1-2. Omuhandiki mughuma mwabugha atiki, n’omo mwatsi ono tukendikania okuki?

MUNABWIRE abandu bangyi bakabugha bati bikirirye Yesu, aliwe sibalikwama ebyo akangiriraya. (2 Tim. 4:3, 4) Kwenene, omuhandiki mughuma mwahandika ati: “Ko halue oghundi mundu oyuli nga Yesu omo katikati ketu munabwire oyukabugha ebinywa ngoko Yesu anabughabyo . . . , twanganaghana omundu oyo munabwire ngoko abandu baghana Yesu? . . . Ngendo nyingyi abandu bakasubiraya bati: Inga, itukendimughana.”

² Omo karne k’erimbere abandu bangyi mubowa Yesu akakangirirya n’erimulangira akakola ebitiko-tiko, aliwe mobatamwikirirya. Busanaki? Omo mwatsi owalaba mutwalangire esyonzumwa ini esyaleka abandu ibaghana Yesu busana n’ebyo abugha n’erikola. Neryo tukanaye oko sindi nzumwa ini. Omwikania kusyo, tukendilangira ekikaleka abandu ibapona abigha ba Yesu munabwire, n’ekyangaleka itwikirirya ngoko sihali ekyangatukakirya n’ahake erikolera Yehova.

3. Yesu mwakolaki ekyaleka abandu balebe ibamupona?

³ Omughulu abya oko kihugho, Yesu mwalabya endambi haghuma n’abandu b’emihanda yosi. Mwalya akalyo n’abateke n’abakulu, aliwe kandi mwalabya endambi yiwe nene n’abera n’abandu abateyitoka. Eritomeka okw’ekyo, mwakwira abandu ababya bakalangirwa mo “bakola-nabi b’obulighe.” Abandu balebe b’emiyiheko mobapona Yesu busana n’ebyo akola. Mobabulya abigha biwe bati: “Busana naki mukalya n’eripulya haguma n’abasolesya n’abakola-nabi kwehi?” Yesu mwasubirya okw’ekyo ati: “Abakalire sibali n’obwaga bw’omunganga, nikwa abalwere. Mondasa eribirikira abandu batunganene, nikwa eribirikira abakola-nabi, babindule  emitima yabo erileka ebibi.”​—Luka 5:29-32.

4. Erikwamana n’omuminyereri Isaya, alinga Abayahudi mobalindiriraki oko Masiya?

⁴ Amasako akabugha atiki? Mughulu muli embere sy’eryasa lya Masiya, omuminyereri Isaya mwakangania ngoko syangalighirwe n’ekihugho. Obuminyereri mobwabugha kera buti: “Abiriponwa n’erisiganibwa n’abandu, omundu w’amalige n’oyo wasi amagali. Kandi abya ng’oyo abandu bakabisa oko busu bwabo. Mwaponwa, netu mututamusima.” (Isa. 53:3) Masiya endiponwa “n’abandu,” neryo, alinga Abayahudi b’oko mughulu wa Yesu mobalengekania bati abya atolere eriponwa.

5. Abandu bangyi munabwire bakalangira abigha ba Yesu bo bati?

⁵ Netu munabwire tukanahikirawa n’omwatsi mughumerera oyo? Inga. Abakulu b’ebisomo bangyi bakalighira bweghu-bweghu abandu abasibwe kutsibu, abateke, n’abandu abakalangirika n’ekihugho mo b’amenge eringira omo bisomo byabo. Abakulu b’ebisomo abo bakakola batya nibya n’omo emighendere y’abikirirya bahya-bahya abo siyihambene n’esyokanuni sy’oMungu. Aliwe, abakulu b’ebisomo abo, baghonere abaghombe ba Yehova ab’omuhwa kandi abawite emighendere eyuwene kundi abandu bangyi b’ekihugho kino sibalibalangira mo b’omughaso. Ngoko Paulo abugha, oMungu mwasombola “emyatsi eyikaganzawa n’abandu nga buyira.” (1 Kor. 1:26-29) Aliwe, omo meso wa Yehova, abaghombe biwe bataleghula bosi ni b’obughuli bunene.

