1-2. EBiblia yikatubwiraki oko bami balebe abe Israeli?

 EBIBLIA yikahula abalume abalengire oko 40 ababya bami be Israeli. a Kandi yikatubwira butsira eribisa ebyo abalebe ba kubo bakola. Nibya n’abami abuwene mubakola emyatsi eyituwene. Ng’eky’erileberyako, Daudi abya Mwami oyuwene. Yehova mwabugha okw’iye ati: “Omugombe wage Dawidi . . . mwanyikwama nʼomutima wuwe gosi, erikola ebitunganene bisa omo meso wage.” (1 Abam. 14:8) Nomo bine bitya, Daudi mwasingira oko mukali wabene kandi amitisya mwira wiwe omo malwa.​—2 Sam. 11:4, 14, 15.

² Kandi eBiblia yikatubwira oko myatsi milebe mibuya eyo abami babi bakola. Tulebaye eky’erileberyako kya Rehoboamu. Yehova akamubughako ati: “Mwakola ekyabya kibi.” (2 Emya. 12:14) Nomo bine bitya, Rehoboamu mwanakola n’emyatsi eyuwene. Ng’eky’erileberyako, mowa omughulu Yehova amubwira ati syalwe n’ebihanda 10 bye Israeli kandi mwalighirabyo eriyisombolera oghundi mwami. Kandi mwahimba emiyi mingyi eyikongotere omo bwami bwiwe atoke eriteya abandu b’oMungu oko syonzighu.​—1 Abam. 12:21-24; 2 Emya. 11:5-12.

3. Ni ribulyo lyahi eryo twangayibulya, kandi tukendikania oko myatsi yahi omo mwatsi ono?

³ Kundi abami be Israeli mubakola ebyuwene n’ebituwene, neryo Yehova inyakaminya ati omwami oyuwene n’oyutuwene? Ekisubiryo ky’oko ribulyo eryo kikendituwatikya eriminya Yehova nganzire itwakolaki. Tukendikania oko myatsi isatu eyabya ikawatikya Yehova eriminya omwami mulebe nga ni mubi kutse nga ni mubuya. Ow’erimbere, nga mwanza Yehova n’omutima  wiwe wosi kutse iyehe. Ow’akabiri, nga mwanayisubako erilua oko mutima kutse iyehe omughulu akola omwatsi mubi. N’ow’akasatu, nga mwanalola embere erikolera Yehova omo nzira iyuwene kutse iyehe.

WANZE YEHOVA N’OMUTIMA WAGHU WOSI

4. Abami abuwene babya basighene bati n’abami abatuwene?

⁴ Abami abatsemesaya Yehova b’abami abamukolera n’omutima wabo wosi. b Omwami mubuya ye Yosafati ‘mwasondya [Yehova] nʼomutima wuwe gosi.’ (2 Emya. 22:9) Yikakania oko Yosia, eBiblia yiti: “Mohatabya mwami nga ye embere siwe, oyo wabindukira [Yehova] nʼomutima wuwe gosi.” (2 Abam. 23:25) Tubughe tutiki oko Solomona oyo oko ndulya y’engebe yiwe mwakola emyatsi eyituwene? EBiblia yikamubughako yiti: “Omutima wuwe siabya akwamire [Yehova Mungu] wuwe.” (1 Abam. 11:4) Kandi oko mwami mubi Abiyamu, eBiblia yikabugha yiti: “Omutima wuwe mwatakwama ndeke [Yehova Mungu] wuwe.”​—1 Abam. 15:3.

5. Erikolera Yehova n’omutima wosi ni bugha ambuki? Kanaya.

⁵ Neryo erikolera Yehova n’omutima wosi ni bugha ambuki? Omundu oyukakolera Yehova n’omutima wiwe wosi, y’omundu oyukamukolera butsira erikaswa. Aliwe akamukolera kundi amwanzire kutsibu n’erimusikya kandi akalola embere erikola atya omo ngebe yiwe yosi.

6. Twangalola embere tuti erikolera Yehova n’omutima wetu wosi? (Emisyo 4:23; Matayo 5:29, 30)

⁶ Twanganigha tuti abami bataleghula abanza Yehova n’omutima wabo wosi? Okw’iyihighula oko myatsi eyangatsandya obwira bwetu haghuma Yehova. Eby’eriyitsemesyamo ebituwene byanganaleka itutakolera Yehova n’omutima wetu wosi. Abira abatuwene n’eryanza kutsibu ebindu by’ekinya-mubiri, nabyo byanganatsandya obwira bwetu na Yehova. Twamabifumbula ngoko ekindu kilebe kinemutsuka eritsandya obwira bwetu na Yehova, kumbe itwakola luba eriyihighula kukyo.​—Soma Emisyo 4:23; Matayo 5:29, 30.

