1. Abaramya b’oMungu ba kera mubabana akaghala ko bati?

 EKINYWA ky’oMungu kibeghere erikangania abalume bataleghula ngoko babya n’amaka manene. Aliwe ihakanayira ibayowa nga sibawite amaka. Ng’eky’erileberyako, ndambi silebe, Omwami Dawidi mwayowa nga ni mutubaha “n’ow’amaka ng’ekitwa,” aliwe oko sindi ndambi, ‘mwabya n’obuba.’ (Esy. 30:7, nwt) Ekirimu ky’oMungu mukyaha Samusoni y’akaghala kanene kutsibu. Aliwe abya inyanasi ngoko ahate akaghala akakalua oko Mungu, ‘asyabya molo, n’eribya ng’abandi bandu.’ (Abat. 14:5, 6; 16:17) Abalume bataleghula aba, babya bawite amaka busana n’akaghala ka Yehova.

2. Ekyaleka omukwenda Paulo inyabugha ati ni molo kandi awite akaghala niki? (2 Abanya Korinto 12:9, 10)

² Omukwenda Paulo naye, abya asi ngoko alaghire oko kaghala ka Yehova. (Soma 2 Abanya Korinto 12:9, 10.) Ng’abangyi b’okw’itwe, Paulo naye anabya akwire n’amakoni. (Gal. 4:13, 14) Ikikanamukalako erikola ebyuwene. (Rom. 7:18, 19) N’oko sindi ndambi mwahangya-hangya n’erilengekania ati akendihola. (2 Kor. 1:8, 9) Nikwa omughulu Paulo abya akabya molo, inyakabya mbangyi. Ati? Yehova mwamuha akaghala ako abya alaghireko atoke eriyiyinia omo maligho wiwe.

3. Tukendisubirya oko mabulyo wahi?

³ Netu kutya, Yehova abirilagha ngoko akendisyatuha amaka. (1 Pet. 5:10) Aliwe twamabikala buyira butsira eriyikasa, isitwangabana amaka ayo. Eky’erileberyako kya kino. Omotere akaleka omutoka inyaghenda. Aliwe eribugha ambu omutoka aghende, likatolera omusofere inyahiramo ebitesi n’erikura omuliro. Kutya, Yehova anayiteghekire erituha akaghala ako tulaghireko; nikwa eribanako, litolere itwakola emyatsi milebe. Ni myatsi yahi eyo Yehova abirihiraho atoke erituha amaka? Kandi litolere itwakolaki imo twabana amaka ayo? Tukendibana eky’erisubirya oko mabulyo ayo, omughulu tukendilangira ngoko Yehova  awatikaya abandu basatu abakanibweko omo Biblia eribana akaghala. Hali omuminyereri Yona, Maria mama wa Yesu, n’omukwenda Paulo. Kandi tukendilangira na munabwire Yehova ng’anemuwatikya ati abaghombe biwe omo nzira sighumerera esyo eribana akaghala.

4. Twangakolaki tutoke eribana akaghala akakalua oko Yehova?

⁴ Enzira nguma eyangatuwatikya eribana akaghala akakalua oko Yehova, ry’eribya tukamusaba. Yehova anganasubirya oko misabe yetu omw’ituha “obutoki bunene,” kutse akaghala akalengire obutoki bwetu. (2 Kor. 4:7) Ekindi ekyangatuwatikya, ry’eribya tukasoma Ekinywa kiwe n’erilengekania kukyo ko buli. (Esy. 86:11) Omulaghe ogho Yehova akatuha erilabira eBiblia, ‘anemukola omubiri.’ (Ebr. 4:12) Wamabya ukasaba Yehova n’erisoma Ekinywa kiwe, ighukendibana akaghala ako ulaghireko utoke eriyiyinia omo maligho, eribya ighunatsemire, n’eritoka eriberererya emibiri eyikalire. Tulebaye Yehova nga mwawatikya omuminyereri Yona y’ati eribana akaghala.

5. Busanaki lyabya litolere Yona inyawatikibwa eribya mutubaha?

⁵ Omuminyereri Yona mwatibita akasagha eriyakola omubiri ogho Yehova amuha. Busana n’ekyo, habya ihakisiya hangaha, iye n’abandu ababya naye omo bwato ibahola omo kihunga ekikalire. Neryo lyabya litolere Yona inyawatikibwa eribya mutubaha. Babere bamulusya omo bwato n’erimughusa omo ngetse, mwayabanika aho abya isyali atahika; omo mwirimya munene kutsibu, omo nda y’olusamaki lunene. Ukalengekanaya uti Yona mwayowa ati? Anabya akayibwira ati, “Lero, namabiholera eno!” Kutse anganabya imwabya akayibwira ati Yehova abirimulekerania? Yona anganabya imwahangya-hangya kutsibu.

