1-2. Litolere itwayitsinga erikolaki enyuma sy’eribatisibwa? Ukanaye.

 UBEGHERE erikola obusafi omwaghu bo ngendo singahi? Embere uhumiremo, alinga muwakolamo obusafi bunene. Aliwe, byangabya biti wamaleka eritasyabya ukakola obusafi? Ngoko unasi, olututu n’omutsafu ibikendyusulamo. Wamanza uti aho waghu habye ihanerire, litolere iwabya ukakolaho obusafi.

² Netu litolere itwayikasa amalengekania n’emibere yetu bibye ibinerire. Embere sy’eribatisibwa, motwayikasa eribinduka tutoke ‘eriyiteya oko bitisirire byosi eby’omubiri n’eby’ekirimu.’ (2 Kor. 7:1) Ikwa lino, litolere itwakwama erihano lino lya Paulo: “Muyitsinge eribya bahya-bahya.” (Efe. 4:23, NWT) Busanaki tuyitsinge eribinduka? Kusangwa omutsafu n’olututu by’omo kihugho kino byanganaleka itwabya batundirya embere sya Yehova. Twamanza tuti ekyo isikyatuhikira, litolere itwabya tukayiteghererya amalengekania wetu, emibere yetu, n’esyongumbu syetu. Twamakola tutya, itukendibya itunerire embere sya Yehova.

3. Eribya n’obulengekania buhya-buhya n’ibughambuki? (Abanya Roma 12:2)

³ Twamanza eribya n’obulengekania buhya-buhya, litolere itwakolaki? (Soma Abanya Roma 12:2.) Ekinywa ky’eKigiriki ekyabindulawamo “eribya n’obulengekania buhya-buhya,” kyanganatasyabindulwamo “erikokotya obulengekania.” Erikola emyatsi mike eyuwene siritosire. Aliwe, litolere itwabya tukalebya emibere n’amalengekania wetu. Kandi litolere itwalekana n’ebituwene tutoke eritsemesya Yehova. Oyu si mwatsi w’erikola kaghuma kasa, ni mwatsi w’erikola butaleka.

4. Litolere itwakolaki ekihugho isikyasondola obulengekania bwetu?

 ⁴ Tukendisyabya tukatsemesya Yehova omo byosi ebyo tukakola omughulu twasyabya abandu abahika-hikene. Embere omughulu oyo ahike, isitwaleka eriyikasa kutsibu eritsemesya Yehova. Omo Abanya Roma 12:2, Paulo mwabugha ati twamanza eriminya ebyo oMungu anzire itwakola, litolere itwabindula obulengekania bwetu. Isitwaleka ekihugho kibi kino kikasondola amalengekania n’emikolere yetu. Omo mwanya w’ekyo, litolere itwalebya obulengekania bw’oMungu nga bo bunemutusondola omo myatsi eyo tukayisogha n’erilandamirira.

5. Twanganayibulya mabulyo wahi tukayilebya nga tunasi ekiro kya Yehova ko kiri hakuhi-kuhi? (Ulebaye epitsa.)

⁵ Terilengekania oko mwatsi ono. Yehova akatusaba ati tubye ‘tukalindirira n’erihatania erihika ly’ekiro ky’oMungu.’ (2 Pet. 3:12) Busana n’ekyo, wanganayibulya: ‘Engebe yaghe yikanakanganaya ko ninasi ngoko enduli y’ekihugho kino yiri hakuhi-kuhi? Omughulu ngayisogha nganyisome akalasi akali kati kutse nganyikole ekasi eyiri yiti, nganakanganaya ngoko erikolera Yehova gho mwatsi mukulu omo ngebe yaghe? Nyinikirirye ngoko Yehova akendituha ebyo ingye n’ekihanda kyaghe kilaghireko, kutse mughulu wosi ngahanga-hangaya oko myatsi y’ekinya-mubiri?’ Yehova akatsema kutsibu omughulu tukaleka erisonda liwe lisondole engebe yetu.​—Mat. 6:25-27, 33; Fil. 4:12, 13.

