1. Twangalabya tuti endambi yo haghuma na Yehova?

TUKATSEMERA erilabya endambi haghuma n’abandu abo tutsomene. Abatahenie abatsemire bakalangira erilabya endambi yo haghuma mo ky’omughaso. Abalwana n’abambesa bakatsemera erilabya endambi yo haghuma n’abira babo ba hakuhi. Kandi itwe bosi tukatsemera endambi eyo tukalabaya haghuma n’abaghala n’abali betu. Aliwe, eky’omughaso oko byosi, twanzire erilabya endambi yo haghuma n’oMungu wetu. Twanganakola tutya omw’imusaba, omw’isoma eKinywa kiwe, n’omw’ilengekania buli oko erisonda liwe n’emibere yiwe mibuya. Kwenene endambi eyo tukalabaya haghuma na Yehova ni y’omughaso munene kutsibu!​—Esy. 139:17.

2. Ni maligho wahi awo tukalwa nagho?

² Nomo tunanzire erilabya endambi yo haghuma na Yehova, kangyi-kangyi si mwatsi olobire. Amaisa wetu oswiremo bingyi by’erikola, ebyangaleka eribana endambi y’eriramya Yehova iryatukalako. Omubírí wetu, ekihanda kyetu, n’eyindi myatsi eyo litolere itwakola byanganimya endambi nene neryo itwayowa nga situkiwite endambi y’erisaba, y’eriyighisya, kutse ey’erilengekania buli oko myatsi eyo tukigha.

3. Ni ghundi mwatsi wahi owangimya endambi yetu?

³ Hane oghundi mwatsi owangimya endambi yetu. Tutetayiteya ndeke, twanganaleka eyindi myatsi, nomo yite m’obubi, iyimya endambi eyo twangakolesirye busana n’eriyitunda hakuhi na Yehova. Eky’erileberyako, eribya n’akatambi k’eriluhuka  kutse ak’eriyitsemesya, liri n’omughaso, aliwe n’eriyitsemesya eryuwene lyanganimya endambi yetu neryo itwasighala n’akatambi kake buyira busana n’emyatsi y’eriwatya obwira bwetu n’oMungu. Litolere itwaleka eriyitsemesya ly’omo mwanya walyo.​—Emi. 25:27; 1 Tim. 4:8.

4. Tukendikania okuki?

⁴ Omo mwatsi ono, tukendilangira nga ni busanaki litolere itwayihiriraho eby’omughaso munene omo ngebe yetu. Kandi tukendikania nga twangakolesya ndeke tuti endambi eyo tukalabaya haghuma na Yehova kandi nga twangabana tuti endundi omw’ikolesya endambi yetu eyi n’amenge.

5. Erilengekania oko rihano eriri omo Abanya Efeso 5:15-17 lyangawatikya liti omulwana eriyisogha ng’akendighendya amaisa wiwe wati?

⁵ Usombole enzira eyuwene omo maisa. Kangyi-kangyi abalwana n’abambesa bakahanga-hangaya nga bangasombola bati enzira eyuwene kutsibu ey’erikwama omo maisa wabo. Oko lundi luhande, abasondoli abakahana abakolo n’abatunga abate Bimiri ba Yehova banganabakuna erisoma akalasi kalikali batoke erisyabya n’omubírí ow’olukengerwa n’eribana esyofranga nene. Akalase kalikali kanganabalira endambi nene. Oko lundi luhande, ababuti n’abira b’omo ndeko banganasikya abalwana b’omutima erilabya amaisa wabo w’omo mubírí wa Yehova. Niki kyo kyangawatikya omulwana oyo wanzire Yehova atoke eriyisogha omo nzira eyuwene? Anganabana endundi omw’isoma Abanya Efeso 5:15-17 n’erilengekania buli oko risako eryo. (Soma.) Enyuma sy’erisoma emilondo eyo, omulwana anganayibulya ati: ‘Niki ekyo Yehova “anzire”? N’iyisogha lyahi erikendimutsemesya? N’iyisogha lyahi erikendinyiwatikya erikolesya ndeke endambi yaghe?’ Wibuke, “omughulu ono ni mubi,” n’ekihugho ekikasondolawa na Sitani kikasonda erihika oko nduli. Angabya mwatsi w’amenge okw’itwe erikolesya amaisa wetu w’omo nzira eyikendileka Yehova iniatsema.

