1. Yehova mwakangirirya Abrahamu esomo yahi eyikasubaya mutima?

 OMUNGU mwabwira Abrahamu erilabira omumalaika ngoko akenditsandya emiyi ye Sodomo ne Gomora. Alinga Abrahamu mwatibirirwa n’ahake omwatsi oyo. Omulume mutaleghula oyo, mwahangya-hangya. Mwabulya ati: “Wasyaherya abatunganene haguma nʼababi kwehi? . . . Ko Mutsweri wʼekihugo kyosi siendisyatswera omo litunganene kwehi?” Omo bolo, Yehova mwakangirirya omwira wiwe esomo eyangatuwatikya itwe bosi n’eritusubya mutima. Esomo eyo y’eno: OMungu sy’endisyatsandya n’ahake abandu abatunganene.​—Enz. 18:23, 25-33.

2. Tukaminya tuti ngoko omughulu Yehova akatswera abandu, mughulu wosi akatswera omo ritunganene kandi ni mughanyiri?

² Tukaminya tuti ngoko omughulu Yehova akatswera abandu, akatswera omo ritunganene kandi ni mughanyiri? Ni kundi tunasi ngoko “[Yehova] akasamalira omo mutima” w’obuli mundu. (1 Sam. 16:7) Oko kwenene anasi “emitima yʼabagala bʼabandu bosi.” (1 Abam. 8:39; 1 Emya. 28:9) Ekwenene eyo yikaswekaya. Kundi Yehova awite amenge manene kutulenga, mughulu wosi sitwangaminya ndeke-ndeke ebikaleka iniayisogha omo nzira silebe. Akasondolwa n’ekirimu ky’oMungu, omukwenda Paulo mwabugha ati: “Sitwangowa ndeke-ndeke ebyosi ebyo akasoha!”​—Rom. 11:33.

3-4. Twangayibulyaki, kandi tukendikania okuki omo mwatsi ono? (Yohana 5:28, 29)

³ Nomo tunasi ngoko Yehova akatswera omo ritunganene, aliwe netu twanganabya n’amabulyo awali ng’awa Abrahamu. Twanganayibulya tuti: ‘Kyanganasyatokekana oko bandu abo Yehova atsandaya kera, ng’abandu be Sodomo ne Gomora, erisyalubuka? Nabo banemo abakendisyabya oko “abatatunganene abakendisyalubuka”?’​—Emib. 24:15.

⁴ Muleke tutasyasuba omo ebyo twabya tukabugha oko mwatsi w’erilubuka. Lino-lino mutuwania amakangirirya wetu awalebirye  ‘abakendisyalubukibwa oko ngebe’ n’‘abakendisyalubukibwa okw’itswerwa.’ a (Soma Yohana 5:28, 29.) Eriminya lyetu lihya-lihya elyo lyamatasyatukuna eritasyakokotya n’ahandi. Ebyo byo tukendikaniako omo mwatsi ono n’owakwamire. Tukenditsuka erikania oko ebyo tutasi okw’itswera eritunganene lya Yehova n’enyuma w’aho itwakania oko ebyo twasi okw’itswera eritunganene lya Yehova.

EMYATSI EYO TUTASI

5. Kera ebitsapo byetu ibikabugha bitiki oko bandu abo Yehova atsandaya omo Sodomo ne Gomora?

⁵ Kera, ebitsapo byetu mubyakania oko ebikahikira abandu abo Yehova akalangiramo abatatunganene. Mutwabugha tuti abandu abo bali nga be Sodomo ne Gomora, ni bugha ambu, sihali amaha oko bandu abo erisyalubuka. Aliwe enyuma sy’erikwesa-kwesa kutsibu n’erisaba kutsibu busana n’omwatsi oyo, kyabirilangirika ndeke-ndeke ngoko situtolere eribugha tuti ko bine bitya. Busanaki?

6. Ni by’erileberyako byahi ebikakanaya okw’itswera lya Yehova oko bandu abatatunganene, kandi ni myatsi yahi eyo tutasi kubo?