6. Yesu mwabugha atiki omo Matayo 11:25, 26, netu twangigha emibere yiwe yo tuti?

⁶ Ekyangatuwatikya eritendiherya obwikirirya bwetu niki? (Soma Matayo 11:25, 26.) Isiwabya n’amalengekania awali ng’awo abandu b’ekihugho bali nagho oko bandu b’oMungu. Uminye ngoko Yehova akakolesaya abandu abakayikehaya basa erikola erisonda liwe. (Esyo. 138:6) Kandi lengekanaya oko bingana n’ebyo abirikola erilabira abandu abo ekihugho kikalangira nga si bandu b’amenge kutse abasomire.

7. Ekyaleka Yesu iniahula Abafarisayo mo batebya niki, nabo mobakolaki?

⁷ Yesu mwatsweba abakulu b’ebisomo b’oko mughulu wiwe kundi isibalikangiriraya abandu eriramya Yehova y’omo nzira eyitolere. Eky’erileberyako, mwabisula obutebya bw’Abafarisayo ababya batsomene kutsibu emibere yabo y’erinaba oko byala kulenga ngoko bangatsomana ababuti babo. (Mat. 15:1-11) Alinga abigha ba Yesu mobaswekera ebinywa biwe. Neryo, mobamubulya bati: “Unasi kw’Abafarisayo mobagalirwa omugulu bowa ebinywa ebi kwehi?” Yesu mwasubiryabo ati: “Obuli mbuto eyo Tata wage w’elubula atahera yasyakulangwa. Mulekebo, nibasondoli ndimetime b’abandu ndimetime. Omundu ndimetime amasondola ogundi mundu ndimetime, ababiri bosi basyatogera omo buhya.” (Mat. 15:12-14) N’omo abakulu b’ebisomo banabya baponire Yesu busana n’ebyo abya akabugha, Yesu mwataleka eribugha ekwenene.

8. Yesu mwakangania ati ngoko amakangirirya malebe w’ebisomo si w’ekwenene?

⁸ Kandi Yesu mwakangania ngoko amakangirirya malebe w’ebisomo si w’ekwenene. Mwatabugha ati amakangirirya wosi w’ebisomo alighirwe n’oMungu. Aliwe, mwakangania ngoko abandu bangyi bangabere omo nzira nene-nene eyikalolaya okwihera, n’abake buyira omo nzira nge eyikalolaya oko ngebe. (Mat. 7:13, 14) Mwakangania ndeke-ndeke ngoko abandu bangyi bangabere bakabugha bati bakakolera oMungu, aliwe isibalimuramya oko kwenene. Mwaleta erihano lino: “Muyitegaye busana n’abaminyereri b’amabehi, abakabahikako ibayisosekenie n’esyombuli, nikwa omwisi w’emitima yabo ni mbwa sy’omoli esikalire kutsibu. Mwasyaminyererabo busana n’emibírí yabo.”​—Mat. 7:15-20.

9. Ni makangirirya wahi malebe w’ebisomo awo Yesu akanganaya ko ni w’amabehi?

 ⁹ Amasako akabugha atiki? Obuminyereri bw’eBiblia mobwabugha kera ngoko omuhwa w’enyumba ya Yehova angaghulumire omwisi wa Masiya. (Esyo. 69:9; Yoa. 2:14-17) Omuhwa oyo mwakuna Yesu eribisula amakangirirya n’emikolere y’amabehi y’ebisomo. Eky’erileberyako, Abafarisayo babya ibikirirye bati enafsi siyirihola; Yesu iye mwakangirirya ati abaholi bali omo tughotseri. (Yoa. 11:11) Abasadukayo babya isibikirirye erilubuka ly’abaholi; aliwe, Yesu mwalubukya omwira wiwe Lazaro. (Yoa. 11:43, 44; Emib. 23:8) Abafarisayo ibakakangiriraya bati omwatsi wosi-wosi owangatuhikira kutse owo twangakola akasondolibawa n’akaghala kalebe akatelangirika kutse oMungu. Aliwe, Yesu mwakangirirya ati omundu anganasombola erikolera oMungu kutse iyehe.​—Mat. 11:28.