6. Maria mwakola eriyisogha lyahi, kandi busanaki lyabya ly’amenge?

⁶ Uyihirireho eby’eritangirirya. Esindi ndambi, erikolesya endambi yetu yo ndeke lyanganatusaba erisombola omo kati-kati k’emyatsi ibiri eyite m’obubi. Twanganalangira ekyo ky’omo mwatsi owakoleka omughulu Yesu alenderera Maria na Marata. Ahate eritika-tika Marata mwatsema kutsibu erikokya Yesu mo mugheni wiwe, neryo mwateghekania akalyo kanene. Aliwe, oko ndambi eyo, mwali wabo, yo Maria, mwikala hakuhi na Yesu n’erihulikirira amakangirirya wiwe. Ekyo Marata abya akakola sikyabya kibi, aliwe Yesu mwabugha ati, Maria “abiriyisoga omwatsi mubuya.” (Luka 10:38-42) Enyuma sy’ebiro, Maria anganabya imw’ibirirwa nga ni kalyoki ko kalibawa oko ndambi eyo, aliwe twanganikirirya ngoko mwatibirirwa n’ahake ebyo Yesu amwighisya. Ngoko Maria atsemera erilabya endambi eyo haghuma na Yesu, netu tukatsemera erilabya endambi yetu yo haghuma na Yehova. Twangakolesya endambi eyo yo ndeke tuti?

7. Busanaki ni ky’omughaso erisaba, eriyighisya n’erilengekania buli?

⁷ Litolere iwaminya ngoko erisaba, eriyighisya, n’erilengekania buli ni kitswe ky’okw’iramya Yehova. Omughulu tukasaba, tukabya itukakanaya na Tata wetu w’elubula, oyutwanzire kutsibu. (Esy. 5:7) Omughulu tukigha eBiblia, tukabya itunemwighisibwa oko ‘eriminya ly’oMungu,’ Enzuko y’amenge. (Emi. 2:1-5) Omughulu tukalengekanaya buli oko ebyo tukigha, tukahira obulengekania b’oko mibere  yiwe mibuya n’eryibuka ebindu bibuya ebyo anzire eritukolera n’erikolera abandu bosi. Eyo ni nzira eyuwene kutsibu y’erikolesya endambi yetu. Aliwe niki kyo kyangatuwatikya erikola tutya?

8. Ni somoki eyo twangigha tukalebya enzira eyo Yesu akolesaya mw’endambi yiwe omo mbwarara?

⁸ Kyamatokekana, usombole omwanya owatekene. Ulengekanaye oko eky’erileberyako kya Yesu. Embere atsuke omubírí wiwe w’eritulira oko kihugho, Yesu mwalabya ebiro 40 by’omo mbwarara. (Luka 4:1, 2) Omo mwanya owabya atekene oyo, Yesu mwatoka erisaba Yehova n’erilengekania buli oko erisonda lya Tata wiwe okw’iye. Ahate eritika-tika erikola atya molyamuteghekania oko maligho awo angahindene nagho. Wangabana endundi yo wuti omo eky’erileberyako kya Yesu? Wamabya omo kihanda ekirimo abandu bangyi, eribana omwanya owatekene siryangatokekana mughulu wosi. Byamabya bitya, wanganasondya omwanya owatekene w’ehihya. Ekyo kyo Julie abya akakola omughulu anzire erilabya endambi yo haghuma na Yehova omo musabe. Iye n’iba wiwe bali omo kyumba kighuma kyike ky’oko nyumba y’egorofe e France, kandi kikalire omundu eribya iyuwene n’eritendikenderibwa. Julie akabugha ati, “Neryo obuli kiro ngaya omo jardin.” “Eyo nanganabya ingyuwene, inalegekania buli, kandi kwenene nanganakania na Yehova.”

