole ekyo wamalangira uti kyanganakuletera obutseme; muli nitwa endwa yaghu, uwatwayo! EBiblia yikabugha yiti: “Sighulangire endundi yaghu nyisa, aliwe n’ey’abandi.” (Flp. 2:4, NWT) Yehova anzire iwasighala omo ndwa yaghu, syanzire iwatwayo. (Mat. 19:6) Anzire uwahira eby’anzire by’embere butsira ebyo wanzire.

5. Ngoko kiri omo Abanya Efeso 5:33, litolere omulume n’omukali ibakolerana bati?

⁵ Omulume n’omukali batolere ibakolerana  omo lwanzo, n’erisikania (Soma Abanya Efeso 5:33.) EBiblia yikatubwira yiti itwatsemera erihitya kulenga erihabwa. (Emib. 20:35) Ni mubere wahi wo wangawatikya abatahenie erikanganania olwanzo n’erisikania? Omubere oyo ry’eriyikehya. Abalume n’abakali abakayikehaya, sibalisondaya endundi yabo ibo basa nikwa ‘bakasondaya endundi y’omulikyabo.’​—1 Kor. 10:24.

6. Eky’erileberyako kya Stiven na Stephanie kyamakwighisyaki?

⁶ Eriyikehya ryabiriwatikya esyondwa sy’aBakristo bangyi eribyamo obutseme. Eky’erileberyako, omulume mughuma oyukahulawamo Steven mwabugha ati: “Mwamahambana buke bwa kuboko n’omukali waghu, imukendikola omo bughuma kutsibu-tsibu omughulu hamabya amaligho”. Omo mwanya w’erirondya endundi yaghu iwe musa ighukendirondya endundi yenyu inywe bosi. Omukali wiwe oyukahulawamo Stephanie naye kw’anawite amalengekania ng’ayo. Akabugha ati: “Sihali omundu oyo wanganza erikala omo nyumba nguma n’omundu oyo batehulikirirana naye. Omughulu hamabya eritendihulikirirana, tukayikasa eriminya ekiryaleka, neryo tukasaba n’erikwesa-kwesa emyatsi omo bitabu byetu n’erikania oko lubanza olo. Neryo, omo mwaya w’erisakongolana tukayikasa erisoha olubanza.” Abatahenie bakabana endundi bamatendiyilangira mo b’omughaso kulenga ngoko litolere.

7. Sikitolere mughala wetu inyakolaki omughulu akahabawa amadaraka omo ndondeko ya Yehova?

⁷ Erikolera Yehova ngoko twangatoka ni lukengerwa okw’itwe. (Esyo. 27:4; 84:10) Mughala wetu amabya inyanganatoka erikola bingyi omo ndondeko ya Yehova, oyo ni mwatsi mubuya. EBiblia, yikabugha yiti: “Omundu amanza eribya mulebererya inyakayitsutsa mubírí mubuya.” (1 Tim. 3:1, NWT) Aliwe omughulu akahabawa amadaraka, sikitolere inyayilangira mo w’omughaso kulenga ngoko litolere. (Luka 17:7-10) Ekyakasondaya litolere ikyabya erikolera abandi omw’iyikehya.​—2 Kor. 12:15.

8. Eky’erileberyako kya Diotrefe, Uzia, na Abusaloma byamatwighisyaki?

⁸ EBiblia yirimo eby’erileberyako ebikakunga, eby’abandu abayilangira mo b’omughaso kwilaba ngoko litolere. Diotrefe isyaliyikehaya, inyakasonda “obukulu” omo ndeko. (3 Yoa. 9) Uzia, busana n’emiyiheko mwasonda erikola akasi ako Yehova atamuhamulira erikola. (2 Emy. 26:16-21) Abusaloma busana n’erianza eribya mwami mwasonda eriba emitima y’abandu. (2 Sam. 15:2-6) Ngoko eby’erileberyako by’eBiblia ebi byanamakangania, Yehova akapona abandu abakayirondera olukengerwa. (Emis. 25:27) Abandu abakayiheka, n’abakanza obukulu oko nduli bakayiletera ebitsibu.​—Emis. 16:18.

