1-2. Ngoko kiri omo Esyonyimbo 40:5, ni bihembo byahi ebyo Yehova abirituha, kandi busanaki tukendikania oko bihembo ebyo?

YEHOVA ni Mungu oyukahitaya. Terilengekania oko myatsi milebe mibuya eyo abirikukolera: ekihugho, obwikalo bwetu bubuya kandi obuwene kundu; obongo bwetu obukaswekaya; n’ekinywa kiwe kibuya, eBiblia. Erilabira ebihembo bisatu ebyo, Yehova abirituha obwikalo, obutoki bw’erilengekania n’erikania n’abandi, kandi tukabana ebisubiryo oko mabulyo makulu-makulu awo twangayibulya.​—Soma Esyonyimbo 40:5.

² Omo mwatsi ono tukendikania hake oko bihembo bisatu ebyo. Twamabilengekania kutsibu oko bihembo ebyo, itukendibya n’erisima linene, kandi itukendianza eritsemesya Yehova, Omuhangiki wetu w’olwanzo. (Erib. 4:11) Kandi itukenditoka eriwatikya abandu ababiritebwa n’efundisho y’amageuzi.

3. Busanaki ekihugho ni kubuya kundu kulenga esindi planeti?

³ Amenge w’oMungu akalangirika ndeke-ndeke omo mibere eyo ahangyikamo obwikalo bwetu, ekihugho. (Rom. 1:20; Ebr. 3:4) Hane esindi planeti esikatimba oko lyuba, aliwe ekihugho ikyo ni kibuya kundu kusangwa kiri n’ebindu ebikaleka ikyatokekana abandu erikala kukyo.

4. Busanaki twanganabugha tuti oMungu awite amenge erikwamana ngoko ahangyika ekihugho? Teka eky’erileberyako

⁴ Erilangirika omo kyanya, ekihugho kiri ng’enyumba eyikingire ndeke eyiteko n’ahangalaba n’omuka kandi eyiri iyiyene ehali kutsibu. Aliwe, enyumba eyahimbawa n’abandu yisighene kutsibu n’ekihugho kyetu. Eky’erileberyako, abali omo  nyumba ng’eyo bangabyaho mughulu mungahi bamabya ibakayisonderaya omuka, ebyalya, n’amaghetse, kandi isibawite aho bangaghusa omutsafu? Abandu abali omo nyumba eyo ibakendilubahola. Aliwe, ekihugho kikawatikaya esyobiliyoni sy’ebihangikwa ebikahumula eribyaho. Oko kihugho kuli omuka, ebyalya, n’amaghetse ebyo tulaghireko, kandi ebitehwa. N’omo omutsafu wosi akasighala oko kihugho, kikabya ikinuwene kandi ikyabya ikyanganikalwako. Ekyo kikatokekana kiti? Yehova mwahangyika ekihugho n’obutoki bw’eriyerya. Omo kikuhi tukendikania oko bindu bibiri, omutimbo w’omuka owo tukahumula n’omutimbo w’amaghetse.

5. Omutimbo w’omuka owuwene niki, n’ekyo kikaleka itwalighirana n’omwatsi wahi?

⁵ Omuka owuwene kutse e Oxygene w’omuka owo abandu n’esyonyama balaghireko batoke eribyaho. Kyabirilangirika ngoko, obuli mwaka, ebihangyikwa ebikahumula bikakura omuka owuwene owo bakalengekanaya bati anganalingana n’esyomiliare sy’esyotone. Ebihangyikwa ebyo kandi bikaghusa omuka owatuwene owakahulawamo dioxide de carbone. N’omo kine, ebihangikwa ebyo sibiribyatabughaho omuka owuwene, kandi n’ekyanya sikyekyatusulamo omuka owatuwene. Busanaki? Kundi Yehova abirihangika ebindu bingyi, eritsuka oko miti minene-minene erihika oko biti bike-bike kutsibu ebikabya omo syongetse, ebikakura omuka owatuwene owo tukaghusa neryo ibyaghusa omuka owuwene owo tukakura. Kundi omutimbo oyu wakasiramo omuka owo tukahumula, kikaleka itwalighirana n’ebiri omo Emibiri 17:24, 25: “OMungu . . . akaha engebe n’omuka . . . oko bandu bosi.”