6. Litolere itwayitsinga erikolaki?

⁶ Mughulu wosi, litolere itwalebya amalengekania wetu, neryo itwakokotya ahatuwene. Paulo mwabwira balikyetu be Korinto ati: “Muyirengeko nga mukakwama omwʼikirirya; muyitswere!” (2 Kor. 13:5) Eribya “omw’ikirirya” risabire myatsi mingyi.  Risabire erihindana oko mihindano y’endeko, n’eritulira mughulu wosi. Kandi, risabire erilebya amalengekania wetu, ebyo twanzire, n’ebyo tukalandamirira. Busana n’ekyo, litolere itwayitsinga eribindula amalengekania wetu. Erihikira ekyo, litolere itwabya tukasoma eKinywa ky’oMungu, itwalangira emyatsi ngoko akalangirayo, n’eriyikasa erikola ekyosi-kyosi ekitolere tutoke eritsemesya Yehova.​—1 Kor. 2:14-16.

7. Ngoko kiri omo Abanya Efeso 4:31, 32, ni ghundi mwatsi wahi ogho litolere itwakola, kandi busanaki si si mwatsi molo?

⁷ Soma Abanya Efeso 4:31, 32. Kandi, litolere ‘itwabya bandu bahya-bahya.’ (Efe. 4:24) Ekyo kisabiri itwayikasa. Litolere itwayikasa erileka emibere mibi ng’erikapikira, eryaghalirwa, n’erihitana. Aliwe si mwatsi molo. Busanaki? Kusangwa hane emibere eyituwene eyikabya iyabirihanda emirihi. Ng’ekyerileberyako, eBiblia yikabugha yiti abandi banzire ‘erihitana.’ (Emi. 29:22) Omundu abibatisibwa, litolere inyaleka emibere eyabya iyabirihanda emirihi. Ekyerileberyako ekiri ahikwa hano kikakanganaya ekyo kyo ndeke-ndeke.

8-9. Eky’erileberyako kya Stephen kyamatukangania kiti ngoko litolere itwayitsinga erileka emibere ya kera?

⁸ Mughala wetu Stephen inyakahitana luba-luba. Akabugha ati: “Nibya n’enyuma w’eribatisibwa, lyabya litolere inayikasa isinabya ngahitana luba-luba. Ng’ekyerileberyako, kiro kighuma itune omw’itulira, omwibi mwiba eradio omo mutoka waghe. Neryo munamutibitako. Nabere ngasonda erimuhikako, mwikiryayo, amatibita. Omughulu nakaniraya abandi ngoko mongatibita oko mwibi, neryo amikirya eradio yaghe, omusyakulu mughuma mwanyibulya ati, ‘Stephen, ngo ulyahamba omwibi oyo, ulyendimuyira ghuti?’ Monalengekania oko ribulyo eryo. Molyanyiwatikya erilangira ngoko nyitolere inayikasa eribya omundu w’obuholo.” b

⁹ Eky’erileberyako kya Stephen kikatukanganaya ngoko twanganalengekania tuti twabirileka omubere mulebe owatuwene, aliwe itwasisira itwabirikanganiagho. Ekyo kyamakuhikira, isiwabunika mutima. Isiwalengekanaya uti alinga wabiritaluka, sighukiri Mukristo. Paulo mwanabugha ati: “Omugulu nganza erikola ekibuya, ekibi ekiri omwisi wʼomutima wage kikagana.” (Rom. 7:21-23) Kundi situhika-hikena, itwe bosi tunawite emibere eyituwene eyikabya iyinemutatubukamo ngoko olututu n’omutsafu bikabya ibinemwasa omo manyumba wetu. Mughulu wosi litolere itwayikasa erileka emibere eyo. Twangatoka ekyo kyo tuti?

10. Ekyangatuwatikya erileka emibere mibi niki? (1 Yoa. 5:14, 15)

¹⁰ Usabe Yehova. Umubwire emibere eyo wabiritaluka erileka. Ukole utya ighunayiketere ngoko akendikuhulikirira n’erikuwatikya. (Soma 1 Yoane 5:14, 15.) Yehova syendikola ekitiko-tiko emibere eyo yitoke erikuhwamo. Ekyo akendi kola ni kuha akaghala k’eritendisyasubirayo. (1 Pet. 5:10) Isiwabya ukakola emyatsi eyangaleka iwasubira emibere ya kera. Aho ukendibya ighunemukola erikwamana n’emisabe yaghu. Isiwalebaya esyofilme, esyoprograme sy’etelevizyo, kutse erisoma ebitabu ebikapamba emibere eyo wanzire erileka. Isiwabika esyongumbu nyibi sy’omo mutima waghu.​—Fil. 4:8; Kol. 3:2.