7. Busanaki litolere itwayihighula oko myatsi eyangakehya olwanzo lwetu oko Yehova?

⁷ Silitolere itwaleka omutima wetu iniaghabana. Twamatendiyiteya, twanganatsuka erilengekania tuti kundi tunemukola bingyi omo mubiiri wa Yehova emyatsi eyangatsandya obwira bwetu kughuma naye siyangatutoka. Tuteke eky’erileberyako, terilengekania ighune omo mbeho eyikalire eyirimo n’ekihunga kinene. Wabihika eka, iwalusya erikoti lyaghu. Neryo wamatendikinga omulango ihanganabyaki? Embeho yanganusula luba omo nyumba yaghu. Ekyo kyamatwighisyaki? Eribya tukalya akalyo akakaleka itwabya n’obwira obuwene haghuma na Yehova kyuwene, aliwe litolere itwakola n’ebindi. Ngoko sitwangalighira “embeho” yingire omo nyumba yetu, kutya situtolere erilighira emyatsi y’omo kihugho kino, yikehaye olwanzo lwetu oko Yehova.​—Efe. 2:2.

TUTOLERE ERIYISUBAKO

8-9. Babere babikanganibwa amalolo wabo, Omwami Hezekia n’Omwami Daudi mubayiwata bati? (Ulebaye y’oko kijalada.)

⁸ Ngoko tukyalangira omo nungu y’erimbere, Omwami Daudi mwakola erilolo erikalire. Aliwe, omughulu omuminyereri Natana amukanganaya erilolo liwe, Daudi mwayikehya n’eriyisubako. (2 Sam. 12:13) Ebinywa ebyo Daudi ahandika omo Esyonyimbo 51, bikakanganaya ngoko mwayisubako kwenene-kwenene. Daudi mwatateba Natana ati abiriyisubako busana n’erisagha amalipizi.​—Esy. 51:3, 4, 17, ebinywa by’eritangirirya.

⁹ Omwami Hezekia naye mwakola erilolo.  EBiblia yikabugha yitya ok’iye: “Omutima wuwe ayiheka; busana nʼekyo erihitana molyamubyako, nʼoko Yuda nʼeYerusalema.” (2 Emya. 32:25) Busanaki Hezekia mwabya n’emiyiheko? Alinga mwayiheka busana n’obuteke bwiwe, erikinda Abasuria kutse busana n’erilamibwa omo nzira y’ekitiko-tiko. Alinga emiyiheko yo yamukuna erikangania obuteke bwiwe oko Bababiloni, omwatsi owaleka omuminyereri Isaya iniamubwira ngoko Yehova abirimuhitanako. (2 Abam. 20:12-18) Aliwe nga Daudi, omwami Hezekia naye mwayikehya n’eriyisubako. (2 Emya. 32:26) Ekyo mukyaleka Yehova iniamulangira ati? Omo meso wa Yehova, Hezekia abya mwami mutaleghula kandi “mwakola ekyabya kibuya.”​—2 Abam. 18:3.

10. Omwami Amazia abere abikungwa mwayiwata ati?

¹⁰ Oko lundi luhande, Omwami Amazia owe Yuda mwakola ebyuwene, aliwe “butsira omo mutima gosi.” (2 Emya. 25:2) Mwakola ekibi kyahi? Yehova abere abimuwatikya erikinda Abaedomu, Amazia mwatsuka erikukamira emiungu yabo. c Yehova abere amutumira omuminyereri wiwe amukanganaye amakosa wiwe, mwatamuhulikirira na hake, mwamutibitako nibya.​—2 Emya. 25:14-16.

11. Ngoko kiri omo 2 Abanya Korinto 7:9, 11, litolere itwakolaki tutoke erighanyirwa na Yehova? (Ulebaye n’esyopitsa.)

¹¹ Eby’erileberyako ebyo byamatwighisyaki? Litolere itwaligha amalolo wetu wosi n’eriyikasa eritendisubiragho. Twangayiwata tuti abasyakulu b’endeko bamabituhana oko mwatsi owamalangirika nga ni muke? Ngambe ekyo isikyaleka itwayowa nga situkiri b’omughaso embere sya Yehova n’embere sy’abasyakulu. Nibya n’abami babuya abe Israeli ibakanahanawa n’erikungwa. (Ebr. 12:6) Omughulu twamahabwa erihano, litolere (1) itwayikehya, (2) itwakola esyombinduka esisabirwe, ne (3) itwalola embere erikolera Yehova n’omutima wetu wosi. Twamabisuba oko mutima, Yehova iniakenditughanyira.​—Soma 2 Abanya Korinto 7:9, 11.