9. Yesu mwatusighira eky’erileberyako kyahi?

⁹ Yesu iye syabya ng’eby’erileberyako ebikakunga ebyo twamabikaniako, ‘n’omo anabya n’omubiri w’oMungu mwataghanza erilingirirana n’oMungu ng’ekindu ky’erihamba kutsibu.’ (Flp. 2:6, NTN 62) N’omo Yesu, y’omundu w’akabiri omo buhangwa, syaliyilangira mo w’omughaso kulenga ngoko litolere. Mwabwira abigha biwe ati: “Oyuli muke omo katikati kenyu yo mukulu.” (Luka 9:48) Ni lusunzo lunene erikola haghuma n’abapainia, abaghombe bawatikya, abasyakulu b’endeko, n’abalebererya b’omutimbo, abakigha Yesu omwikangania eriyikehya! Abaghombe ba Yehova abakayikehaya bakaleka ihabya olwanzo omo ndondeko ya Yehova. Olwanzo olo lo lukaminyikalaya aBakristo b’ekwenene.​—Yoa. 13:35.

10. Wangakolaki wamalengekania uti esyombanza silebe omo ndeko sisyetasohwa ngoko silue sitolere?

¹⁰ Wangakolaki hamabya esyombanza omo  ndeko, neryo iwalengekania uti abasyakulu sibetasohasyo ndeke? Omo mwanya w’eriyilungumula, wanganayikehya n’erilola embere erikola omo bughuma n’abakasondola. (Ebr. 13:17) Erikuwatikya erikola utya yibulaye uti: ‘Olubanza olu lunakalire kutsibu omo kika ky’eritolera erisubwamo? Eno yo na ndambi eyitolere eritasyasohalo? Ni na kasi kaghe erisohalo? Ninemuyikasa erihiraho obughuma omo ndeko kutse ngasondaya eriyikangania mo w’omughaso kwehi?’

11. Ngoko kiri omo Abanya Efeso 4:2, 3, tukabana ndundi yahi omughulu tukakolera Yehova itunayikehirye?

¹¹ Embere sya Yehova eriyikehya ni ry’omughaso kulenga eribya n’obutoki bw’erikola emyatsi. N’eribya omo bughuma rilengire erikola bingyi omo mubírí wiwe. Neryo uyikase kutsibu erikolera Yehova ighunayikehirye. Wamakola utya, ighukendiwatikya endeko eribya omo bughuma. (Soma Abanya Efeso 4:2, 3.) Ukole n’omuhwa omo mubírí w’eritulira. Urondaye ehyanya hy’erikolera abandi b’ebibuya. Ubye ukahitya oko bosi erihirako n’abatawite amadaraka omo ndeko. (Mat. 6:1-4; Luka 14:12-14) Wamabilola embere erikola haghuma n’endeko ighunayikehirye, abandi isibendikutsemera busana n’ebyo ukakola lisa, aliwe kandi busana n’eriyikehya lyaghu.

12. Oko mwatsi w’eribya n’abira, eBiblia yikabugha yitiki? Kanaya.

¹² Yehova anzire itwatsemera eribya haghuma n’abandu b’oko kihanda kyetu n’abira betu. (Esyo. 133:1) Yesu abya n’abira abuwene. (Yoa. 15:15) EBiblia yikakanganaya endundi y’eribya n’abira b’ekwenene. (Emis. 17:17; 18:24) Kandi yikatubwira yiti, sikyuwene eriyihighula  oko bandi. (Emis. 18:1) Abandu bangyi bakalangira esyosite sye Enternete sy’erikaniraniako n’abandi nga sikawatikayabo eribana abira bangyi kandi sikaleka ibatayowa omo mbwera. Aliwe, litolere itwayilandako omughulu tukakolesaya esyosite sye Enternete esyo.

13. Busanaki abandu abakakolesaya esyosite sye Enternete sy’erikaniraniako n’abandi banganabya omo mbwera n’eribunika mutima?

¹³ Abakakwesa-kwesa emyatsi babirikangania ngoko abandu abakalabaya endambi nene oko Enternete banganayowa omo mbwera n’eribunika mutima. Busanaki? Enzumwa nguma yanganabya ini busana, abandu bangyi babeghere erihira oko Enternete kw’esyopitsa syabo n’esya bira babo esyo bimaya ibane omo mighulu eyuwene kutsibu y’omo ngebe yabo. Kandi bakasombola esyopitsa esyuwene esyo bimaya ibane ahuwene. Neryo omundu anganabya abilangira esyopitsa esyo sy’oko Enternete, n’erilingirirania engebe yiwe n’ey’abandu abo alyalangira oko syopitsa esyo, inyanganabugha ati: kwesi niri bule! Mwali wetu Christian, owe myaka 19 akabugha ati: “Munatsuka eriyowa muhanda ngalangira oko Enternete abandi bakabya n’abira bangyi oko buli mwiso w’eyenga ingye ininemunoghokalira eka n’embwera.”