11. Wangakolaki utoke eribya i omundu muhya-muhya?

 ¹¹ Wabileka emibere ya kera, litolere iwayikasa eribya n’emibere mihya-mihya. Wangakola ekyo kyo uti? Omughulu uk’igha oko mibere ya Yehova, litolere iwayibulya nga wangakanganiayo uti. (Efe. 5:1, 2) Eky’erileberyako, omughulu ukasoma omo Biblia m’omwatsi owakakanaya oko mubere wa Yehova w’erighanyira, uyibulaye uti, ‘Naghe nganaghanyira abandi?’ Omughulu ukasoma oko mwatsi owakakanganaya ngoko Yehova akakwira abandu b’obulighe abakalaba omo mibere eyikalire, uyibulaye uti, ‘Naghe nganakwira abalikyetu bo bulighe, kandi nganawatikayabo?’ Ubindule amalengekania waghu utoke eribya mundu muhya-muhya. Aliwe isiwalengekanaya uti ukendikola ekyo omo kiro kighuma.

12. Eky’erileberyako kya Stephen kikakanganaya kiti ngoko eBiblia yiri n’obutoki bwʼeriwatikya abandu eribya nʼemibere eyuwene?

¹² Stephen, oyuli omo mwatsi ono, omo lyolo-lyolo mwatoka erileka emibere ya kera. Akabugha ati: “Erilua ekiro nabatisibawa, hakanabya emyatsi eyangaleka inahitana. Busana n’ekyo, abandu bamasonda erikola omwatsi owanganihitania, ngaluaho; kutse inaliba-libania emyatsi eyo. Abandu bangyi nibya n’omukali waghe, babirinyisima busana n’ekyo. Nibya naghe nganayibulaya nga mongatoka nyiti! Sinangabugha nyiti ngatoka ekyo omo kaghala kaghe. Aliwe, nyikirirye ngoko ekyo kikakanganaya ngoko eBiblia yiri n’obutoki bwʼeriwatikya abandu eribya nʼemibere eyuwene.”

13. Ekikendituwatikya erikola ebyuwene niki? (Abanya Galatia 5:16)

¹³ Soma Abanya Galatia 5:16. Yehova akatuha ekirimu kiwe kibuyirire kituwatikaye erikola ebyuwene. Tukalighira ekirimu kibuyirire kitusondole omughulu tukasoma Ekinywa kiwe n’eriya oko mihindano y’endeko. Oko mihindano eyo, tukabya n’abalikyetu abanemuyikasa erikola ebyuwene nga twe. N’ekyo kikatusikaya mutima. (Ebr. 10:24, 25; 13:7) Kandi, twamabisaba Yehova tuti atuhe akaghala k’erilwa n’obulema bulebe, inyakendituha ekirimu kiwe kibuyirire kituhe akaghala k’erilwa n’obulema obo. Sibughambu esyongumbu syetu nyibi sikendibulirana, aliwe twamakola emyatsi eyi iyikendituwatikya situkwame esyongumbu syetu. Ngoko erisako ly’ Abanya Galatia 5:16 ribughire, abakalendera omo mibere y’ekirimu kibuyirire ‘sibendisyaberererya esyongumbu sy’omubiri.’

14. Busanaki litolere itwayitsinga erihira omo malengekania wetu mw’emyatsi eyuwene?

¹⁴ Twamabitsuka erikola emyatsi eyangatuwatikya eribya n’obwira obuwene haghuma na Yehova, litolere itwayitsinga erikola tutya n’erihira omo malengekania wetu mw’emyatsi eyuwene. Busanaki? Kundi tuwite enzighu eyiteghotsera. Enzighu eyo w’amalengekania awakatukuna erikola ebituwene. Nibya n’enyuma sy’eribatisibwa, twanganabya n’engumbu y’erikola ebituwene, ng’etombola, eritamira, kutse erilebya epornografia. (Efe. 5:3, 4) Mughala wetu oyukine mulwana akabugha ati: “Nikinalwa n’engumbu y’erikola emyatsi y’engyingo n’abandi balume nga ngye. Monalengekania nyiti engumbu eyo yikendinyihwamo, aliwe na lino yikine.” Niki kyo kyangakuwatikya erilwa n’engumbu nyibi eyikalire?

