OMWATSI W’ERIGHA 37
OLWIMBO 118 Ukanyaye obwikirirya bwetu
Ebaruha eyangatuwatikya eriyiyinia butaleghula erihika oko nduli
‘Tumakirire erihika oko nduli eriyiketera eryo twabya naryo oko mwanzo.’—EBR. 3:14.
ENZUMWA NGULU:
Ebaruha oko Abaebrania yirimo amahano awangatuwatikya eriyiyinia butaleghula erihika oko nduli y’ekihugho kibi kino.
1-2. (a) Emyatsi yabya yiti omo Yudea omughulu Paulo ahandikira Abakristo Baebrania b’ebaruha? (b) Busanaki tukabugha tuti ebaruha eyo muyahika oko ndambi eyitolere?
ENYUMA sy’oluholo lwa Yesu oko mwaka we 33 M.W., Abakristo abe Yerusalema n’abe Yudea mubalaba omo maligho mangyi. Endeko ye Kikristo yabere yabitsukisibwa, Abakristo mubendereribwa kutsibu. (Emib. 8:1) Neryo emyaka 20 enyuma, mubaghalwa busana n’enzala n’obwera. (Emib. 11:27-30) Aliwe, oko mughulu mulebe oko 61 M.W., Abakristo mubatendereribwa kutsibu ngoko b’endereribawa enyuma sy’aho. Oko mughulu oyo, Yehova mwasondola omukwenda Paulo eritumirabo ebaruha. Amahano awabya omo baruha eyo wo babya balaghireko, neryo mwateghekaniabo oko myatsi eyendibahikira.
2 Ebaruha oko Abaebrania muyasa oko ndambi eyitolere oko Bakristo, kundi obuholo obo babyamo sibwendimala. Paulo mwaha Abakristo amahano aw’endibawatikya eriyiyinia okw’ighalwa elyabya likasira embere. Eritoghotibwa ly’Abayahudi eryo Yesu ahula lyabya hakuhi n’erihika. (Luka 21:20) Oko kwenene, Paulo n’Abakristo be Yudea sibabya basi ndeke-ndeke eritoghotibwa eryo nga likendyasa oko mughulu wahi. Aliwe, Abakristo abo babya batolere erikolesya endambi eyikisiyaho eriyiteghekania ndeke. Babya batolere erikulya emibere mbiriri-mbiriri ng’obwikirirya n’eriyiyinia.—Ebr. 10:25; 12:1, 2.
3. Busanaki amahano awali omo kitabu ky’Abaebrania anganatuwatikya netu munabwire?
3 Netu, tuli hakuhi n’eriyilangirira eryaghalwa rinene erilengire elyahikira Abakristo Abaebrania. (Mat. 24:21; Erib. 16:14, 16) Neryo muleke tukanaye oko mahano agho Paulo aha Abakristo Baebrania. Netu, amahano ayo anganatuwatikya munabwire.
“TUYIKASE ERIBYA ABANDU ABAKULIRE”
4. Abayahudi Bakristo mubabana amaligho wahi? (Ulebaye n’epitsa.)
4 Abayahudi ababinduka n’eribya Bakristo babya batolere erikola esyombinduka nene, n’ekyo sikyabya kyolo. Oko mughulu mulebe, Abayahudi bo babya kihanda kya Yehova. Omo myaka mingyi e Yerusalema wo wabya muyi w’omughaso munene. Omwami oyo wabya akatabala omo mwanya wa Yehova, inyakikala e Yerusalema. Kandi abandu abanzire eriramya Yehova omo kwenene, ibakayamuramiraya oko hekalu e Yerusalema. Abayahudi bosi bataleghula ibakakwama Emighambo ya Musa, n’eyindi mighambo eyo abakulu b’ebisomo babya bakakangiriryabo. Habya emighambo eyilebirye akalyo, eribanibwa, kandi ngoko bangakolera abandu ab’ebindi bihanda. Aliwe enyuma sy’oluholo lwa Yesu, Yehova mwataligha amahere agho babya bakaherera oko hekalu. Ekyo sikyabya kyolo oko Bakristo Bayahudi ababya bakakwama Emighambo. (Ebr. 10:1, 4, 10) Nibya, n’Abakristo ab’obwikirirya obuwatire nga Petro, mukyabakalako erikola esyombinduka esyo. (Emib. 10:9-14; Gal. 2:11-14) Busana n’esyombinduka nyihya esyo, Abakristo abo mubendereribwa kutsibu n’abakulu b’ekisomo ky’Abayahudi.