ERIRAMYA YEHOVA OMO NZIRA EYITOLERE

12. Ekyabya kikaleka Yehova inyalangira omwami mo mutaleghula niki?

¹² Abami abo Yehova alangira mo bataleghula ibakamuramaya omo nzira eyitolere. Kandi ibakahira omo bandi m’omuhwa w’erikola batya. Aliwe ngoko tulyalangira ibakanakola n’amakosa. Nomo bine bitya, ibakaramaya Yehova iye musa n’eriyikasa kutsibu erilusya esyosanamu omo bihugho byabo. d

13. Busanaki Yehova mwabugha ati Omwami Ahabu abya mubi?

¹³ Busanaki Yehova mwalangira abandi bami mo babi? Oko kwenene ebyosi ebyo babya bakakola sibyabya bibi. Ng’eky’erileberyako, Omwami mubi ye Ahabu abere abyowa ngoko Naboti abiriitibwa busana naye mwayikehya hake n’eriyowa muhanda. (1 Abam. 21:27-29) Nibya mwahimba n’emiyi n’erilwira oko kihanda kye Israeli. (1 Abam. 20:21, 29; 22:39) Aliwe Ahabu mwakola omwatsi mughuma owatuwene. Akakunwa n’omukali wiwe mwalolya embere eriramya ery’amabehi. Kandi mwatayisubako busana n’erilolo eryo.​—1 Abam. 21:25, 26.

14. (a) Busanaki Yehova mwalangira Omwami Rehoboamu mo mubi? (b) Abangyi b’oko bami babi mubakola omwatsi wahi owatuwene?

¹⁴ Tulangire oghundi mwami oyo wabya mubi ye Rehoboamu. Ngoko tulyalangira omo nungu y’akabiri mwakola ebibuya bingyi omo  butabali bwiwe. Aliwe obwami bwiwe bwabere bwasika, mwaleka erikwama emighambo ya Yehova amatsuka erikolera emiungu y’amabehi. (2 Emya. 12:1) Enyuma w’aho, mwatsuka eritulungania eriramya ry’erire n’eriterire. (1 Abam. 14:21-24) Omwami Rehoboamu n’Omwami Ahabu sibo basa bo baleka eriramya Yehova omo nzira eyitolere. Oko kwenene hakuhi abami bosi ababya babi omo meso wa Yehova mubakolera emiungu y’amabahi n’erikuna abandi erikola batya. Kilangirikire ndeke-ndeke ngoko, omo meso wa Yehova erimuramya omo nzira eyitolere abya mwatsi mukulu owakakanganaya omwami ng’uwene kutse nga ni mutsibu.

15. Busanaki eriramya Yehova omo nzira eyitolere ni mwatsi w’omughaso munene okw’iye?

¹⁵ Busanaki omwatsi w’eriramya Yehova abya w’omughaso munene omo meso wiwe? Ekighuma ni kundi omwami yo wabya n’ehamuli ey’eriwatikya abandu eriramya Yehova omo nzira eyitolere. N’ekindi, omughulu abandu babya bakaramya emiungu y’amabehi, ekyo ikikaleka ibakola n’awandi malolo mangyi n’erikolera abandu bo muhanda. (Hos. 4:1, 2) N’ekindi, abami be Israeli n’Abaisraeli babya ibabirihererwa oko Yehova. Busana n’ekyo, omughulu babya bakaleghula oko Yehova n’eriramya emiungu y’amabehi eBiblia ikabugha yiti ibakabya nga mabakola obusingiri. (Yer. 3:8, 9) Omundu oyukakola obusingiri, akabya inamakosera kutsibu omulume kutse omukali wiwe. Kutya n’omundu oywabiriyiherera oko Yehova amabitsuka eriramya emiungu y’amabehi akabya inyamakosera Yehova yo kutsibu. e​—Ebih. 4:23, 24.