10. Ekikaleka abandu bangyi ibatupona munabwire busana n’amakangirirya wetu niki?

¹⁰ Netu munabwire tukanahikirawa n’omwatsi mughumerera oyo? Inga. Abandu bangyi bakatupona kundi tukakolesaya eBiblia erikangania abandu ngoko amakangirirya malebe w’ebisomo ni w’amabehi. Abakulu b’ebisomo bakakangiriraya abikirirya babo bati oMungu akasuyira ababi b’omo muliro wa kera na kera. Bakakolesaya amakangirirya w’amabehi ayo batoke eritwala abandu eyo banzire. Tukabya baghombe ba Yehova abakaramaya oMungu w’olwanzo, tukawatikaya abandu eriminya ngoko amakangirirya ayo ni w’amabehi. Kandi abakulu b’ebisomo bakakangiraya bati enafsi siyirihola. Amakangirirya ayo amabya ini w’ekwenene isihali oyo wangalagha okwilubukibwa. Tukakanganaya ndeke-ndeke ngoko amakangirirya ayo syali omo Biblia. Kandi n’omo ebisomo bingyi bikakangiraya biti obuli mwatsi owo tukakola ateghekanibawa n’oMungu embere kutse n’akaghala kalebe akatelangirika, itwe tukakangiriraya tuti omundu awite obwiranda bw’eriyisogha neryo anganasombola ng’akendikolera oMungu kutse iyehe. Abakulu b’ebisomo bakasubiraya bati? Kangyi-kangyi bakahitana!

11. Ngoko kikanganibwe omo binywa bya Yesu ebiri omo Yoane 8:45-47, oMungu anzire abandu biwe ibakolaki?

¹¹ Niki kyo kyangatuwatikya eritendiherya obwikirirya bwetu? Twamabya itwanzire ekwenene, litolere itwikirirya n’eryowa ebinywa by’oMungu.  (Soma Yoane 8:45-47.) Eritendibya nga Sitani, itwe sitwendisyapona ekwenene n’ahake. Situlikola n’ahake ekyosi-kyosi ekitahulikirene n’ebyo twikirirye. (Yoa. 8:44) OMungu anzire abandu biwe ibakwa “ekibi kyo nye” kandi ‘ibakwamirira ekibuya,’ ngoko Yesu anakola.​—Rom. 12:9; Ebr. 1:9.

12. Abayahudi bangyi mobapona Yesu busana n’emibere eyo aholamo busanaki?

¹² Ni ghundi mwatsi wahi owaleka Abayahudi balebe b’omo mughulu wa Yesu ibamupona? Paulo mwabugha ati: ‘Itwe tukakanganaya Kristo oyo wabambawa oko muti. Abayuda sibanzire omwatsi oyu.’ (1 Kor. 1:23) Niki kyo kyaleka Abayahudi bangyi ibapona Yesu busana n’emibere eyo aholamo? Okwibo, oluholo lwa Yesu oko muti molwaleka inialangirika ng’omwiti kandi mukoli w’amalolo​—butsira nga Masiya.​—Ebi. 21:22, 23.

13. Abapona Yesu mobataminya myatsi yahi?

¹³ Abayahudi balebe abapona Yesu mobataminya ngoko syabya k’olubanza, ngoko mwatsongerwa eby’amabehi, kandi ngoko abya akakolerwa omo eritatunganene. Ababya bakatswera Yesu omo lubanza lwiwe babya isibatsomene erikola omo eritunganene. Abatsweri b’oko tribinali ngulu y’Abayahudi mobaluibasa haghuma erisyatswera Yesu, kandi mobatakwama emighambo y’erisoha esyombanza. (Luka 22:54; Yoa. 18:24) Omo mwanya w’erihulikirira butsira akasololo emyatsi eyo babya bakatsongeramo Yesu, abatsweri mobasondekania “emyatsi y’amabehi busana na Yesu, batoke erimwita.” Babere bataluka erikola batya, omuhereri mukulu mwasonda erikuna Yesu abughe omwatsi mubi owangalekire ibabugha bati aliko olubanza. Ekyo kyabya isikilighirene n’emighambo n’ahake. (Mat. 26:59; Mar. 14:55-64) N’omughulu Yesu alubukibawa abatsweri abatatunganene abo mobaha abasuda Baroma ababya bakateya eyisinda yiwe “esyofranga nene” batoke eribugha amabehi omwikangania ngoko omwisinda simuli kindu.​—Mat. 28:11-15.