15. Busanaki kikasikaya mutima eriminya ngoko ‘n’abandi bandu’ nabo banemulwa n’esyongumbu nyibi? (Ulebaye epitsa.)

¹⁵ Omughulu ukalwa n’esyongumbu nyibi esikalire, isiwalengekanaya uti uli ighuwene. EBiblia ikabugha yiti: “Erirengwako eryo  likabahikako lye n’eryo lyo likanahika oko bandi bandu.” (1 Kor. 10:13a) N’eyindi mbindula ikabugha yiti: “Sihali erirengwako erikabahikako erite ry’abandu bosi.” Ebinywa ebyo byahandikirawa Abakristo bosi ab’eKorinto, abalume n’abakali. Abaghuma ba kubo, kera babya basingiri, abalume abakimaya abandi balume kutse abakali abakimaya abandi bakali, n’abandi babya bakundirya. (1 Kor. 6:9-11) Ukalengekanaya uti esyongumbu nyibi esyo musyaleka eribabukamo babibatisibwa? Iyehe. Abosi babya Bakristo abahirweko amaghuta, aliwe babya ibakine bandu abatahika-hikene. Busana n’ekyo, babya ibanemulwa n’esyongumbu nyibi. Eriminya ekyo ritolere iryatusikya mutima. Busanaki? Kundi ekyo kikakanganaya ngoko siwe musa ukalwa n’esyongumbu nyibi. Oko kwenene, wanganabya ‘ighunasikire omw’ikirirya lyaghu, kusangwa unasi abalikyenyu abali muna-kihugho ko bakaghalawa batya.’​—1 Pet. 5:9.

16. Sikitolere itwalengekania tutiki, kandi busanaki?

¹⁶ Isiwalengekanaya uti sihali oyo wangayihira omo mwanya waghu busana n’obulema obo unemulwa nabo. Amalengekania ng’ayo anganaleka iwalengekania uti sihali amalenguliro. EBiblia ikabugha yiti: ‘OMungu syalireghula, syendisyaligha mukalengwako kwilaba amaka wenyu; nikwa omw’irengwako eryo asyabaha amaka w’eriyiyinia, n’enzira y’eribala.’ (1 Kor. 10:13b) Nomo esyongumbu nyibi syangatukalako bungahi, twanganabya bataleghula oko Yehova. Yehova anganatuwatikya erilola embere erikola ebyuwene.

17. Nomo esyongumbu nyibi syangabya isinemukubukamo, wanganatoka erikola ki?

¹⁷ Isiwibirirawa kino: Kundi situhika-hikene, esyongumbu nyibi syanganabya isinemutubukamo. Aliwe syamabitwasamo, twanganatoka eritibita kusyo ngoko Yosefu akola omughulu muka Potifari asonda erimulemba-lemba ati  aghotsere naye. (Enz. 39:12) Siritolere iwaleka amalengekania mabi akukune erikola ebituwene!

18-19. Twanganayibulya amabulyo wahi omughulu tukayikasa eriyira obulengekania bwetu mo buhya-buhya?

¹⁸ Eriyira amalengekania wetu mo mahya-mahya, litolere itwabya tukalengekania n’erikola emyatsi omo nzira eyikatsemesaya Yehova. Neryo, ubye ukayilebya kangyi-kangyi, n’eriyibulya uti: ‘Emibere yaghe ikanakanganaya nga nyinasi ekihugho kino ko kiri oko nduli yakyo? Nyinemuyikasa erileka emibere ya kera? Nganaleka ekirimu kibuyirire kya Yehova kinyiwatikaye nyikinde esyongumbu nyibi?’

¹⁹ Omughulu ukayitsopolaya, tsemera ebyo unemutoka, isiwalengekanaya uti ukendikola ebyosi byo ndeke. Wamalangira ihane emyatsi eyo litolere iwakokotya, isiwabunika mutima. Omo mwanya w’ekyo, iwakwama erihano rino eriri omo Abanya Filipi 3:16: “Nikwa aho twabirihika, tusike erikwamirira[ho] tutya.” Wamabikola utya, uminye ngoko Yehova akendikuwatikya ukayitsinga eribya n’obulengekania buhya-buhya.