6. Omutimbo w’amaghetse niki, kandi akakanganayaki? (Lebaya n’akasanduku “ Omutimbo w’amaghetse ni kihembo kya Yehova.”)

⁶ Amaghetse akabya oko kihugho kyetu kundi kiri omo mwanya owatolere erilua oko lyuba. Ekihugho ko kyabya hakuhi n’eryuba, kumbe sikuli maghetse, kyangabere ng’olubwe oluhuhire kutsibu olute kw’engebe. Ekihugho ko kyabya halihali oko lyuba, amaghetse wosi engabere ritsuku, neryo ekihugho kyosi ikyabya nga kiswikireko amatsuku. Kundi Yehova mwahira ekihugho ky’omo mwanya owatolere, omutimbo w’amaghetse owali oko kihugho akaleka engebe iyatokekana. Eryuba likahuhaya amaghetse awali omo syongetse n’oko kihugho iniabya kyuka neryo ekyuka ekyo ikyabya bitu. Obuli mwaka eryuba likatumbaya amaghetse mangyi kutsibu owalingene n’esyongetse syosi sy’omo kihugo. Amaghetse aya akabugha omo kyanya mw’ebiro ng’ikumi neryo iniasuba oko kihugho mo mbula kutse matsuku. Kandi amaghetse ayo akasuba omo syongetse neryo omutimbo oyo inyabya akasubirira. Omutimbo w’amaghetse oyu akakanganaya ngoko Yehova awite amenge n’obutoki.​—Yobu 36:27, 28; Omug. 1:7.

7. Ni nzira syahi esyo twangakanganiryamo ko tukasima busana n’ekihembo ekiri omo Esyonyimbo 115:16?

⁷ Twangakangania tuti erisima lyetu busana n’ekihugho kyetu n’ebyosi ebiriko? (Soma Esyonyimbo 115:16.) Enzira nguma ly’erilengekania buli oko ebyo Yehova abirikola. Ekyo kikendileka itwabya tukasima Yehova buli kiro busana n’ebibuya ebyo akatuha. Kandi tukakanganaya ko tukasima busana n’ekihugho kyetu omughulu tukayikasa oho tuli ihabya ihan’erire.

8. Busanaki obongo bw’omundu ni mwatsi w’eriswekya?

⁸ Obongo bw’omundu ni mwatsi w’eriswekya. Omughulu wabya iwune omonda ya mama waghu, obongo bwaghu mubwakolwa erikwamana n’endegheka eyitondekire ndeke, n’obuli dakika esyochembe nyingyi kutsibu sy’obongo  isikakolawa! Abakakwesa-kwesa emyatsi bakabugha bati obongo bw’omundu mukulu buli mo esyochembe sy’embaghane nga miliare 100 esikahulawamo neurones. Esyochembe esi sy’esikakola obongo bwetu obuwite ekilo kighuma n’ekitswe. Terilengekania oko butoki bw’obongo obukaswekaya.

9. Ni kyahi ekikaleka iwaligha ngoko obutoki bwetu bw’eribugha ni kihembo erilua oko Mungu?

⁹ Abutoki bwetu bw’eribugha bukaswekaya. Terilengekania hake oko ebikabya omughulu tukabugha. Omughulu ukabugha obuli kinywa, obongo bwaghu bukasondola emiki nga 100 eyiri omo lulimi, omumero, eminywa, emikese, n’omo kikuba. Eribugha ebikowika, emiki yosi eyo yitolere iyaghendera oko byalayiro bilebe. Oko mwatsi w’erigha omubughe, erikwesa-kwesa emyatsi eryakolawa omo mwaka 2019 likakanganaya ngoko esyomekeke syanganaminya ebinywa birebe. Ekyo kilighirene n’ebyo abakakwesa-kwesa emyatsi b’ikirirye; bakabugha bati tukabutawa itunawite obutoki bw’eriminya n’erigha omubughe. Ahate eritika-tika, obutoki bwetu bw’eribugha ni kihembo erilua oko Mungu.​—Eril. 4:11.

