1. Omughulu ukalengekanaya oko mundu oyuwite obughanyiri, omo bwenge bwaghu ukalangira omundu oyuli ati?

OMUGHULU tukalengekanaya oko mundu oyuwite obughanyiri, twanganalutwaghusa obwenge bwetu oko mundu oyuwite olukogho, oyutsomene abandi, oyukakwira abandi b’obulighe n’oyukahitaya. Kandi twanganalutwalengekania oko musyo w’omusamaria mubuya oyo Yesu akanayako. Omulume w’omo kindi kihanda oyo “mwaghanyira” Omuyahudi oyo wahunzawa n’erihekwako ebindu biwe n’abanyeyi. Omusamaria oyo “Mwakwira obulige” Omuyahudi oyo wabya inyabirihutalibwa, neryo mwamusulubirira omo lwanzo. (Luka 10:29-37) Omusyo oyo akatukangiriraya bingyi oko bughanyiri​—omubere owakatsemesaya ow’oMungu wetu. OMungu akatughanyira kundi atwanzire, kandi akatukanganaya obughanyiri bwiwe omo nzira nyingyi ebiro byosi.

2. Ni yindi nzira yahi eyo omundu anganakanganiryamo obughanyiri?

² Hane eyindi nzira eyo omundu angakanganiryamo obughanyiri. Omundu oyukaghanyira anganayisogha eritendiswiyira omundu oyulue atolere ariswiyirwa. Kwenene, Yehova abiritukangania obughanyiri omo nzira eyo. Omuhandiki mughuma w’esyonyimbo mwabugha ati Yehova syalituswiyira “ngoko ebibi byetu nʼamalolo wetu bitolere.” (Esy. 103:10) Aliwe, hanganabya akatambi Yehova inyakunga kutsibu omundu oyulyakola erilolo.

3. Tukendisubirya oko mabulyo wahi?

³ Omo mwatsi ono tukendisubirya oko mabulyo asatu: Niki kyo kikaleka Yehova inyaghanyira? Kyanganatokekana erikunga omundu yo kutsibu kandi iwunemukangania obughanyiri? Kandi, niki kyo kyangatuwatikya erikangania obughanyiri? Tulebaye ngoko eKinywa ky’oMungu kikasubiraya oko mabulyo ayo.

4. Niki kyo kikaleka Yehova inyakangania erighanyira?

⁴ Yehova anzire erighanyira. Omukwenda Paulo mwahandika  ati oMungu ‘awite erighanyira linene.’ Paulo abya akabugha ati oMungu awite erighanyira kundi akaha abaghombe abahirirwe kw’amaghuta abatahikahikene amaha w’erisyabana engebe elubula. (Efe. 2:4-7) Nomo bine, Yehova syalikanganaya erighanyira liwe oko baghombe biwe abahirirwe kw’amaghuta basa. Omuhandiki w’esyonyimbo yo Dawidi, mwahandika ati: “Yehova ni mwenge oko bosi, kandi akaganyira ebyosi ahangika.” (Esy. 145:9) Kundi Yehova anzire abandu, akakanganayabo erighanyira liwe omughulu amalangira ihane ekyangaleka inyakola atya.

5. Yesu mwaminya ati ngoko Tata wiwe akakanganaya erighanyira?

⁵ Kulenga abandu bosi, Yesu asi ngoko Yehova anzire erikangania obughanyiri. Embere Yesu ase oko kihugho, iye na Yehova babya bikere haghuma omo lubula oko mughulu muli. (Emi. 8:30, 31) Ngendo nyingyi, Yesu mwalangira Tata wiwe akakangania erighanyira oko bandu abakakola amalolo. (Esy. 78:37-42) Omo makangirirya wiwe, Yesu inyakakanaya kangyi-kangyi oko mubere mubuya oyu owa Tata wiwe.