⁶ Tulebaye amabulyo malebe awahambene n’omwatsi oyo. EBiblia ikakanaya oko bandu balebe abatatunganene abo Yehova atswera. Ng’eky’erileberyako, Yehova mwatsandya abandu bosi, erilusyako Noa n’ekihanda kiwe, omw’ibwagha ly’amaghetse. Kandi Yehova mwakolesya Abaisraeli eritsandya ebihanda 7 ebyabya bikere omo Kihugho eky’alaghawa. Kandi Yehova mwakolesya omumalaika mughuma eriita abasuda Basuria 185 000 omo kiro kighuma. (Enz. 7:23; Ebih. 7:1-3; Isa. 37:36, 37) Omo myatsi eyi, eBiblia yikanatukanganaya ndeke-ndeke Yehova ng’anabiriyisogha eritswera abandu bosi okw’itsandibwa lya kera na kera isibawite amaha wosi-wosi w’erisyalubuka? Iyehe. Busanaki tukabugha tutya?

7. Ni myatsi yahi eyo tutasi oko bandu abatsandibawa omughulu w’Eribwagha ly’amaghetse, kutse abatsandibawa omughulu Abaisraeli babambira ekihugho kye Kanana? (Ulebaye y’oko kijalada.)

⁷ Sitwasi Yehova nga mwatswera ati obuli mughuma wa kubo; kandi sitwasi abandu abitawa abo nga mubabana akanya k’erigha oko Yehova n’eribindula emitima yabo. Omughulu eBiblia yikakanaya okw’ibwagha ly’amaghetse, ikabugha yiti Noa abya “omuhubiri w’eritunganene.” (2 Pet. 2:5) Aliwe siyiribugha yiti omughulu abya akahimba obwato bunene, abya inyanemuhubirya obuli mundu oko kihugho. Kutya sitwasi abandu babi ababya bikere omo kihugho kye Kanana nga mubabana akanya ak’erigha oko Yehova n’eribindula emibere yabo.

8. Ni myatsi yahi eyo tutasi oko bandu be Sodomo ne Gomora?

⁸ Tubughe tutiki oko bandu be Sodomo ne Gomora? Omulume mutunganene ye Loti abya inikere omo muyi we Sodomo. Nikwa mbino Loti mwanatulira abandu bosi b’omo miyi eyo? Iyehe. Eribugha ekwenene, babya bandu babi. Aliwe, obuli mughuma wa kubo anabya asi ekibuya n’ekibi? Wibuke ngoko eBiblia yikabugha yiti ekikumula ky’‘abalume’ b’omo muyi oyo mubasonda erighotsera n’abagheni ba Loti kinyanganga. (Enz. 19:4; 2 Pet. 2:7) Oko kwenene Yehova, oMungu w’erighanyira anabiriyisogha eritendilubukya n’omundu n’omughuma w’oko bandu abo? Iyehe, sitwangabugha tutya. Yehova mwabwira Abrahamu ndeke-ndeke ngoko, omo muyi oyo simwabya nibya n’abandu 10 abatunganene. (Enz. 18:32) Babya isibatunganene, na Yehova abya inyasingene eritoghotyabo busana n’emikolere yabo. Neryo twanganalw’itwabugha tuti sihali n’omughuma wa kubo oyukendisyalubukibwa omughulu “abatatunganene bakendisyalubuka”? Iyehe, sitwangalu twabugha tutya!

9. Ni myatsi yahi eyo tutasi oko Solomona?

⁹ Oko lundi luhande, tukanasoma omo Biblia  oko eby’erileberyako by’abandu ababya batunganene ababinduka n’eribya abatatunganene. Omwami Solomona ni mughuma wa kubo. Mwakangiribwa ndeke esyonzira sya Yehova, na Yehova mwamutsumula kutsibu; aliwe oho nyuma mwatsuka eriramya emiungu y’amabehi. Ekyo mukyahitania Yehova yo kutsibu, kandi busana n’amalolo wa Solomona ekihanda ky’Abaisraeli mukyaghalwa omo myaka mingyi. Abere abihola, eBiblia yikabugha yiti Solomona “mweya abise-kulu buwe,” erihirako n’abalume bataleghula, ng’Omwami Daudi. (1 Abam. 11:5-9, 43; 2 Abam. 23:13) Neryo ngoko bamuta kyanganaleka itwabugha tuti akendisyalubuka? EBiblia siyiribugha kindu oko mwatsi oyo. Abandu balebe banganalengekania bati Solomona akendisyalubuka kundi eBiblia yikabugha yiti: “Omundu oyo wabirihola abirisangulwako erilolo riwe.” (Rom. 6:7) Ni kwenene, aliwe ekyo sikisondire eribugha kiti abosi ababirihola bakendisyalubukibwa. Nomo bine bitya, omundu erihola ekyo sibugha ambu atolere eritasyabyaho. Erilubuka ni kihembo ekikalua oko Mungu w’olwanzo. Akahakyo abandu abo anzire ibabana akanya ak’erisyamukolera kera na kera. (Yobu 14:13, 14; Yoh. 6:44) Solomona anemwendisyabana ekihembo ekyo? Yehova yuwasi ekisubiryo ky’oko ribulyo eryo, itwe sitwasi. Aliwe, ekyo twasi Yehova akendisyakola ekitunganene.