Abakristo babya batolere ibalola embere erikirirya ekwenene y’omo Kinywa ky’oMungu n’eriyihighula oko malengekania w’abomo kisomo ky’Abayahudi ababya bak’endereryabo (Ulebaye enungu 4-5)
5. Abakristo babya batolere eriyiteya okuki?
5 Abakristo be Yudea mubendereribwa n’ebikuto bibiri by’abandu. Abakulu b’ekisomo ky’Abayahudi ibakalangira Abakristo abo nga babiriyisamambula oko kisomo kyabo. Kandi abandu balebe omo ndeko ibakabugha bati Abakristo batolere erilola embere erikwama Emighambo ya Musa. Kwamuhwa ibakabugha batya busana n’erisagha eryendereribwa. (Gal. 6:12) Niki kyo ky’endiwatikya Abakristo abo erisighala bataleghula oko Yehova?
6. Paulo mwahana Abakristo balikyabo erikolaki? (Abaebrania 5:14–6:1)
6 Paulo mwahana Abakristo balikyabo eribya bakigha n’erilengekania buli oko Kinywa ky’oMungu. (Soma Abaebrania 5:14–6:1.) Paulo mwakolesya Amasako w’Ekiebrania erikanganiabo ngoko enzira eyo Abakristo bakaramirayamo yuwene kutsibu kulenga eyo Abayahudi bakaramirayamo. a Paulo mwahana Abakristo eriminya n’eryowa ndeke amakangirirya w’eBiblia, batoke eribya bakaminya amakangirirya w’amabehi n’eriyihighula kugho.
7. Munabwire tunemuyilangirira emyatsi yahi eyangatulengako?
7 Netu munabwire, tunemuyilangirira abandu abakalalaghanaya esyongulu kutse amalengekania awatahambene n’esyokakuni sya Yehova. Abandu balebe bakabugha bati Abimiri ba Yehova sibuwene kundi bakakwama esy’okanuni sya Yehova esilebirye emyatsi y’engyingo. Kandi bakabugha bati tuli batsibu kundi tukasikaya amakangirirya w’eBiblia omw’ilusya omo ndeko oyukaghana erikwama emighambo ya Yehova. Amalengekania w’abandu anemulola embere eritsanda; syakisosire amalengekania wa Yehova. (Misyo 17:15) Kwesi ni ky’omughaso eriminyerera amalengekania mabi n’eriyihighula kugho. Silitolere tukalighira abakayisamambula oko bwikirirya baleke itwaherya omuhwa wetu n’erileka erikolera Yehova.—Ebr. 13:9.
8. Ekyangatuwatikya erilola embere eribya Bakristo abakulire bunya-kirimu niki?
8 Paulo mwahana Abakristo Abaebrania ati balole embere eribya bandu abakulire. Netu tutolere erikola tutya. Ekyo ni bugha ambu, litolere itwigha eBiblia yo ndeke tutoke eriminya Yehova yo ndeke, n’eriminya ndeke amalengekania wiwe. Tutolere erilola embere erikola tutya, nibya n’enyuma sy’eribatisibwa. Nomo twanganabya itwabiribugha emyaka mingahi omo kwenene, itwe bosi tutolere erilola embere eribya tukasoma Ekinywa ky’oMungu n’eriyighisyakyo. (Esy. 1:2) Eribya tukayighisya Ekinywa ky’oMungu ebiro byosi kikendituwatikya eriwatya obwikirirya bwetu, omubere ogho Paulo abwira Abakristo Baebrania ati batolere erikulya.—Ebr. 11:1, 6.