14. Amasako mwabugha embere atiki oko luholo lwa Masiya?

¹⁴ Amasako abughire atiki? Nomo Abayahudi b’oko mughulu wa Yesu banabya isibalengekenie ngoko Masiya angaholire, lebaya ekyo Amasako  abugha kera: “Kusangwa mwuta engebe yiwe erihika okw’ihola, kandi mwaganzirwa haguma n’ababi. Nikwa mwaheka ebibi by’abangi kandi mwasabira abahalirya.” (Isa. 53:12) Neryo Abayahudi babya isibawite ekyangalekire ibapona Yesu busana n’erihola ng’omukola-nabi.

15. Abandu balebe babiripona Abimiri ba Yehova busana n’emyatsi yahi eyikabughawa kubo?

¹⁵ Netu munabwire tukanahikirawa n’omwatsi mughumerera oyo? Ko bine bitya! Yesu mwatsongerwa eby’amabehi kandi abandu mobabugha ambu aliko olubanza; na munabwire abandu banemukola emyatsi mighumerera y’oko Bimiri ba Yehova. Tulebaye eby’erileberyako bilebe. Omo Amerika, eritsuka oko mwaka 1930 erihika 1940 omwatsi w’erilwira oko bwiranda bwetu bw’eriramya oMungu abya akasubirira oko syo tribinali. Abatsweri balebe mobakolesya emighambo yo muhanda okwitwe. E Kanada omo kiharo kye Quebec, obutabali n’abandu b’ebisomo mobakola haghuma bakasonda erikakirya omubírí wetu. Abatuliri bangyi mobabohwa busama n’erikania oko Bwami n’abahimbani babo lisa. E Bujeremani omo Butabali bwa Banazi, obutabali bubi obo mobw’ita abaghala betu balwana bataleghula bangyi. N’omo myaka eno, abaghala betu bangyi b’omo Burusi banemubohwa kandi bakabugha ambu baliko olubanza busana n’erikania oko Biblia, omwatsi owo abakulu babugha ambu ni “mubírí w’abandu b’obwikirirya butsibu.” Nibya n’eBiblia Tafsiri ya Ulimwenu Mupya omo mubughe we Burusi moyaghanibwa kandi mobabugha ambu “yiri mw’emyatsi y’obwikirirya butsibu” kundi yikakolesaya erina Yehova.

16. Ngoko kikanganibwe omo 1 Yoane 4:1, busanaki litolere itwaghana emyatsi y’amabehi eyikabughawa oko bandu ba Yehova?

¹⁶ Niki kyo kyangatuwatikya eritendiherya obwikirirya bwetu? Uminye ekwenene y’emyatsi. Omo makangirirya wiwe w’oko kitwa, Yesu mwabwira abahulikiriri biwe ati abandu balebe bangabughire okw’ibo “emisindo yosi y’ebibi n’amabehi.” (Mat. 5:11) Enzuko y’amabehi aya ni Sitani. Akakuna esyonzighu eritulaghania amabehi awakalire oko bandu abanzire ekwenene. (Erib. 12:9, 10) Litolere itwaghana amabehi awakabughawa n’esyonzighu syetu. Isitwaleka amabehi awali ng’ayo atuhiremo obuba bw’erikolera Yehova n’eritsandya obwikirirya bwetu.​—Soma 1 Yoane 4:1.