9. Nomo anabya n’ebingyi by’erikola, Yesu mwakangania ati ngoko abya akalangira obwira bwiwe haghuma na Yehova mo b’omughaso?

⁹ Yesu abya n’ebingyi by’erikola omo maisa wiwe. Omughulu abya akakola omubírí wiwe w’eritulira w’oko kihugho, ebikumula by’abandu byabya bikamukwama omo buli kiharo eyo abya akaya. N’abosi babya banzire bati alabaye endambi haghuma nabo. Kiro kighuma, “abandu bosi bʼomuyi mobahindana embere wʼenyumba” erimulebya. Nomo byanabya bitya, Yesu mwateghekania endambi y’eritsomana obwira bwiwe haghuma na Yehova. Omo ngyakya-ngyakya, mwabana “ahate bandu,” aho angalabirye endambi yo haghuma na Tata wiwe.​—Mar. 1:32-35.

10-11. Ngoko kisakirwe omo Matayo 26:40, 41, omo lirima lye Getesemane Yesu mwabwira abigha biwe ati bakoleki, aliwe mohabyaki?

¹⁰ Ekiro ky’omwiso ky’amaisa wiwe oko kihugho, omubírí wiwe akahwa, kandi Yesu mwasondya omwanya owatekene aho angatokire erilengekania buli n’erisaba. Mwabana omwanya oyo w’omo lirima lye Getesemane. (Mat. 26:36) Oko ndambi eyo, Yesu mwaha abigha biwe b’erihano ly’omughaso erilebirye erisaba.

¹¹ Tulebaye ebyakoleka. Babere bahika omo lirima rye Getesemane, bwabya ibwabirira kutsibu, alinga emedi y’ekiro iyabirilaba. Yesu mwabwira abakwenda ati “mutegaye,” neryo mwayasaba. (Mat. 26:37-39) Ibwa abere  anemusaba, mobaya otulo. Abere abyeya ibanaghotsere, kandi Yesu mwasyabwirabo ati “mubye mukasaba nʼeriteya.” (Soma Matayo 26:40, 41.) Mwalangira ngoko babya ibabirihangya-hangya kutsibu kandi ngoko babya ibabiriluha. Jesu akakwirabo obulighe mwikirirya ngoko kwenene “omubiri ni molo.” Yesu mwayasaba esindi ngendo ibiri, n’omughulu abya akasubula mwabya akeya abigha biwe ibabiriyatho omo mwanya w’erisaba.​—Mat. 26:42-45.

12. Twangakolaki twamayowa oko katambi kalebe nga twabirihangya-hangya kutsibu kutse nga twabiriluha kutsibu itutasyatoka erisaba?

¹² Usombole endambi eyitolere. Hakanabya esindi ndambi itwayowa itwabirihangya-hangya kutsibu, kutse itwabiriluha kutsibu neryo itutatoka n’erisaba. Ekyo kyamabya ikyabirikuhikira, uminye ngoko kyabirihikira n’abandi. Ekyo wangakola niki? Abandu balebe ababya babeghere erisaba Yehova oko nduli y’omusibo babirilangira ngoko ni ky’omughaso erisaba omwigholo isibebaluha kutsibu. Abandi babirilangira ngoko omughulu bakasaba ibanimene, ibanikere, kutse ibanakukamire kikabaletera endundi. Wangakolaki wamayowa iwabirihangya-hangya kutsibu kutse iwabiribunika mutima n’eritaluka erisaba? Ubwire Yehova ngoko ukayowa. Wanganikirirya ngoko Tata wetu oyukaghanyira akendy’owa.​—Esy. 139:4.

