Abaghala betu b’oko Beteli mubabugha omwaka n’ebyana bakahimba ahakendibya eradio WBBR omo kiharo kye Staten Island, omo New York. Babere bahala ekibanza, mubahimba enyumba nene ey’abakendibya bakakola omubiiri n’eyindi nyumba aho lutambi eyikendibya yikabikwamo ebyombo by’omubiiri. Omubiiri oyo abere abihwa, abaghala betu mubatsuka erihira haghuma ebyombo ebikendikolesibwa oko radio. Aliwe, sikyabya kyolo.

Mukyakala eriboha eantene nene y’eradio eyo. Yabya n’obuli bwe metre 91, kandi iyitolere eriboherwa oko miti ibiri. Obuli muti ini metre 61. Oko mwanzo mubataluka erisambyayo. Neryo kundi mubayiketera obuwatikya bwa Yehova, mubatoka. Calvin Prosser, oyo wakola oko mubiiri oyo akabugha ati: “Ngamutwalw’itwasambya eantene eyo, twendiyibanda oko bikuba n’eriyipipa!” Abaghala betu mubapipa Yehova busana n’ebyo abatokesaya erikola, aliwe, lwabya isiluhwere!

Mukyakala eribana ebyombo bihya-bihya eby’erikokotya eradio eyo kundi esyoradio syabya imo syamatsuka. Neryo abaghala betu mubabana ekyuma eky’erighusa omulenge w’omo kyanya (kutse e émetteur) eyabirikolesibwa. Omo mwanya w’erighula e mikro nyihya, mubakolesya emikro ey’oko telefone. Kiro kighuma oko Mwisi w’akabiri, abaghala betu mubapima ebyombo byabo ebyo. Mubalagha oko myatsi ey’erilabya oko radio eyo, neryo mubayisogha eriimba esyonyimbo sy’Obwami. Omughuma w’oko baghala betu abo, ye Ernest Lowe, akibuka omwatsi mughuma owakasekaya owabahikira ekiro ekyo. Akabugha ati babere ibanemwimba, mughala wetu Mutsweri Rutherford, b mowabo oko radio yiwe  inyane e Brooklyn, omuyi owabya oko bilometre hakuhi 25 erilua eyo eradio eyo babya bakimbirako yabya.

Neryo mughala wetu Rutherford mwabirikirabo oko telefone n’eribabwira ati, “Mulekere olukanda olo lw’aho. Mukiimba nga mukalaka!” Abaghala betu abo mubasusumana n’erilw’ibakinga eradio; aliwe ekyo mukyabawatikya eriminya ngoko eradio yanganatsuka erikola.

Ekiro 24, Omwisi 2, 1924, mubakingula eradio eyo. Neryo mughala wetu Rutherford mwabugha ati eradio eyo yikendikolesibwa erikola omubiiri ogho Kristo, Omwami abirihabo erikola. Mwakangania ngoko ekusudi y’eradio eyo “ry’eriwatikya abandu bosi eryowa ndeke eBiblia, n’eriminya omughulu ogho tulimo lino.”

Eradio eyo muyakolesibwa omo myaka 33 yikalabya esyoprograme sy’abandu ba Yehova.

Oko mwisi we 7, 1924, Abigha b’eBiblia mubahindana oko Muhindano Munene w’Ekiharo omo Columbus, Ohio. Abasa oko muhindano munene oyo mubalua omo kihugho kyosi. Mubakwama emikania omo mubughe we Kiharabu, Kingereza, Kifaranza, Kijerumani, Kigiriki, Kihungari, Kiitaliano, Kilituania, Kipolonia, Kirisi, Kiscandinavia, n’omo Kiikrene. Abandu mubahulikirira emikania milebe oko radio, n’abaghala betu mubasaba ejurnale eyikahulawa mo Ohio State Journal eribya ikalusya obuli kiro emyatsi mikulu-mikulu eyilyakanibawako oko omuhindano wetu munene.

Omo ine, ekiro 24, Omwisi 7, abaghala n’abali betu banene oko 5 000, mubalua oko kibugha ky’omuhindano, bamayatulira omo muyi oyo. Mubasighira abandu ebitabu nga 30 000 n’eritsukisya amaelfu w’esyofunzo sye Biblia. Akaleberyo k’Omuteya mukabugha kati ekiro ekyo kyo kyabya “ky’obutseme bunene omo biro syosi by’omuhindano.”