10. Twangakangania tuti erisima lyetu busana n’ekihembo ky’eribugha ekyo oMungu abirituha?

¹⁰ Enzira nguma ey’erikanganiryamo erisima lyetu busana n’ekihembo kyetu ky’eribugha, ly’erikanirya abakabugha bati ebindu byayibutukira ngoko oMungu yo wahangika ebindu byosi. (Esyo. 9:1; 1 Pet. 3:15) Abakalolaya embere amakangirirya ayo bakabugha bati ekihugho n’ebyosi ebiriko byayibutukira. Omw’ikolesya eBiblia n’esyonzumwa esyo twamabikaniako omo mwatsi ono, twangan’imira Tata wetu w’elubula n’erikangania abanzire erihulikirira ekikaleka itwaligha ngoko Yehova yo Muhangiki w’olubula n’ekihugho.​—Esyo. 102:25; Isa. 40:25, 26.

11. Ekikaleka obongo bwetu ibwaswekya niki?

¹¹ Obutoki bwetu bw’eryibuka emyatsi bukaswekaya. Kera, omuhandiki mughuma mwabugha ati obongo bw’omundu buwite obutoki bw’eryibuka emyatsi eyangusulya ebitabu binene-binene nga miliyoni 20. Aliwe, lino kyabirilangirika ngoko twangan’ibuka ebilabire n’okw’aho. Abandu bawite obutoki bwahi obukaswekaya?

12. Obutoki bwetu bw’erigha esyosomo bukaleka itwatasosana n’esyonyama tuti?

¹² Omo bihangikwa byosi ebiri oko kihugho, abandu basa bo bawite obutoki bw’erigha esyosomo nyilebe omw’ibuka n’eriyiteghererya ndeke ebyabirilaba. Busana n’ekyo, twanganabya n’emibere eyuwene n’erihindula amalengekania n’emitsye yetu. (1 Kor. 6:9-11; Kol. 3:9, 10) Kandi, twanganabegherya obunya-mutima bwetu eriminya ekibi n’ekibuya. (Ebr. 5:14) Twangan’igha erikangania olwanzo, erikwira abandi b’obulighe, n’erighanyira. Kandi twanganakangania omubere wa Yehova ow’obulingirirania.

13. Ngoko kiri omo Esyonyimbo 77:11, 12, litolere itwakolesya tuti ekihembo kyetu ky’eryibuka emyatsi?

¹³ Enzira nguma eyo tukakanganirayamo erisima lyetu busana n’ekihembo ky’eryibuka  ly’eriyikasa eryibuka esyongendo syosi esyo Yehova abirituwatikya n’erituhumulikania. Ekyo ikikendileka itwayiketera ngoko akendisyatuwatikya omo mughulu owakasa. (Soma Esyonyimbo 77:11, 12; 78:4, 7) Eyindi nzira ly’eryibuka ebibuya ebyo abandi bakatukolera n’eribasima busana n’ebyo bakakola. Abakakwesa-kwesa emyatsi babirilangira ngoko abandu abakasima bakabya bandu abatsemire. Kandi tutolere itwigha Yehova n’eriyisogha eribirirwa emyatsi milebe. Eky’erileberyako, obutoki bwa Yehova obw’eryibuka buhikahikene, aliwe twamabibindula omutima, akatughanyira n’eribirirwa amalolo wetu. (Esyo. 25:7; 130:3, 4) Kandi anzire netu itwakolera abandi bo tutya bamatusaba obughanyiri busana n’amakosa awo balyatukolera.​—Mt. 6:14; Lk. 17:3, 4.