TUBYE “BANDU ABIKIRIRYE TUTOKE ERISABULWA”
9. Busanaki Abakristo Baebrania babya batolere eribya n’obwikirirya obuwatire?
9 Abakristo Baebrania babya batolere eribya n’obwikirirya obuwatire batoke erisabuka eryaghalwa eryendihika omo muyi we Yudea. (Ebr. 10:37-39) Yesu mwabwira abigha biwe ati omughulu basyalangira omuyi we Yerusalema inyabiritimbwako abasuda, batolere ibatibitira oko bitwa. Erihano eryo ryabya rilebirye Abakristo bosi ab’omo Yerusalema n’ab’omo biharo by’omo ndambi-ndambi ye Yudea. (Luka 21:20-24) Omughulu abasuda babya bakasyabambira omuyi, kangyi-kangyi abandu ab’oko ndambi-ndambi y’omuyi ibakatibitira omo muyi; kundi esyombimbo sy’omuyi isikateghayabo. Eritibitira oko bitwa omo mwanya w’erisighala omo muyi we Yerusalema, ky’endilangirika nga sirihano eryuwene kutse nga ni rihano ry’obukiru; neryo kyabya kisabire obwikirirya bunene erikwama erihano rya Yesu eryo.
10. Obwikirirya obuwatire bukakuna Abakristo erikolaki? (Abaebrania 13:17)
10 Kandi Abakristo Baebrania babya batolere eriyiketera abandu abo Yesu abya akakolesya erisondola endeko. Alinga abandu abo mubabwirabo omughulu w’eritibitirako kandi ngoko bakenditibita. (Soma Abaebrania 13:17.) Omukwenda Paulo mwahana abaghala n’abali babo ati: “Mwowe abakabasondola.” Mwatasonda eribugha ati bowe abakabasondola kundi babya basabirwe erikola batya, aliwe kundi babya bayiketerebo. Kwesi, Abakristo Baebrania babya batolere erigha eriyiketera abasyakulu, n’erikwama obusondoli bwabo embere eryaghalwa ritsuke. Abakristo bamabya bakakwama obusondoli bw’abasyakulu omughulu hali obuholo, ikikendisy’oloberabo erikwama obusondoli n’omo mughulu owakalire.
11. Busanaki Abakristo batolere eribya n’obwikirirya obuwatire munabwire?
11 Netu munabwire, tulaghire oko bwikirirya ng’Abakristo Baebrania. Tuli oko mughulu ogho abandu bangyi sibikirirye ngoko ekihugho kino kyasyahika oko nduli, nibya bakatusekereraya kundi itwe twikirirye tutya. (2 Pet. 3:3, 4) N’ekindi, nomo eBiblia ikatubisulira emyatsi milebe eyikendisyabya omughulu w’eryaghalwa rinene, hane bindi ebyo sitwasi lino. Litolere itwikirirya kundu ngoko Yehova abirihiraho Ekiro ekyo akendisyabughaho ekihugho kibi kino. Kandi litolere itwikirirya kundu ngoko akendisyatuteya oko mughulu oyo.—Hab. 2:3.
12. Ekikendisyatuwatikya erisabuka omughulu w’eryaghalwa rinene niki?
12 Ngambe itwabya n’obwikirirya obuwatire omo “mughombe mutaleghula n’ow’amenge,” enzira eyo Yehova akakolesaya munabwire eritusondola. (Mat. 24:45) Omughulu eryaghalwa rinene likenditsuka, alinga twanganabana obusondoli obwangatuwatikya erisabuka ng’Abakristo Baebrania ababana obusondoli omughulu abasuda be Roma batimba oko muyi we Yerusalema. Ni ky’omughaso eriyiketera abandu abo Yehova abirihiraho erisondola endondeka yiwe. Twamatendibya tukakwama obusondoli obo tukabana munabwire isitwendisyatoka erikwama obo tukendisyahabwa omo mughulu w’eryaghalwa rinene.