16. Omo meso wa Yehova omubi yo wahi, n’oyutunganene yo wahi?

 ¹⁶ Twamabana esyosomo syahi? Litolere itwayihighula oko myatsi yosi eyihambene n’eriramya ely’amabehi. Aliwe kandi biro byosi, litolere itwabya tukaramya Yehova omo nzira eyitolere n’eribya n’ebingyi by’erikola omo mubiiri wiwe. Omuminyereri Malaki mwakangania eritendisosana eriri omo kati-kati k’omundu mubi n’omundu oyuwene. Mwahandika ati: “Mwasyasombola nʼeriminyerera omo katikati kʼabatunganene nʼababi, nʼomo katikati kʼoyukakolera [oMungu], nʼoyutemukolera.” (Mal. 3:18) Twanzire Yehova inyatulangira mo batunganene. Busana n’ekyo silitolere tukalighira omwatsi wosi-wosi nibya n’eritendihika-hikana n’amakosa wetu bitukakiraye erikolera Yehova. Erileka erikolera Yehova ni rilolo erikalire.

17. Busanaki ni ky’omughaso erisombola ndeke ow’erilunga naye?

¹⁷ Wamabya ighukine musimbi kandi iwanzire erisyalunga, ebinywa ebya Malaki byanganakuwatikya erisombola ndeke ow’erisyalunga naye. Lengekanaya oko kino, omundu anganabya n’emibere eyuwene aliwe isyalikolera oMungu w’ekwenene, neryo Yehova anganalangira omundu oyo mo mutunganene? (2 Kor. 6:14) Neryo wamabilunga n’omundu oyuli ng’oyo, anganakuwatikya erisighala mutaleghula oko Yehova? Tulengekanaye oko kino: Kwa muhwa abakali ba Solomona ababya bapagani, banabya n’emibere eyuwene. Aliwe kundi sibabya bakaramya Yehova, lyolo-lyolo mubakuna Solomona eriramya emiungu y’amabehi.​—1 Abam. 11:1, 4.

18. Ababuti batolere ibakangania abana babo boki?

¹⁸ Babuti, mwanganakolesya eby’erileberyako eby’abami abakanibweko omo Biblia erihira omo bana benyu m’omuhwa ow’erikolera Yehova. Uwatikayebo erilangira ngoko Yehova  inyakalangira omwami mulebe mo mwami oyuwene, omughulu omwami oyo akamuramaya n’erikuna abandi erimuramya. Ukangiriraye abana baghu omo binywa byaghu n’omwikola emyatsi ey’obunya-kirimu ng’erisoma eBiblia, eriya oko mihindano, n’eriya omo mubiiri w’eritulira batoke erilangira ngoko eyo yo myatsi y’omughaso munene omo ngebe yaghu. (Mat. 6:33) Abana baghu batolere ibabya n’obwira bwabo haghuma na Yehova n’erimukolera kundi ibamwanzire; wamatendikola utya abana baghu ibanganalengekania bati eributwa n’ababuti Abimiri ba Yehova kitosire oko mundu eribya Mwimiri wa Yehova. Ekyo kyanganaleka ibalengekania bati erikolera Yehova si mwatsi w’omughaso, nibya banganaleka erimukolera.

19. Omundu amabya inyabirileka erikolera Yehova, anganatasyabya mwira wiwe? (Ulebaye n’akasanduku “ Wanganatasyasubira Yehova!”)

¹⁹ Omundu mulebe amabya inyabirileka erikolera Yehova, ekyo kinasondire eribugha kiti sy’endisyasyabya mwira wa Yehova? Iyehe, kundi anganatasyasuba oko mutima n’eritasyatsuka eriramya Yehova. Eritoka erikola atya atolere inyayikehya n’eriligha obuwatikya bw’abasyakulu b’endeko. (Yak. 5:14) Nomo eritasyabya mwira wa Yehova kyanganatusaba emyatsi eyikalire, tulighe erikolayo!

20. Twamabikwama eby’erileberyako eby’abami abataleghula oko Yehova inyakendikulangira ati?

²⁰ Twamabigha esyosomo syahi oko bami be Israeli? Netu twanganigha abami abuwene twamabilola embere erikolera Yehova n’omutima wetu wosi. Litolere amakosa wetu inyatukangirirya, tubye tukasuba oko mutima, n’erikola esyombinduka esitolere. Kandi ngambe isitwibirirawa ngoko ni ky’omughaso munene eriramya oMungu mughuma musa ow’ekwenene. Wamabisighala mutaleghula oko Yehova, omo meso wiwe inyakendikulangira mo mundu oyukakola ebitunganene.