6. Yesu mwakolesya omusyo wahi erikangania omubere wa Tata wiwe w’erighanyira?

⁶ Omo mwatsi owalaba, mutwalangire ngoko Yesu mwakolesya omusyo ow’omwana oyo watala erituwatikya eriminya ngoko Yehova anzire erikangania obughanyiri. Omulwana oyo mwatswa eka wabo, neryo “mwapanza-panza ebindu biwe omo migendere mityamitya.” (Luka 15:13) Enyuma mwayikubya b’omo busana n’emighendere yiwe mibi, amayikehya, n’erisuba eka. Ise wiwe mwayira ati? Yesu mwabugha ati: “Omugulu [omulwana] abya akine ekyaswa, ise wuwe mwamulangira, neryo omutima wuwe mwamuganyira, neryo mwatibita eyo ali, mwamubagalira, mwamulyatsirira.” Tata oyo mwatahemula mughala wiwe. Omo mwanya w’ekyo, mwakwira mughala wiwe y’obulighe, amamughanyira, n’eritasyamukokya omo kihanda kiwe. Omwana oyo watala oyo, mwakola erilolo erikalire, aliwe kundi mwayisubako, tata wiwe mwamughanyira. Tata w’obughanyiri oyukanibweko omo musyo oyo, akasosekanaya Yehova. Omo musyo oyo owakatula oko mutima, Yesu mwatukangania ngoko Tata wiwe anzire erighanyira abakabindula emitima yabo kwenene-kwenene.​—Luka 15:17-24.

7. Ngoko Yehova akakanganaya obughanyiri kikakanganaya kiti ngoko awite amenge manene?

⁷ Yehova akakanganaya obughanyiri kundi awite amenge manene kutsibu. Mughulu wosi, Yehova akayisogha emyatsi eyikendiletera ebihangyikwa biwe by’endundi. EBiblia ikabugha  yiti “amenge awakalua endata oswire mwʼeriganyira, nʼemíbírí mibuya.” (Yak. 3:17) Nga tata w’olwanzo, Yehova anasi ngoko omughulu akakanganaya abandu biwe b’obughanyiri, kikabaletera endundi. (Esy. 103:13; Isa. 49:15) Kundi Yehova akabakanganaya erighanyira, kikaleka ibabya n’amaha omo biro bikasa nomo batahikahikene. Kundi Yehova awite amenge manene, mughulu wosi akakanganaya erighanyira omughulu amalangira ihane ekyangaleka inyakola atya. Aliwe kandi, anasi omughulu sikitolere erikangania obughanyiri. Kundi Yehova awite amenge, syalikanganaya obughanyiri omughulu erikola atya kikendilangirika ng’amalekerera ebibi.

8. Hakanabya akatambi ikyatolera erikolaki, kandi busanaki?

⁸ Tubughe tuti omughombe mulebe inyayiririra erikola amalolo. Twangayira tuti? Akasondolwa n’ekirimu ky’oMungu, Paulo mwahandika ati: “Simutambe nʼomundu” ng’oyo. (1 Kor. 5:11) Abakakola amalolo abakaghana eriyisubako, bakahighawa omo ndeko. Ekyo ni ky’omughaso busana n’eriteya abaghala n’abali betu bataleghula n’erikangania ngoko esyonzira sya Yehova ni sibuyirire. Aliwe, abandu balebe bakalengekanaya bati omughulu omundu mulebe amahiwa omo ndeko, Yehova imwatitamukangania obughanyiri. Ekyo ni na kwenene? Tulebaye.

9-10. Ngoko kisakire omo Abaebrania 12:5, 6, busanaki tukabugha tuti erihigha omo ndeko omukola nabi oyukaghana eriyisubako ni kangania obughanyiri? Teka eky’erileberyako.

⁹ Tukabyatw’owa oko muhindano w’omo kati-kati k’eyenga bakalabya omulaghe owakabugha ati omundu mulebe oyo twasi kandi oyo twanzire “syakiri mughuma w’oko Bimiri ba Yehova,” tukabya n’obulighe bunene. Twanganayibulya nga kinalue kitolere kwenene-kwenene erimuhigha omo ndeko. Erihigha omundu y’omo ndeko, kinemo bughanyiri kwehi? Inga. Omundu mulebe amabya inyatolere erikungwa, ni ky’amenge kandi ni mukangania obughanyiri n’olwanzo, erimuha erikungwa ely’atolere. (Emi. 13:24) Erihigha omundu y’omo ndeko, kyanganamuwatikya eribinduka n’eribindula omutima? Inga. Abaghala n’abali betu bangyi abakola erilolo erikalire bakabugha bati erihiwa omo ndeko mukyabawatikya erilangira ngoko mubakosa kutsibu. Mukyaleka ibayisubako, ibabindula emibere yabo, n’erisubira Yehova.​—Soma Abaebrania 12:5, 6.

