Kanganaya emyatsi eyirimo

Kanganaya emyatsi eyirimo

ENinawi abya muyi owabya mo amanyumba manene-manene kandi awuwene-wene

Unalwe wasi?

Unalwe wasi?

Niki kyo kyahikira omuyi we Ninawi, enyuma sy’omughulu wa Yona?

Hakuhi n’omwaka we 670 E.M.W., Obutabali bwe Asuria mubwabya butabali bunene omo kihugho. Esite nguma ye Enternete eyikahulawa mo British Museum Blog kikabugha kiti “obutabali obo ibukatsukira eKipuro oko luhande olukalengera kw’eryuba erihika e Iran oko luhande lw’amatanga ryuba, kandi muhanabya n’omughulu bwamahika omo kiharo ky’eMisiri.” Ninawi akabya muyi wagho mukulu, mwahikira eribya muyi munene w’omo kihugho kyosi. Omo muyi oyo, mwabya ehirima hingyi ehighambire, emyanya eyikatsemesaya, n’ebibikiro binene-binene eby’ebitabu. Ebihandiko bya kera ebyabanika oko syombimbo silebe sy’omo Ninawi ya kera bikakanganaya ngoko omwami Ashurbanipal, mwayahulamo “mwami w’ekihugho,” ng’abandi Bami b’eAsuria. Omughulu abya akatabala, ikikalangirika nga sihangasyabya oghundi mundu oyo wangasinga eAsuria n’eNinawi.

Obutabali bukulu bw’ekihugho kyosi bw’eAsuria bo bwabya butabali bunene bw’omo kihugho kyosi oko mughulu oyo

Aliwe omughulu eAsuria yabya yikumayire kutsibu, omuminyereri wa Yehova ye Zefania, mwabugha ati: ‘[Yehova] . . . asyaherya eAsuria kandi asyayira eNinawi mo kima, n’eryuma ng’embwarara.’ N’oghundi muminyereri wa Yehova ye Nahumu naye mwatomekako ati: “Mwimaye ebinyewa by’ebitsipa! Mwimaye ebinyewa by’esyamagetse . . . Omuyi ni mulala n’ekima! . . . Neryo abosi abakusamalira basyakusagha bati, ‘Ninawi abiriyirwa mo mulala!’” (Zef. 2:13; Nah. 2:9, 10; 3:7) Abandu babere bowa amaminyereri ayo, alinga mubayibulya bati: ‘Ekyo kyanganatokekana kwehi? Obutabali bukulu obw’eAsuria obu bwanganasingwa kwehi?’ Ekyo kyanganabya imukyalangirika nga sikyangatokekana.

ENinawi muyabinduka mbwarara!

Nomo byanabya bitya, obutabali obo mubwasingwa! Mughulu muke enyuma sy’omwaka we 600 E.M.W., obutabali bw’eAsuria mubwasingwa n’obutabali bw’eBabeli n’obw’Abamedi. Abandu mubahuma omo muyi w’eNinawi, n’oko ndulya mubabirirwagho losi! Ekitabu ekyalusibawa n’ekindi kitunga ky’omo New York, ekikahulawamo Metropolitan Museum of Art, kikabugha kiti “eritsuka oko ndulya y’emyaka ye 400 erihika oko ndulya y’emyaka ye 1400, abandu mubahuma omo muyi w’eNinawi n’eribirirwagho. EBiblia yo yaleka abandu ibatasyibuka omuyi oyo.” Ekitunga kighula ekikahira emyatsi y’omughulu wa kera y’oko Enternete kikabugha kiti, “erihika oko nzuko y’emyaka ye 1800 sihabya omundu oywasi omuyi mukulu w’eAsuria ng’anabya.” Aliwe omo 1845, ye Austen Henry Layard, oyukakwesa-kwesa emyatsi ya kera mwatsuka eritakula ebisambukalira by’omuyi w’eNinawi. Ebyabana omo bisambukalira ebyo bikakanganaya ngoko kera, omuyi w’eNinawi abya w’olukengerwa lunene.

Emyatsi eyo yikakanganaya ndeke-ndeke ngoko kwenene obuminyereri obulebirye omuyi w’eNinawi mubwabererera, n’ekyo kikawataya obwikirirya bwetu ngoko amaminyereri w’eBiblia awakakanaya okwitoghotibwa ly’amatabali wa lino, asyabererera.​—Dan. 2:44; Erib. 19:15, 19-21.