N’ekindi kiro ky’omughaso ky’omuhindano oyo, ky’ekiro kye Tano, kiro 25, Omwisi 7. Ekiro ekyo, mughala wetu Rutherford mwasomera abandu ebaruha eyikahayira abakulu b’ebisomo. Mwabugha ati abakulu b’epolitike, abakulu b’ebisomo, n’abakulu b’emyatsi y’obuhingania bakakakiraya abandu erigha ekwenene oko Bwami bw’oMungu obukendisyaletera abandu b’emiyisa.” Kandi mwabugha ati abakulu abo bakayiteba erisighika Obughuma bw’Ebihanda n’eribugha bati y’enzira eyo oMungu akendisyaleteramo Obwami bwiwe oko kihugho.’” Abigha b’eBiblia babya balaghire oko butubaha bunene batoke eritulira abandu engulu eyo.

Enyuma, omwatsi mughuma w’omo Akaleberyo k’Omuteya mwabugha ati omuhindano munene oyo ow’omo Colombus mwawatya obwikirirya  bw’abaghala n’abali betu ababya n’omuhwa munene. Mwawatikyabo eritasyabya n’obutubaha bw’eriyatulira abandu nomo bendyendereribwa bati. Leo Claus, oyo wabya oko muhindano oyo, mwabugha ati: “Omuhindano oyo abere abihwa, mutwabyamo muhwa w’eriyatula engulu eyo omo biharo byetu.”

Oko mwisi we 10, Abigha b’eBiblia mubatsuka erighabira abandu b’amamilioni w’esyokopi sye trakte eyabyamo omwatsi w’erihayira abakulu b’ebisomo ogho mughala wetu Rutherford asomera abandu. Omo kayi kake akakahulawa mo Cleveland, akakabanika e Oklahoma, omo Amerika, Frank Johnson mwabugha ekiharo kiwe ky’erihubirya hakuhi dakika 20 embere sy’endambi, neryo mwalinda abandi baghala n’abali betu. Mwatatoka erisighala omo mbalo, kundi abalume b’oko kayi ako babya bakamuronda ibabirikapikira busana n’omwatsi owali omo trakte eyo. Mughala wetu Johnson mwatibitira omo kisomo kilebe ekyabya hakuhi. Mweya isimuli mundu, neryo mwalw’iniahira etrakte nguma omo Biblia eyiri oko lutare, amahira n’esindi oko buli kitumbi. Abere abibugha, mwalua omo kisomo ekyo akatibita. Mwalangira inyakinawite endambi, neryo mwakola omwatsi mughumerera oyo w’omo bindi bisomo bibiri.

Abere abibugha, Frank mwasuba eyo b’endihindanira n’abandi baghala n’abali betu. Mwabisama enyuma sy’estasyo y’esase, inyanemughusa eriso oko balume ababirikapikira ababya bakamutara. Mubalaba hakuhi naye, aliwe mubatamulangira. Babere balaba, abandi baghala n’abali betu ababya bakatulira omo kiharo ekyo, mubasyenda Frank, neryo abosi bamasubula kughuma.

Mughala wetu mughuma akibuka ati: “Twabere tukasubula, mutwalaba embere sy’ebisomo bisatu ebyo mughala wetu Frank ambomberayamo esyotrakte. Munalangira abandu banene oko 50 ibanimene embere sy’obuli kisomo. Abaghuma ba kubo babya bakasoma etrakte eyo, n’abandi ibanemukanganiayo omukulu wabo w’ekisomo. Mutwabala! Mutwasima Yehova erituha amenge w’eritoka erikola omubiiri oyo isitutahambwa.”

Abigha b’eBiblia b’omo bindi bihugho nabo mubatulira n’obutubaha. Omo luhande lw’endata lwe France, Józef Krett, mwatulira abandu ababya bakakola oko mine. Babya be Polonye. Józef Krett mwahabwa omukania owabya n’omutwe “Erilubuka ly’abaholi liri hakuhi.” Abaghala n’abali batu babere baghabira abandu b’emyaliko y’oko mukania oyo, omukulu mughuma w’ekisomo mwahana ab’omo kisomo kiwe ati sibaghende oko mukania oyo. Aliwe, erihano riwe mulyalwiramo ebyo atabya alengekenie. Abandu bangyi oko 5000 mubahika oko mukania oyo, naye inyaneko! Mughala wetu Krett mwamubirikira oko muhindano oyo ati asyakanganaye ekwenene y’amakangirirya w’ekisomo kiwe, aliwe mwaghana. Enyuma sy’omukania, mughala wetu Krett mwaghabira abandu b’ebitabu byosi ebyo abya n’abyo, kundi babya n’engumbu nene y’Ekinywa ky’oMungu.​—Amosi 8:11.