EMYATSI EYO TWASI

10. Yehova akayowa ati oko mwatsi w’eritsandya abandu? (Ezekieli 33:11) (Ulebaye n’epitsa.)

¹⁰ Soma Ezekieli 33:11. Yehova akatubwira ngoko akayowa oko mwatsi w’eritswera abandu. Omukwenda Petro oyo wasondolawa n’ekirimu ky’oMungu mwasubira omo binywa ebyo omuminyereri Ezekieli ahandika omw’ibugha ati: “Yehova . . . syanzire n’omundu n’omughuma akatsandibwa.” (2 Pet. 3:9) Ebinywa ebi kibatusikaya mutima. Tunasi ngoko Yehova syangatoghotya omundu kera na kera isihali ekikaleka inyakola atya. Ni mughanyiri kutsibu kandi akaghanyira omughulu kyamatolera.

11. Ni bahi abatendisyalubukibwa, kandi tukaminya ekyo kyo tuti?

¹¹ Ni myatsi yahi eyo twasi oko bandu abatendisyalubukibwa? EBiblia yikakanaya oko bandu balebe abatendisyalubuka. b Yesu mwakangania ngoko Yuda Iskariote syendisyalubukibwa. (Mar. 14:21; ulebaye na Yohana 17:12; n’ebinywa by’eyikwa. c) Yuda abya asi ngoko emyatsi eyo akakola siyiritsemesaya Yehova na Mughala wiwe, aliwe mwayiririra. (Ulebaye Mariko 3:29; n’ebinywa by’eyikwa. d) Kandi Yesu mwabugha ati abakulu balebe b’ebisomo ababya bakaghana erimuhulikirira bendihola isibawite amaha w’erisyalubukibwa. (Mat. 23:33) Paulo naye mwakangania ngoko abandu abatesuba oko mitima yabo sibendisyalubukibwa.​—Ebr. 6:4-8; 10:29.

12. Ni myatsi yahi eyo twasi okw’ighanyira lya Yehova? Teka eby’erileberako.

¹² Nomo bine bitya, ni myatsi yahi yo twasi okw’ighanyira lya Yehova? Mwakangania ati ngoko “syanzire n’omundu n’omughuma akatsandibwa”? Tulebaye ngoko aghanyira abandu balebe abakola amalolo awakala-kalire. Omwami Daudi mwakola amalolo mangyi awakalire, ng’obusingiri n’obwiti. Aliwe Daudi mwasuba oko mutima wiwe, na Yehova mwamughanyira. (2 Sam. 12:1-13) Omwami Manase mwakola emyatsi mingyi mibi eyikubahisaya. Aliwe nomo Manase anakola emyatsi mibi kutsibu, Yehova mwamughanyira kundi mwasuba oko mutima wiwe. (2 Emy. 33:9-16)  Eby’erileberyako ebi byamatwibukya ngoko Yehova akaghanira omughulu amalangira ikyamatolera erighanyira. Akendisyalubukya abandu abali ng’abo kundi mubaminya ngoko babirikola amakosa awakala-kalire neryo bamasuba oko mitima yabo.

13. (a) Busanaki Yehova mwaghanyira abandu be Ninawi? (b) Enyuma, Yesu mwabughaki oko bandu be Ninawi?