¹⁰ Twimaye eky’erileberyako. Omulisya mughuma amafumbula ngoko embuli yiwe nguma yilwere. Anasi ngoko eritunza embuli eyo yo ndeke litolere inyahighulayo oko sindi. Aliwe, esyombuli sikanza eribya ahali esindi. Busana n’ekyo, embuli bamabihighulayo oko sindi yanganayowa muhanda. Ekyo, kinasondire eribugha kiti omulisya ni mundu mubi kundi amahighula embuli y’oko sindi kwehi? Iyehe. Anasi ngoko amabisigha embuli eyilwere y’omo sindi, obukoni obo, ibukendisighalira esindi. Omw’ihighula embuli eyilwere, akateghaya esindi oko bukoni.​—Linganisaya Abalawi 13:3, 4.

11. (a) Omundu oyulyahighawa omo ndeko anganasosekanibwa n’embuli eyilwere omo nzira yahi? (b) Abalyahighawa omo ndeko banganayira bati kandi banganahabwa obuwatikya bwahi?

¹¹ Twanganasosekania oMukristo oyulyahighawa omo ndeko n’embuli eyilwere. Akabya inyalwere bunya-kirimu. (Yak. 5:14) Ng’awandi makoni, obukoni b’obunya-kirimu bwanganasighalirana. Neryo, kikabya ky’omughaso mughulu mulebe erihigha omukola nabi y’omo ndeko. Erikunga eryo rikakanganaya olwanzo lwa Yehova oko baghombe biwe bataleghula abali omo ndeko, kandi lyanganawatikya oyulyahighawa omo ndeko erilangira ngoko mwakakola erilolo erikalire, neryo inyabindula omutima. Inyane ehihya w’endeko, omundu anganabya akahindana haghuma n’endeko atoke eribana amahano w’eBiblia, n’eritasyawatya obwikirirya bwiwe. Anganabana ebitsapo eby’erisoma n’erigha, kandi anganabya akakwama ne JW Teledifizyo. Kandi  abasyakulu bamabilangira ngoko anemuyisubako, banganatasyamuha awandi mahano erimuwatikya erisubira obwira bwiwe haghuma na Yehova, neryo inyanganataswayirwa mo Mwimiri wa Yehova. *

12. Ni mwatsi wahi owakakanganaya olwanzo n’erighanyira owo abasyakulu bangakolera oyulyakola erilolo?

¹² Ni ky’omughaso eryibuka ngoko abakola nabi abatebindula emitima yabo bo bakahighawa omo ndeko. Abasyakulu banasi ngoko litolere ibalengekania kutsibu embere sy’eriyisogha erihigha omundu mulebe y’omo ndeko. Banasi ngoko Yehova akakunga “omo libanza litunganene [omo lulengo olutolere, nwt].” (Yer. 30:11) Banzire abaghala n’abali babo, neryo sibanganza erikola omwatsi mulebe owangabahutalya bunya-kirimu. Olwanzo n’erighanyira bikanatukuna erihigha omundu oyulyakola erilolo y’omo ndeko oko mughulu mulebe.

13. Busanaki kyabya kitolere erihigha oMukristo mulebe y’omo ndeko y’eKorinto?

¹³ Tulangire ekyo omukwenda Paulo akolera omukola nabi mulebe oyo waghana eriyisubako. Omukristo mughuma omo Korinto abya akakola obusingiri n’omukali wa baba wiwe. Oyo abya mwatsi awakit’isoni! Paulo aby’asi ngoko Yehova mwabwira Abaisraeli ba kera ati: “Omundu oyukagotsera nʼomukali wʼise wuwe abiriambula endumbu ya tata wuwe; ababiri bosi basyitwa kwenene.” (Law. 20:11) Yo Paulo mwatabugha ati omulume oyo itawe. Aliwe mwabwira Abakristo b’eKorinto ati bahighe omundu oyo y’omo ndeko. Omughendere mubi w’omulume oyo abya inyabiritsuka eritsandya abandi omo ndeko, abaghuma ba kubo isibakilangira ngoko eryo ni rilolo erikalire!​—1 Kor. 5:1, 2, 13.