13. Busanaki erihano erikabanika omo Abaebrania 13:5, lyabya litolere?
13 Bakalindirira ekiro ekyo bakendisyatibitirako, Abakristo Baebrania babya batolere eryolobya engebe yabo ‘n’eritendyanza esyofranga.’ (Soma Abaebrania 13:5.) Omo myaka mingyi, abaghuma ba kubo mubaghalwa busana n’enzala, n’obwera. (Ebr. 10:32-34) Nomo embere banabya bakayiyinia busana n’engulu mbuya, alinga abalebe ba kubo mubatsuka erirondya kutsibu esyofranga esy’eribateya oko bwera, n’oko bindi. Aliwe, esyofranga sisyendisabula engebe syabo omughulu e Yerusalema y’enditoghotibwa. (Yak. 5:3) Oko kwenene, nibya kyendikala oko mundu oywanzire ebindu erileka enyumba n’ebindu biwe atoke eritibita.
14. Obwikirirya obuwatire bwangatuwatikya buti eribya n’amalengekania awuwene oko bindu by’ekinya mubiri?
14 Twamabya itwikirirye kundu ngoko Yehova akenditsandya ekihugho kibi kino hano ho sesene, isitwendibya tukalengekania tuti eribya n’esyofranga nene kutse ebindu binene ni mwatsi w’omughaso munene. Omughulu w’eryaghalwa rinene, esyofranga sisyendisyabya n’omughaso. EBiblia ikatubwira yiti: “Basyagusa ebitsipa byabo omo nzira” kundi bakendisyaminya ngoko “ebitsipa byabo nʼesyamagetsi syabo sibyendisyatoka erilamyabo oko kiro kyʼerihitana [kya Yehova].” (Ezek. 7:19) Omo mwanya w’eriyilundikira esyofranga nene, litolere itwakola emyatsi eyangatuwatikya, itwe n’ekihanda kyetu, tubane ebyo tulaghireko tutoke erikolera Yehova. Kwesi, siritolere eribya tukimya amadeni wo kitya-kitya, kutse erighula ebindu binene ebikenditusaba endambi nene ey’erisughabyo. Kandi litolere itwayiteya ebindu by’ekinya mubiri isibyabya by’omughaso munene omo ngebe yetu. (Mat. 6:19, 24) Enduli y’ekihugho kibi kino yikasonda erihika, kikendisyatusaba erisombola nga tukendiyiketera Yehova kutse nga tukendiyiketera ebindu ebyo tuwiteko.
“RITOLERE IMWAYIYINIA”
15. Busanaki Abakristo Baebrania babya balaghire kutsibu oko mubere w’eriyiyinia?
15 Abakristo Baebrania babya batolere eriyiyinia omo mubiiri wa Yehova kundi eryaghalwa lyabya ilinemwasa. (Ebr. 10:36) Nomo Abakristo balebe Baebrania mubendereribwa kutsibu, abangyi ba kubo mubabya Bakristo oko mughulu w’obuholo buke. Neryo Paulo mwibukyabo ngoko batolere ibayiteghekania okw’endereribwa n’erisighala bataleghula nga Yesu, nibya erihika n’oko luholo. (Ebr. 12:4) Babere balangira Abayahudi bangyi bakabya Bakristo, abandi Bayahudi mubahitana kutsibu n’eribya bakaghalyabo. Emyaka mike embere sy’aho, abandu mubahitana babilangira Paulo e Yerusalema. Abayahudi banene oko 40 “mubalapa bati sibendirya kutse erinywa batebita Paulo.” (Emib. 22:22; 23:12-14) Nomo babya baponirebo n’eryendereryabo, Abakristo babya batolere erilola embere eribya bakahindana, eriyatulira engulu mbuya, n’eriwatya obwikirirya bwabo.
16. Ebaruha oko Baebrania yangatuwatikya yiti eribya n’amalengekania aghuwene okw’endereribwa? (Abaebrania 12:7)
16 Ekyendiwatikya Abakristo Baebrania eriyiyinia okw’endereribwa eryo babya bakalabamo niki? Paulo abya inyanasi ngoko babya batolere eribya n’amalengekania aghuwene oko maligho wabo. Mwakangania ngoko omughulu Abakristo bakendereribawa, oMungu anganakolesya eryendereribwa eryo eribegheryabo. (Soma Abaebrania 12:7.) N’eribegheribwa eryo, ly’endibawatikya erikulya emibere eyangatsemesya Yehova. Erilengekania oko myatsi eyuwene eyendiluira omw’endereribwa eryo ky’endiwatikyabo eriyiyinia.—Ebr. 12:11.