13. Ebyombo by’ekielektronike byangakenderya biti endambi eyo tukalabaya haghuma na Yehova?

¹³ Uyihighule oko ebyangakukenderya omughulu ukayighisaya. Omusabe si ye nzira nguma nyisa y’eriwatya obwira bwetu haghuma na Yehova. Erigha eKinywa ky’oMungu n’eriya oko mihindano y’endeko nabyo bikawatikaya eriyitunda hakuhi n’oMungu. Hane ekyo wangakola utoke erikolesya ndeke endambi eyo ukalabaya ukigha n’eriya oko mihindano y’endeko? Yibulaye, ‘Ni bihi ebikanyikenderaya omughulu nyiri oko mihindano kutse omughulu ngigha?’ Lyanganabya eribirikirwa oko telefone, esyobaruha syoko enternete, kutse ama mesaje oko telefone kutse oko kindi chombo ky’ekielektronike? Munabwire abandu bangyi bawite oko byombo by’omughaso ebyo. Abandu balebe abakakwesa-kwesa emyatsi bakabugha bati, omughulu tukasonda erilengekania buli n’etelefone iyine hakuhi, yanganaleka itutatoka erihira obulengekania b’oko mwatsi mughuma. Omuprofesere mughuma we psychologie akabugha ati “Omundu  syalitoka erilengekania buli oko ebyo akakola,” “obulengekania b’omundu bukaherera oko yindi myatsi.” Embere sy’omuhindano munene w’ekiharo kutse w’omutimbo, tukasabawa erihira ebyombo byetu by’ekielektronike by’omo mibere eyite yangakenderya abandi. Netu sitwangakola tutya omughulu tuli itwibene, ebyombo byetu by’ekielektronike bikasyatukenderya n’erikakirya endambi eyo twangalabya haghuma na Yehova kwe?

14. Ngoko kihandikirwe omo Abanya Filipi 4:6, 7, Yehova akendituwatikya ati erihira amalengekania wo haghuma?

¹⁴ Usabe Yehova akuwatikaye erihira amalengekania wo haghuma. Wamalangira amalengekania waghu ng’abiriya eyi n’eyi omughulu ukigha kutse omughulu uli omo mihindano y’endeko, usabe Yehova akuwatikaye. Wamabya iwukwire obuba kutse iwabirihangya-hangya, eriyihighula oko bikakuhanga-hangaya neryo iwatoka erihira amalengekania wosi w’oko Kinywa ky’oMungu lyanganakala, aliwe ni ky’omughaso munene eriyikasa erikola utya. Usabe obuholo obukenditeya omutima waghu “nʼamaganirya” waghu.​—Soma Abanya Filipi 4:6, 7.

15. Erilabya endambi haghuma na Yehova liri n’endundi nguma yahi?

¹⁵ Wamabiyihiriraho akatambi k’erikania na Yehova, erimuhulikirira, n’erimulengekaniako, iwukendibana endundi nene. wuti? Eky’erimbere, iwukendibya ukayisogha ndeke. EBiblia ikatubwira yiti “ulendere haguma nʼabandu bʼamenge nawe wasyabya wʼamenge.” (Emi. 13:20) Neryo omughulu ukalabaya endambi yo haghuma n’Enzuko y’amenge, Yehova, ukendibya w’amenge. Ukendiminya ndeke ngoko wangamutsemesya kandi ngoko wangayihighula okw’iyisogha eryangamuhitania.

16. Erilabya endambi yo haghuma na Yehova likuwanaya liti erikangirirya lyetu?

¹⁶ Eky’akabiri, ukendibya mukangirirya mubuya. Omughulu tukigha eBiblia n’omundu mulebe, ekusudi yetu ngulu ly’eriwatikya omwigha wetu ayitunde hakuhi na Yehova. Omughulu tukakanaya na Tata wetu w’elubula, olwanzo lwetu okw’iye lukakula kutsibu neryo tukatoka erikangirirya omwigha wetu erimwanza kutsibu. Uterilengekania oko eky’erileberyako kya Yesu. Abya akakania oko Tata wiwe kw’ebinywa ebikalua oko mutima n’eby’olwanzo, neryo mobyawatikya abigha biwe bataleghula nabo batoke eryanza Yehova.​—Yoa. 17:25, 26.