¹³ Kandi, eky’erileberyako ky’abandu be Ninawi kikaleka itwaminya ngoko Yehova akaghanyira kutsibu. OMungu mwabwira Yona ati: “Ebibi byabo byabiriminyikala embere syage.” Aliwe babere babitsira amalolo wabo Yehova mwabaghanyira. Mwaghanyira kutsibu kulenga Yona nibya. OMungu mwibukya omuminyereri wiwe, oyo wabya ahitene, ngoko abandu be Ninawi isibasi ekibi n’ekibuya. (Yona 1:1, 2; 3:10; 4:9-11) Enyuma, Yesu mwakolesya eky’erileberyako ekyo, erikangirirya oko eritunganene n’erighanyira lya Yehova. Yesu mwabugha ngoko abandu be Ninawi abasuba oko mitima yabo ‘bakendisyahangana oko kiro ky’eritswera.’​—Mat. 12:41.

14. Abandu be Ninawi ‘bakendisyalubukiwa okw’itswerwa,’ ekyo kikamaanisayaki?

¹⁴ Abandu be Ninawi erisyahangana “oko kiro ky’eritswera,” ekyo kikasonda eribugha kitiki? Hano Yesu abya akakania ‘okw’ilubukibwa ly’eritswerwa.’ (Yoh. 5:29) Abya akakania oko Butabali bwiwe bw’emyaka elfu omo “abatunganene n’abatatunganene” bakendisyalubukibwa. (Emib. 24:15) Abatatunganene “bakendisyalubukibwa okw’itswerwa.” Ekyo ni bugha ambu enyuma sy’erilubukibwa lyabo Yehova na Yesu bakendisyayiteghererya ndeke nga banemusikya n’erikolesya ebyo bakigha. Omundu we Ninawi oyukendisyalubukibwa amabisyaghana eriramya Yehova, Yehova syendisyamulighira eribyaho. (Isa. 65:20) Aliwe abosi abakendisyasombola eriramya Yehova butaleghula bakendisyatswerwa ndeke. Bakendisyabya n’akanya k’eribyaho kera na kera!​—Dan. 12:2.

15. (a) Busanaki siritolere itwabya tukabugha tuti sihali omundu n’omughuma oyukendisyalubukibwa oko bandu be Sodomo ne Gomora? (b) Erisako lye Yuda 7 likamaanisayaki? (Ulebaye akasanduku “ Yuda mwasonda eribugha atiki?”)

¹⁵ Akakania oko Sodomo ne Gomora, Yesu mwabugha ati: “Ekiro ky’eritswera” kikendisyabya kyolo oko bandu abo kwilaba abamughana n’erighana amakangirirya wiwe. (Mat. 10:14, 15; 11:23, 24; Luka 10:12) Abya akasonda eribugha atiki? Twanganabugha tuti Yesu abya akabugha omo musyo erikangania ngoko abandu b’oko mughulu wiwe babya batsibu  kulenga abandu be Sodomo ne Gomora? Alinga sibiri bitya. Wibuke ngoko n’omughulu Yesu abugha ati abandu be Ninawi abakendisyahangana oko kiro ky’eritswera syabya akabugha omo musyo. “Ekiro ky’eritswera” ekyo Yesu ahula omughulu akanaya oko bandu be Sodomo ne Gomora n’ekyo ahula omughulu akanaya oko bandu be Ninawi ni bighumerera. Abandu be Ninawi nabo mubakola emyatsi mibi ng’abandu be Sodomo ne Gomora. Aliwe abandu be Ninawi mubabya n’akanya ak’erisuba oko mitima yabo. Kandi wibuke ngoko Yesu mwakania oko “abakendisyalubukibwa okw’itswerwa.” “Nababya bakakola emyatsi mibi” bakendisyabya omo mighanzo y’abakendisyalubukibwa. (Yoh. 5:29) Neryo alinga hanganabya amaha oko bandu abe Sodomo ne Gomora. Kitokekene abandu balebe b’oko bandu abe Sodomo ne Gomora bakendisyalubukibwa, netu itwabana akanya k’erikangiriryabo oko Yehova n’oko Yesu Kristo!