Omo Afrika, Claude Brown mwaya omo kihugho kye Gana eya munabwire akayatulira engulu mbuya. Abandu bangyi b’omo kihugho ekyo mubamuminya kundi mughala wetu oyo mwalabya emikania mingyi kandi mwasighira abandu b’ebitsapo bingyi. John Blankson, oyo wabya akasoma akalasi k’obunganga, mwahika oko mukania mughuma wa mughala wetu Brown. Mwalw’inaminya ngoko amabibana ekwenene. John akibuka kino, “Ekwenene muyanitsemesya kutsibu, neryo munakanirya kuyo kw’abandu bangyi oko kalasi ketu.”

Kiro kighuma, John mwalenderera ekisomo kighuma ky’Abangilikani, akayabulya omupastere wabo oko mwatsi wo “Busatu bubuyirire,” kundi abya inyamabigha ngoko eBiblia siyirikangiriraya yiti oMungu  alimo bandu basatu. Omupastere oyo mwahitana n’erimukaramira ati: “Sighuli Mukristo; uli oko luhande lwa Sitani. Ulue hano!”

Abere abihika eka wiwe, John mwahandikira omupastere oyo y’ebaruha akamusaba ati ngambe balyahindana embere sy’abandu n’erikania oko mwatsi wo “Busatu bubuyirire.” Omupastere oyo mwasaba John eriya omo biro yo mwalimu mukulu w’oko kalasi kabo, neryo abere ahikayo, omwalimu oyo mwamubulya nga ni kwenene mwakanahandikira omupastere y’ebaruha.

John mwamusubirya ati, “Inga mwalimu, mungamuhandikira.”

Neryo omwalimu mwasaba John erihandikira omupastere oyo eyindi baruha y’erisaba obughanyiri. Neryo mwahandika ati:

“Omwalimu waghe mwakanyisaba erikuhandikira ebaruha ey’erikusaba obughanyiri. Ninemuyiteghekania erikuhandikira ngakusaba obughanyiri obo, aliwe ngendikola nitya wabitsuka eriligha ngoko mukakangiriraya amabehi.”

Omwalimu oyo mwahitana n’eribulya John ati, “Blankson, ebyo byo ukendihandika?”

John mwasubirya ati, “Inga mwalimu. Oko kwenene, ebyo byo ni tolere erihandika.”

Omwalimu mwabugha ati: “Ukendihiwa oko kalasi kano. Siwangasighala oko kalasi kano ighunemubugha muhanda n’omupastere w’ekisomo ky’eleta.”

John mwasubirya ati: “Aliwe mwalimu, . . . ukabya watukangirirya omwatsi mulebe, neryo ihabya ebindi ebyo twamataluka eryowa ndeke, ukatusaba eribulya amabulyo!”

Omwalimu mwabugha ati, “Inga, munahamulirwe eribulya amabulyo.”

John mwasubirya ati, “Ko bilwe bitya mwalimu. Omulume oyo inyakatukangiriraya eBiblia, neryo munamubulya eribulyo oko ebyo munitowa ndeke. Neryo amataluka erinisubirya, sinilangire nga ninatolere erimusaba obughanyiri.”

Blankson mwatahiwa oko kalasi ako nomo mwatasaba omupastere oyo y’obughanyiri.

Kakakania oko mubiiri w’omwaka oyo, Akaleberyo k’Omuteya mukabugha kati: “Oko kwenene, twanganabugha nga Daudi tuti: ‘Ukamba amaka wʼerilwa, wabirikinda esyonzigu syage.’ (Esyonyimbo 18:39) Omwaka ono mwakatusikaya mutima kutsibu, kundi mutukayilangirira ngoko Omukama mwakatuwatikaya omo mubiiri w’eritulira . . . abaghombe biwe bataleghula mubakatulira engulu mbuya n’obutseme.”

Enyuma, omo mwaka oyo, abaghala betu mubayisogha eritasyakingula eyindi radio. Eradio eyo muyatsuka erihimbwa e Chicago, omo Amerika. Abaghala betu mubaha eradio eyo erina WORD, ni bugha ambu, Ekinywa, kundi ibakendibya bakatulira kuyo kw’Ekinywa ky’oMungu. Rero mubakolesya ebyombo eby’akaghala kanene, ebyangawatikirye abandu erikwama engulu mbuya y’Obwami ibane ehali, nibya n’omo luhande lw’endata lwe Kanada.

Oko mwaka we 1925, Yehova mwawatikya abagha betu eryowa ndeke emyatsi mihya eyikabanika omo Eribisulirwa esura 12. Aliwe, emyatsi eyo yenditwikalya abandi. Aliwe, abandu bangyi mubatsemera eritasyowa ndeke ebyalaba omo lubula, kandi ngoko mubyatula oko bandu b’oMungu ababya oko kihugho.