17. Eriyiyinia okw’endereribwa muryakangirirya Paulo yo ki?
17 Paulo mwahana Abakristo Baebrania ati batolere ibabya batubaha n’erisighala bataleghula omughulu banemulaba omo maligho. Omukwenda Paulo yo wabya atolere erihanabo ngoko bendiyiyinia okw’endereribwa. Embere abye Mukristo, mwendereryabo n’eriyilangirira ngoko babya bakakolerwa muhanda. Kandi mwaminya ngoko omundu anganayiyinia okw’endereribwa. N’oko kwenene, Paulo mwendereribwa omo nzira mbiriri-mbiriri. (2 Kor. 11:23-25) Neryo Paulo mwaminya ndeke eriyiyinia nga ni bugha ambuki. Mwibukya Abakristo abo ngoko, omughulu bakayiyinaya omo maligho sibatolere ibayiketera akaghala kabo, aliwe batolere eriyiketera Yehova. Eki kyo kyabya kikaleka Paulo inabya n’obutubaha, n’eribugha ati, “Yehova ni muwatikya waghe, sinendisyasagha.”—Ebr. 13:6.
18. Eriminya emyatsi eyinemwasa, kyangatuwatikya kiti eriyiyinia okw’endereribwa?
18 Na lino, abaghala betu balebe banemuyiyinia okw’endereribwa. Enzira nguma ey’erikangania ngoko tubanzire ry’eribya tukasabirabo. Kandi ndambi silebe twanganabaha ebyo balaghireko. (Ebr. 10:33) EBiblia yikatubwira burora-rora ngoko “abosi abanzire erikolera oMungu omo butaleghula n’eribya omo bughuma na Kristo Yesu, bakendisyaghalibwa.” (2 Tim. 3:12) Busana n’ekyo itwe bosi tutolere eriyiteghekania oko maligho awanemwasira embere. Kwesi, tulole embere eriyiketera Yehova yo kutsibu n’erikirirya ngoko akendisyatuwatikya eriyiyinia omo maligho wosi-wosi awanganatuhikira. Oko mughulu owatolere, Yehova akendisyaluhukya abaramya biwe bosi bataleghula.—2 Tes. 1:7, 8.
19. Ni myatsi yahi eyo tutolere erikola tutoke eriyiteghekania oko eryaghalwa rinene? (Ulebaye n’epitsa.)
19 Ahate eritika-tika, ebaruha eyo Paulo ahandikira Abakristo Baebrania muyawatikya Abakristo b’oko karne k’erimbere eriyiteghekania okw’endereribwa eryendihikirabo. Paulo mwahana abaghala babo ati babye bakayighisya Ekinywa ky’oMungu n’erilengekania buli kukyo. Erikola batya lyendibawatikya eriminya n’eriyihighula oko amakangirirya aw’enditsandya obwikirirya bwabo. Mwasababo eriwatya obwikirirya bwabo batoke eribya bakakwama luba obusondoli bwa Yesu, n’obw’abandu abo abirihiraho erisondola endeko. Kandi mwawatikya Abakristo eribya bakayiyinia omw’ibya n’amalengekania awuwene oko maligho wabo, n’erilangiragho mo kanya ak’eribegheribwa na Tata wabo w’olwanzo. Netu tutolere erikolesya erihano eryo eryasondolawa n’ekirimu ky’oMungu. N’ekyo kikendituwatikya eriyiyinia butaleghula erihika oko nduli.—Ebr. 3:14.
Abakristo bataleghula mubatsumulwa busana n’eriyiyinia lyabyo. Babere babitibita erilua e Yudea mubalola embere erihindana kughuma. Ekyo kyanganatwighisyaki? (Ulebaye enungu 19)
OLWIMBO 126 Muteghaye, musike, mubye n’akaghala
a Omo sura y’erimbere nyisa y’ekitabu ky’Abaebrania, Paulo akahula emilondo nga saba, erilua omo Masako w’Ekiebrania, erikangania ngoko enzira y’Abakristo ey’eriramya yuwene kutsibu kulenga ey’Abayahudi.—Ebr. 1:5-13.