14. Paulo mwakakangania ati obughanyiri oko mundu oyo wahighawa omo ndeko ye Korinto, kandi mwakola ekyo busanaki? (2 Abanya Korinto 2:5-8, 11)

¹⁴ Enyuma syaho Paulo mw’owa ngoko omulume oyo abirikola esyombinduka nene. Omukola nabi oyo mwayisubako ly’ekwenene! Nomo omulume oyo anahemula endeko yo kutsibu, Paulo mwahandikira abasyakulu b’endeko ati syanzire eribya “mutsibu” okw’iye. Mwabahandikira ati: Bamubuyire “n’erimukirania.” Langira ekyaleka Paulo inyabugha ati bakole batya, mwahandika ati: “Akasyakindwa nʼobulige bunene.” Paulo mwakwira omulume oyo wabindula omutima oyo y’obulighe. Omukwenda Paulo syabya anzire omulume oyo inyakindwa n’obulighe busana n’emyatsi ey’akola neryo inyumbya erironda obughanyiri.​—Soma 2 Abanya Korinto 2:5-8, 11.

15. Abasyakulu b’endeko bangatoka bati erikunga kutsibu kandi ibanemukangania obughanyiri oko ndambi ngumerera?

 ¹⁵ Nga Yehova, abasyakulu b’endeko nabo banzire erikangania erighanyira. Bakakunga kutsibu omukola nabi kyamabitolera kandi bakamukanganaya obughanyiri kyamatokekana. Bamatendikunga omukola nabi, ekyo sikangania obughanyiri, ni lekerera ebibi. Abasyakulu b’endeko bo banasabirwe erikangania obughanyiri ibo basa?

16. Ngoko kisakire omo Emisyo 21:13, Yehova akendisyayira ati abatekanganaya abandi b’obughanyiri?

¹⁶ Obuli Mukristo anzire erighanyira nga Yehova. Busanaki? Eky’erimbere ni busana Yehova syang’owa abateghanyira abandi. (Soma Emisyo 21:13.) Sihali n’omundu n’omughuma w’okw’itwe oyo wanganza ati Yehova syahulikirire emisabe yiwe, okw’ekyo, tukayikasa kutsibu eritendibya bandu abateghanyira. Situlighana erihulikirira oMukristo mulikyetu oyukaghalawa, aliwe mughulu wosi tukabya itunayiteghekire erihulikirira “erilaka lyʼabera.” Neryo, tukayikasa eritendibirirwa erihano lino ly’eBiblia erikabugha liti: “OMungu siendisyaganyira omundu oyukagana eriganyira ogundi.” (Yak. 2:13) Twamabya tuk’ibuka ngoko netu tulaghire oko bughanyiri, itukendibya tukakangania abandi b’obughanyiri. Tusabirwe erikangania obughanyiri kutsibu-kutsibu omughulu omundu mulebe oyo wahighawa omo ndeko amayisubako n’erisubibwa omo ndeko.

17. Omwami Dawidi mwakangania ati erighanyira erikalua oko mutima?

¹⁷ Eby’erileberyako ebikabanika omo Biblia bikatukangiriraya erikangania obughanyiri n’eritendibya batsibu. Tukanaye oko ky’erileberyako ky’Omwami Dawidi. Abya inyabeghere erikangania abandi b’obughanyiri. Nomo Omwami Sauli abya akasonda erimw’ita, Dawidi iye mwakangania obughanyiri oko mwami oyo wasombolawa na Yehova, mwatasonda n’ahake eriyikisirya kutse erikolera Sauli yo muhanda.​—1 Sam. 24:9-12, 18, 19.

18-19. Dawidi mwatakangania erighanyira omo syongendo ibiri syahi?