17. Busanaki omusabe n’eriyighisya bikatuwatikaya eriwatya obwikirirya bwetu?

¹⁷ Eky’akasatu, obwikirirya bwaghu bukendibya ibunemuwata. Ulengekanaye oko ekikabya omughulu ukasaba oMungu y’obusondoli, erikwikirania, kutse obuwatikya. Obuli ndambi eyo Yehova akasubiraya oko misabe eyo, obwikirirya bwaghu omw’iye bukakula. (1 Yoa. 5:15) Ni kindi kyahi ekyangakuwatikya eriwatya obwikirirya bwaghu? Eriyighisya. Wibuke ngoko,  “erikirirya likasa busana nʼeriowa.” (Rom. 10:17) Aliwe, eribya n’obwikirirya obuwatire, litolere itwakola bingyi kulenga erigha emyatsi lisa. Ni kindi kyahi ekyo litolere itwakola?

18. Ukanaye oko eky’erileberyako ekikakanganaya ngoko litolere itwalengekania buli.

¹⁸ Litolere itwalengekania buli oko ebyo tukigha. Ulengekanaye oko ebyahikira omuhandiki w’ Esyonyimbo 77. Abya akahangya-hangya busana n’erilengekania ati alinga iye n’aBaisraeli balikyabo sibakilighirwe na Yehova. Abya isyalighotsera busana n’erihangya-hangya. (Emilondo 2-8) Mwakolaki? Mwabwira Yehova ati: “Ngandibuka ebyosi wabirikola, Ngandilengekania emibiri yawe yosi.” (Omulondo 12) Kwenene, omuhandiki w’esyonyimbo abya asi ndeke ebyo Yehova abya iniabirikolera abandu Biwe kera, aliwe mwabulya ati: ‘OMungu abiribirirwa eriganyira kwehi? Erihitana lyabirilusya olukogo luwe kwehi?” (Omulondo 9) Omuhandiki w’esyonyimbo mwalengekania oko mibírí ya Yehova kandi ngoko oMungu akanganaya erighanyira n’olukogho by’embere. (Omulondo 11) Mohabya ndundi yahi? Omuhandiki w’esyoyimbo mwahika okw’iyiketera kundu ngoko Yehova syangalekerania abandu Biwe. (Omulondo 15) Kutya, obwikirirya bwaghu bukendilola embere eriwata omughulu ukalengekanaya oko ebyo Yehova abirikolera abandu biwe n’oko ebyo abirikukolera iwuwenene.

19. Eyindi nzira eyo twangabana mw’endundi omughulu tukalabaya endambi haghuma na Yehova ni yahi?

¹⁹ Eky’akani, kandi eky’omughaso kutsibu, olwanzo lwaghu oko Yehova lukendiwata. Kulenga oghundi mubere wosi-wosi, olwanzo lukendikukuna eryowa Yehova, eriherera emyatsi milebe busana ‘n’erimutsemesya, n’eriyiyinia omo maligho wosi-wosi. (Mat. 22:37-39; 1 Kor. 13:4, 7; 1 Yoa. 5:3) Siritolere ekindu kyosi-kyosi ikyabya ky’omughaso kulenga obwira bwetu, obw’olwanzo haghuma na Yehova!​—Esy. 63:1-8.

20. Ukendibya ukayihiriraho wuti endambi y’erilabya haghuma na Yehova?

²⁰ Wibuke ngoko erisaba, erigha, n’erilengekania buli ni kitswe ky’okw’iramya Yehova. Erikwama emibere ya Yesu, naghu usondekanaye omwanya owatekene utoke erilabya endambi haghuma na Yehova. Ulusayeho ebite na mughaso ebyangaleka amalengekania waghu iniaya eyi n’eyi. Usabe Yehova akuwatikaye erihira amalengekania waghu wo haghuma omughulu ukakola emyatsi eyilebirye obwira bwaghu n’oMungu. Lino, wamabikolesya endambi yaghu yo ndeke, Yehova iniakendisyakuhemba n’engebe ya kera na kera omo kihugho kihya-kihya ky’oMungu.​—Mar. 4:24.