ERITSUKA kera, Abaisraeli babya ibakaliha olufranga busana n’eriwatikya eriramya ly’ekwenene. Aliwe oko mughulu wa Yesu, eriliha ebitasi mukyakala n’erilitohera Abayahudi.

Omo kihanda ky’Abayahudi, obuli mundu oyukulire abya iniakaliha enusu y’eshekeli (esyodrakma ibiri) busana n’eriwatikya eriramya ly’ekwenene oko hekalu. Omo karne y’erimbere ekitasi ekyo ikikalihawa busana n’erikola obuyonzo b’oko hekalu na busana n’amahere awabya akakolerwamo. Abayahudi balebe mubabulya Petero amalengekania wa Yesu oko mwatsi w’eriliha ekitasi ekyo, na Yesu mwabugha ati si kibi eriliha ekitasi ekyo. Neryo Yesu mwakangania Petero aho akendilusya ekitsere busana n’eriliha ekitasi ekyo.​—Mat. 17:24-27.

Kandi, kera abandu b’oMungu ibakaliha ekihande kighuma ky’okwikumi oko bikalua omo malima wabo kutse oko musahara wabo. (Law. 27:30-32; Emig. 18:26-28) Abasondoli b’ekisomo mubahira omuwato okwiliha ekighuma ky’okwikumi oko buli nyenyi esikalua omwirima, bati nibya n’oko “esyonyenyi syʼemunanaa, na bizari, na jira.” Yesu mwatabugha muhanda okwiliha ekihande kighuma ky’okwikumi, aliwe mwakangania obutebya bw’abakangirirya b’emighambo n’Abafarisayo.​—Mat. 23:23

Oko mughulu oyo Abaroma bo babya bakatabala, neryo mubahiraho ebitasi bingyi ebyo abikalani batolere eriliha. Omundu oyuwite ekitaka abya atolere eriliha esyofranga kutse ebindu. Ekyo kyabya kighuma ky’oko bitasi ebyo. Abya atolere eriliha hakuhi ekighuma ky’oko bini (20%) kutse ekighuma ky’oko bitano (25%). Hanabya n’epalata eyo obuli Muyahudi abya akaliha. Abayahudi mubabulya Yesu amalengekania wiwe oko palata. Omo kikuhi mwakangania amalengekania wiwe omo binywa bino: “Mulihe Kaisari ebindu bya Kaisari, kandi mulihe oMungu ebindu by’oMungu.”​—Mat. 22:15-22

Hanabya n’ekitasi eky’omundu abya atolere inialiha embere sy’eringirya ebindu kutse erilusyabyo omo kiharo kilebe. Ekitasi ekyo kyabya ikikalihawa aho mato akimana, oko bilalo, omo mahwa, kutse omo bingiriro by’esyosoko kutse eby’emiyi.

Ebitasi ebyo bandu babya bakaliha omo butabali bwe Roma byabya miheke eyilitohire kutsibu. Akakania oko biro by’omwami Tiberia oko mughulu wa Yesu, oyukakanaya oko historia mughuma munya Roma ye Tacite akabugha ati: “E Syria ne Yuda mubaluha, mubasaba omwilemba-lemba obutabali bwe Roma eryanguhya obulito obo babya bahekire.”

Enzira eyo Obutabali bwe Roma bwabya bukakolesya erilihisya ebitasi, muyalitohya emyatsi. Ibakaha umundu oyukahabo esyofranga nene ehamuli y’erilihisya ebitasi omo kiharo kilebe. Neryo oyukabana ehamuli eyo, naye inyakarondaya abandi basolesya abakendimuha esyofranga nene, neryo naye inyabaha ehamuli y’erisolesya omo kiharo kiwe; nabo ibatomekako esindi syofranga. Alinga na Zakayo naye abya iniakakolesaya abasolesya abali ng’abo. (Luka 19:1,2) Kilangirikire ndeke busanaki abandu babya baponire abasolesya abo n’eritendibya n’amalengekania awuwene kw’ibo.