14. Erihano rye Biblia eriri omo 1 Petero 3:8 ryangatuwatikya riti omughulu tukakolesaya esyo site sye Enternete sy’erikaniraniako n’abandi?

¹⁴ Kwenene esyo site sye Enternete sy’erikaniraniako n’abandi, syanganatuwatikya omo myatsi milebe ng’erikania n’abira betu kutse n’abandu b’omo kihanda kyetu. Aliwe, wanabirilangira ngoko abandu balebe bakahira oko Enternete kw’esyopitsa n’esyovideo busana n’eriyikangania? Bakabya nga bakabwira abandi bati: “Munzamalire!” N’abandi bakabugha muhanda n’erikolesya ebinywa ebituwene bakakania oko syopitsa syabo kutse bakakania oko sy’abandi. Erikolesya e Enternete omo nzira ng’eyo sikyuwene oko Bakristo, kundi bakasabawa erikulya omubere w’eriyikehya n’eritsomana abandi.​—Soma 1 Petero 3:8.

15. EBiblia yangatuwatikya yiti eritendiyilangira mo b’omughaso kutsibu?

¹⁵ Naghu wamabya ighukakolesaya esyo site sye Eternete sy’erikaniraniako n’abandi, yibulaye uti: ‘Ebinywa ebyo ngabugha oko syo foto kutse oko video esyo ngahira oko Enternete bikanaleka abandi ibalangira nga ngayipipa?  Byanganaleka abandi ibatsuka erinitsura kwehi?’ EBiblia yikabugha yiti: ‘Kusangwa ebyosi omuna-kihugho, esyongumbu sy’omubiri, kandi esyongumbu sy’ameso, kandi emiyiheko y’abandu, ebyosi ebi ni by’ekihugho sibyelua oko Tata.’ (1 Yoa. 2:16) Eyindi Biblia yikabindula ekinywa “emiyiheko y’abandu” mo “erisonda erilangirika mo w’omughaso omo meso w’abandu.” ABakristo sibaliyipipa, bakakwama erihano ry’eBiblia rino erikabugha riti: “Situyitendere buyira [situbye tukayilabirirya], kutse erisondana kwʼomwaga, n’eritsurana.” (Gal. 5:26) Twamabya abakayikehaya, isitwendisosa abandu b’ekihugho abakayipipa, kandi abakanza abandu babalangire mo b’omughaso munene kutsibu.

16. Busanaki sikitolere itwabya bandu abakayiheka?

¹⁶ Tutolere itwakulya omubere w’eriyikehya, kundi abakayipipa ‘sibalighaniraya ndeke’ (Rom. 12:3) Abakayipipa sibalitsomana abandi kandi banzire omwagha. Amalengekania wabo n’emikolere yabo, kangyi-kangyi bikahutalayabo n’erihutalya abandi. Bamatendibinduka Sitani anganatsandya amalengekania wabo. (2 Kor. 4:4; 11:3) Omundu oyukayikehaya, iye akalengekanaya ndeke. Syaliyilangira mo w’omughaso kutsibu, kundi anasi abandi ngoko bamulengire omo yindi myatsi. (Flp. 2:3) Kandi anasi ngoko ‘oMungu akalwa n’abakayiheka, nikwa akakanyaya olukogho oko bakayikehaya.’ (1 Pet. 5:5) Abandu abakaghaniraya ndeke sibalyanza Yehova akabya nzighu yabo.

17. Busanaki litolere itwasighala abakayikehaya?

¹⁷ Twamanza erisighala abakayikehaya, litolere itwakwama erihano rye Biblia rino: ‘Mwabirighabana nʼomundu wa kera nʼemibĩrĩ yiwe. Kandi mwabiriambala omundu muhya-muhya.” Ekyo kikasaba akaghala. Tutolere itwigha eky’erileberyako kya Yesu n’erikwama olughobe lwiwe. (Kol. 3:9, 10; 1 Pet. 2:21) Twamakola tutya itukendibana endundi. Omughulu tukakulaya omubere w’eriyikehya, obunyumba bwetu bukabyamo obutsema, tukaleka obughuma ibwabya omo ndeko, kandi tukayihighula erikolesya muhanda esyo site sye Enternete sy’erikaniraniako n’abandi. Ekikulu oko byosi, itukenditsumulwa n’eriliwa na Yehova.