14. Twangakangania tuti erisima lyetu busana n’ekihembo ky’obongo ekikaswekaya?

¹⁴ Twanganakangania erisima lyetu busana n’ekihembo kyetu ky’obongo ekikaswekaya omw’ikolesyabo eriha oyo watuhabo y’olukengerwa. Abandi bakasombola erikolesya obongo bwabo eriberererya esyongumbu syabo nyibi​—omwikolesya obongo bwabo eriyihiriraho ebyalayiro ebilebirye ekibuya n’ekibi. Aliwe kundi Yehova yo watuhangika, esyokanuni siwe sisa syo syuwene kulenga ebyalayiro byosi-byosi ebyo twangayihiriraho. (Rom. 12:1, 2) Omughulu tukakwama esyokanuni siwe, tukabya n’obuholo. (Isa. 48:17, 18) Kandi tukaminya ekikaleka itwabyaho​—ni bughambu eriletera Omuhangiki wetu kandi Tata wetu y’olukengerwa neryo itwatsemesya omutima wiwe.​—Emis. 27:11.

15. Ekihembo ky’eBiblia kikakanganaya kiti ngoko Yehova anzire abandu?

¹⁵ EBiblia ni kihembo ekikakanganaya olwanzo lw’oMungu. Tata wetu w’elubula mwasondola abalume erihandika eBiblia kundi atsomene kutsibu abana biwe ab’oko kihugho. Erilabira eBiblia, Yehova akasubiraya oko mabulyo aw’omughaso munene kutsibu awo twangayibulya, ng’awakwamire hano: Twalua  hayi? Ekusudi y’engebe niki? Hakendibyaki omo biro ebikasa? Yehova anzire abana biwe bosi ibabana ebisubiryo oko mabulyo ayo, neryo busana n’ekyo omo myaka mingyi abiriwatikya abandu eribindula eBiblia omo mibughe mingyi. Munabwire, eBiblia yosi kutse ebitsweka byayo yiri omo mibughe eyilabire oko 3 000! EBiblia ky’ekitabu ekyabiribindulwa n’erighabwa kutsibu kulenga ebindi bitabu byosi. N’omo abandu bangabya ibikere hayi kutse ibakabugha mubugheki, abangyi bawite akanya k’erisoma eBiblia omo mubughe wabo w’amabutwa.​—Lebaya akasanduku “Eribindula eBiblia Omo Mibughe ye Afirika.”

16. Ngoko kiri omo Matayo 28:19, 20, twangakangania tuti ko tukasima busana n’eBiblia?

¹⁶ Twanganakangania ngoko tukasima busana n’eBiblia omw’isomayo buli kiro, erilengekania buli oko ebyo yikakangiriraya, n’eriyikasa erikolesya ebyo tuk’igha. Kandi, tukakanganaya erisima lyetu oko Mungu omughulu tukakanaya n’abandu bangyi oko myatsi eyiri muyo.​—Esyo. 1:1-3; Mt. 24:14; soma Matayo 28:19, 20.

17. Omo mwatsi ono twamakania oko muhanda wahi w’ebihembo, n’omwatsi owakwamire akendikania oko bihembo bya muhanda wahi?

¹⁷ Omo mwatsi ono twamabilangira ebihembo ebyo oMungu abirituha, ng’ekihugho, obwikalo bwetu; obongo bwetu obukaswekaya; n’eBiblia, Ekinywa ky’oMungu ekyasondolawa n’ekirimu kibuyirire. Aliwe hane ebindi bihembo ebyo Yehova abirituha ebyo tutetwangalolako omo meso wetu. Tukendikania oko bihembo “ebitelolawako” ebyo omo mwatsi owakwamire.