16. Ni myatsi yahi eyo twasi oko bandu abo Yehova akendisyalubukya? (Yeremia 17:10)

¹⁶ Soma Yeremia 17:10. Erisako eri likatuwatikaya eriminya ngoko Yehova akatswera: Mughulu wosi Yehova ‘yukasonda-sondaya omutima, n’erilenga obulengekania.’ N’omughulu akendisyayisogha nga nindi yo akendisyalubukya, akendisyaha “obuli mundu ngʼesyonzira siwe ko siri” ngoko abeghere erikola. Yehova syendisyabya akayisubako omughulu sikitolere eriyisubako, aliwe akendisyabya akaghanyira omughulu kyamatolera erighanyira. Neryo situtolere eribugha tuti omundu mulebe syendisyalubuka hamabya isihali erisako erikabugha ritya!

“OMUTSWERI WʼEKIHUGO KYOSI” AKENDISYAKOLA “EBITUNGANENE”

17. Ni myatsi yahi eyilindirire abandu ababirihola?

¹⁷ Eritsukira aho Adamu na Eva bayisamambula oko Yehova n’eribya oko luhande lwa Sitani, amamilioni w’abandu babirihola. “Oluholo, enzighu” yetu lwabiriheka abandu bangyi kutsibu! (1 Kor. 15:26) Ni myatsi yahi eyilindirire abandu bosi abo? Akakuto kake k’abandu 144 000 abakwama Kristo butaleghula, bakendisyalubukibwa n’erihabwa engebe y’eritendihola omo lubula. (Erib. 14:1) Abalume n’abakali bangyi bataleghula abanza Yehova bakendisyabya oko ‘abatunganene abakendisyalubuka.’ Neryo abakendisyalubukibwa  bakendisyabya oko kihugho kera na kera bamabisyasighala batunganene omo Butabali bwa Kristo obwe myaka elfu n’omo mughulu w’erilengwako ly’omwiso. (Dan. 12:13; Ebr. 12:1) Kandi omo Butabali bw’emyaka elfu “abatatunganene” n’erihirako n’abatakolera Yehova n’ahake kutse nibya “nababya bakakola emyatsi mibi” bakendisyahabwa akanya ak’eribindula emighendere yabo n’eribya bataleghula. (Luka 23:42, 43) Aliwe, abandu balebe babya babi kutsibu, mubayisogha eriyisamambula oko Yehova n’oko risonda riwe, neryo Yehova abiriyisogha eritendisyalubukyabo n’ahake.​—Luka 12:4, 5.

18-19. (a) Busanaki twanganikirirya ngoko Yehova akendisyatswera ababirihola omo eritunganene? (Isaya 55:8, 9) (b) Tukendisyakania okuki omo mwatsi owakwamire?

¹⁸ Tunikirirye ngoko, mughulu wosi ogho Yehova akatswera bandu, akatswera omo butunganene? Inga! Abrahamu naye abya ikirirye ekyo; mwaminya ngoko Yehova ahikene, awite amenge manene, akaghanyira kandi ni ‘mutsweri wʼekihugo kyosi.’ Abiribegherya Mughala wiwe n’erimuha omubiiri w’eritswera obuli mundu. (Yoh. 5:22) Yehova na Yesu bali n’obutoki bw’eriminya ebiri omo mitima y’abandu bosi. (Mat. 9:4) Neryo omughulu bakatswera obuli mundu, bakatswera omo ‘butunganene’!

¹⁹ Neryo, kwesi tubye tukayiketera Yehova n’ebyosi ebyo akayisogha. Tunasi ngoko situli n’ehamuli y’eritswera abandi. Aliwe Yehova yuwite ahamuli eyo! (Soma Isaya 55:8, 9.) Kyo kikaleka itwalekera Yehova na Mughala wiwe eritswera lyosi. Kandi tuyiketere ngoko Omwami wetu Yesu akendisyatswera omo ritunganene n’erighanyira omo nzira eyihika-hikene nga Tata wiwe. (Isa. 11:3, 4) Neryo, tubughe tutiki okw’itswera ly’oMungu erikendisyabya omughulu w’eryaghalwa linene? Ni myatsi yahi eyo tutasi? Kandi ni mwatsi yahi eyo twasi? Omwatsi owakwamire akendisyasubirya oko mabulyo ayo.