¹⁸ Nomo bine bitya, Dawidi isyalikanganaya erighanyira mughulu wosi. Ng’eky’erileberyako, omughulu Nabali, omulume mutsibu akanaya naye omo butakenga n’erighana eriha abalume biwe b’akalyo, Dawidi mwahitana kutsibu. Neryo mwayisogha er’ita Nabali n’abandu bosi b’omo nyumba yiwe. Aliwe Abigaeli, omukali wa Nabali inyawite olukogho n’omutima w’erilindirira; neryo mwalunyatwalira Dawidi y’akalyo ko luba-luba. Busana n’ekyo, Dawidi mwatasy’ita Nabali n’abalume biwe.​—1 Sam. 25:9-22, 32-35.

¹⁹ Ekindi kiro omuminyereri Natana mwakanirya Dawidi oko muteke mughuma oyo wasaghula omuhimbani wiwe y’akabuli kaghuma kasa akaby’awiteko. Dawidi mwahitana, amabugha ati: “Ngoko Yehova aliho, omundu wakola eki atolere erihola!” (2 Sam. 12:1-6) Dawidi abya inyanasi emighambo ya Musa yo ndeke. Omundu inyakabya am’iba embuli nguma, inyakaliha omwinyeyo y’esyombuli ini. (Eri. 22:1) Dawidi eribugha ati oyulyiba embuli atolere erihola, aho mwabula obughanyiri. Natana akatwira Dawidi y’omusyo oyu, abya akasonda erimuwatikya, aminye ngoko abirikola ebitsibu kulenga eby’omuteke w’omo  musyo oyo! Kandi Yehova mwaghanyira Dawidi yo kutsibu kulenga ngoko Dawidi angakolere oyo wasaghula embuli y’omwera, oyukanibweko omo musyo owo Natana ateka!​—2 Sam. 12:7-13.

20. Eky’erileberyako kya Dawidi kyamatw’ighisyaki?

²⁰ Omughulu Dawidi abya ahitene, mwayisogha ati Nabali n’abalume biwe bosi batolere erikwa. N’enyuma syaho, Dawidi mwabugha ati omuteke w’omo musyo wa Natana, atolere erihola. Dawidi abya mulume w’olukogho. Neryo busanaki mwalunyatswera omwibi w’ekyana ky’embuli butsira n’eritasyamukwira obulighe? Lengekanaya oko mibere eyo Dawidi abyamo oko mughulu oyo. Abya n’obunya-mutima obukamukenderaya. Omundu amabya akatswera abandi butsira eribakwira obulighe, ekyo kikakanganaya ngoko syawite obwira obuwene haghuma na Yehova. Yesu mwahana abigha biwe ati: “Simutswere abandi, mukasyatswerwa n’oMungu. Kusangwa omusindo mukatswera, gona [musindo] oMungu asyabatsweramo.” (Mat. 7:1, 2) Litolere itwayihighula oko mubere mubi ow’eritendikwira abandi b’obulighe, neryo itwabya ‘n’eriganyira linene,’ ng’oMungu wetu.

21-22. Twanganakangania obughanyiri omo syonzira syahi?

²¹ Omundu oyukaghanyira abandi syalibakwira obulighe lisa. Aliwe akakola omwatsi mulebe eriwatikyabo. Abakaghanyira abandi bakakanganaya obughanyiri omo mikolere. Itwe bosi twanganasonda abandu b’eriwatikya omo bihanda byetu, omo ndeko yetu, n’eyo twikere. Twamabikola tutya, itukendibana ehyanya hingyi ehy’erikangania abandi b’obughanyiri! Wanganaminya omundu mulebe oyutolere erisubibwa mutima? Twanganamuwatikya omw’imuha akalyo, kutse omw’imukolera omwatsi mulebe owalaghireko? Omundu mulebe oyulyasubibawa omo ndeko, analaghire oko mwira w’eribya akamusubya mutima? Twanganatulira abandi b’engulu mbuya eyikasubaya mutima? Eyo ni nzira nguma eyuwene eyo twanganakanganiryamo erighanyira oko bandu abo tukahindana nabo.​—Yobu 29:12, 13; Rom. 10:14, 15; Yak. 1:27.

²² Twamabya itunasi omundu mulebe oyulaghire oko myatsi eyiri ng’eyo, ehyo ni hyanya ehy’erikanganiryamo obughanyiri. Omughulu tukaghanyira abandi, tukatsemesaya Tata wetu w’elubula oyuwite ‘eriganyira linene’!