17. Emyatsi eyabya embere sy’oluholo lwa Yesu yanganalekire abandu balebe ibapona Yesu omo nzira syahi?

¹⁷ Katambi kake embere sy’oluholo lwiwe, Yesu mwahoterwa n’omughuma w’oko bakwenda biwe 12. Oghundi mukwenda mwaghana Yesu ngendo isatu, n’abakwenda biwe bosi mobamusighania omo righolo embere sy’oluholo lwiwe. (Mat. 26:14-16, 47, 56, 75) Yesu mwatasweka busana n’ebyo. Nibya abya iniabiribugha embere ngoko emyatsi eyo ikasyamuhikira. (Yoa. 6:64; 13:21, 26, 38; 16:32) Omughulu emyatsi eyo yabererera, alinga abandu balebe mobayisogha bati sibanzire eribya abigha biwe. Banganabya imobabugha bati, ‘abakwenda ba Yesu bamabya iko bakayiwata batya, sinangatanza eribya mughuma wa kubo!’

18. Ni maminyereri wahi awabererera omo myatsi eyakoleka katambi kake embere sy’oluholo lwa Yesu?

¹⁸ Amasako akabugha atiki? Emyaka mingyi embere Yesu ase oko kihugho, Yehova mwakangania omo Kinywa kiwe ngoko Masiya angahoterwe busana n’ebihande makumi asatu by’esyofranga. (Zek. 11:12, 13) Omundu w’erimuhotera angabere mughuma w’oko bira ba Yesu b’ahakuhi. (Esyo. 41:9) N’omuminyireri Zekaria mwahandika ati: “Muswiraye omulisya, esyombuli sipanza-panzawe.” (Zek. 13:7) Omo mwanya w’eripona Yesu busana n’emyatsi eyo, abandu b’emitima eyuwene bangabere n’obwikirirya obuwatire bakalangira emyatsi eyo ikabererera oko Yesu.

19. Abandu b’emitima eyuwene banasi mwatsi wahi?

 ¹⁹ Netu munabwire tukanahikirawa n’omwatsi mughumerera oyo? Inga. Omo mughulu wetu ono, abandu balebe ababya basibwe mo Bimiri ba Yehova mobaleka erimukolera, bamayisamambula okwikirirya, kandi nibya bamasondya eriherya abandi. Mobatulaghania oko Bimiri ba Yehova kw’esyongulu esikabuna mutima, n’amabehi erilabira omo syo gazeti, eradiyo, n’etelevizio. Aliwe, abandu b’emitima eyuwene sibalitebibawa. Omo mwanya w’ekyo, banasi ngoko eBiblia moyabugha kera yiti emyatsi eyo yangakolekire.​—Mat. 24:24; 2 Pet. 2:18-22.

20. Twangayihighula tuti okwiheribwa n’abandu ababirileka erikolera Yehova? (2 Tim. 4:4, 5)

²⁰ Niki kyo kyangatuwatikya eritendiherya obwikirirya bwetu? Litolere itwalola embere eriwatya obwikirirya bwetu omwibya tukigha eKinywa ky’oMungu mughulu wosi, omwibya tukasaba butumbya, n’omwibya n’ebingyi by’erikola omo mubírí owo Yehova atuha ati tukole. (Soma 2 Timoteo 4:4, 5.) Twamabya n’obwikirirya, isitwendyubaha omughulu tukowa esyongulu esituwene oko Bimiri ba Yehova. (Isa. 28:16) Olwanzo lwetu oko Yehova, oko Kinywa kiwe, n’oko baghala n’abali betu, lukendituwatikya eritendiheribwa n’abandu ababirileka erikolera Yehova.

21. N’omo abandu bangyi bakaghana engulu yetu munabwire, twanganikirirya mwatsi wahi?

²¹ Omo karne k’erimbere, abandu bangyi mobapona Yesu. Aliwe, abandi bangyi mobamwikirirya. Omo bandu abo mwabya omulume oyo wabya omo Sanhedrini ya Bayahudi nibya “n’abahereri bangi.” (Emib. 6:7; Mat. 27:57-60; Mar. 15:43) Na munabwire kutya, amamiliyoni w’abandu sibetaleka erikwama Yesu. Busanaki? Kusangwa basi ekwenene eyiri omo Masako kandi banzireyo. Ekinywa ky’oMungu kikabugha kiti: “Abakanza emigambo yawe bali ndeke, n’obuholo, isihali kindu ekyagaleka ibawa.”​—Esyo. 119:165.