6. Erikwamana na Yona 2:1, 2, 7, ekyaha Yona y’akaghala omughulu abya omo nda y’olusamaki lunene niki?

⁶ Eyo abya iyuwene eyo kandi omo mbwera, Yona mwabana akaghala ko ati? Ekighuma ky’oko ebyo akola, mwasaba Yehova. (Soma Yona 2:1, 2, 7.) Yona mwaghana eryowa Yehova. Nomo byanabya bitya, mwayisubako, kandi abya ikirirye ngoko Yehova akendyowa omusabe wiwe. Kandi, Yona mwalengekania kutsibu oko Masako agho abya inyabirisoma. Ekikaleka itwabugha tutya niki? Omusabe wiwe owali omo Yona ekihande 2, alimo ebinywa ebiri ng’ebine omo kitabu ky’Esyonyimbo. (Terilingirirania, Yona 2:2, 5 n’ Esyonyimbo 69:1; 86:7.) Kilangirikire ndeke-ndeke ngoko Yona abya asi amasako ayo wo ndeke. Neryo erilengekania oko masako ayo, mulyaleka inyikirirya ngoko Yehova syendibula erimuwatikya. Enyuma syaho, Yona mwasubibwa oko kitaka ekyumire. Lero hano, mwaligha omubiri ogho ahabawa kandi mwaberereryagho.​—Yona 2:10–3:4.

7-8. Omughulu mughala wetu we Taiwan abya omo maligho, mwabana akaghala ko ati?

⁷ Omwatsi wa Yona anganatuwatikya omughulu tukalaba omo maligho mbiriri-mbiriri. Twaterikania oko mughala wetu Zhiming, b owe Taiwan. Ni mulwere kutsibu. Eritomeka okw’ekyo, abatunga biwe bakabya ibanemumwendererya kutsibu busana n’obwikirirya bwiwe oko Yehova. Omusabe n’eriyighisya bikamuwatikaya eribana akaghala akakalua oko Yehova. Akabugha ati: “Omughulu emyatsi yamakala, hakanabya endambi inahangya-hangya kutsibu, erihika oko kika inabula n’akaghala k’eriyighisya.” Aliwe syalilwika. Akabugha ati: “Eky’erimbere, ngasaba Yehova. Enyuma syaho, ngahira ama ekutere oko matwi inahulikirira oko syonyimbo syetu sy’Obwami. Hakanabya endambi inimbasyo omo mulenge muke, erihika  endambi ngenditulera. Neryo enyuma syaho inatsuka obusomi.”

⁸ Eriyighisya, lyabiriwatikya Zhiming omo nzira esyo atabya ayilindirereko. Ng’eky’erileberyako, omughulu ayako obuparasio obukalire, omunganga mwamubwira ati litolere inyahirwamo omusasi, kundi esyoglobile ruje siwe syabirikeha kutsibu. Omo kiro embere sy’eriyako obuparasio, mughala wetu Zhiming mwasoma omwatsi w’oghundi mwali wetu oyo wayako obuparasio obuli ng’obwiwe. Esyoglobile ruje sya mwali wetu oyo, syabya ahisi kutsibu nibya kulenga n’esiwe. Mwali wetu oyo mwaghana erihirwamo omusasi, aliwe mwalama. Omwatsi oyo, mwahira omo Zhiming mw’akaghala k’erisighala mutaleghula.

9. Wangakolaki obuligho bulebe bwamabileka iwahagya-hangya? (Ulebaye n’epitsa.)

⁹ Omughulu uli omo maligho, kine kyatakukalako erisaba busana n’erihangya-hangya? Kutse wanabiritaluka erisoma busana n’eriluha? Uminye ngoko Yehova anasi ndeke ebyo ukalabamo. Neryo omughulu ukamusaba, wikiriraye ngoko akendikuha ebyo ulaghireko kwenene-kwenene. (Efe. 3:20) Lyamabikukalako erisoma busana n’eriluha kinya-mubiri kutse omo mutima, wanganahulikirira obusomi obwabirihambwa obw’eBiblia n’ebindi bitsapo byetu. N’ekindi, wanganahulikirira olughuma l’oko syonyimbo syetu kutse iwakwama evideo nyilebe oko jw.org. Wamabya ukasaba Yehova n’erisondya ebisubiryo by’oko misabe yaghu omo Biblia n’omo bindi bindu ebyo abirihiraho, inyakendikuha amaka.

10. Abaghala n’abali betu bakatuwatikaya bati?

¹⁰ Yehova anganatuha amaka erilabira abaghala n’abali betu. Banganatuwatikya kutsibu omughulu tuli omo buligho bulebe kutse omughulu kyamatukalako eriberererya omubiri mulebe. (Kol. 4:10, 11) Tukalagha oko bira ko kutsibu-tsibu, omughulu tuli omo “bulighe.” (Emi. 17:17) Omughulu tukayitalukako, abaghala n’abali betu banganatuwatikya kinya-mubiri, bunya-kirimu kandi banganatukirania. Tulebaye yo Maria, mama wa Yesu, nga mwabana obuwatikya bw’ati erilua oko bandi.

11. Busanaki Maria abya alaghire oko kaghala?

¹¹ Terilengekania Maria nga mwahangya-hangya kungahi omughulu omumalaika Gabrieli  asyamubwira omubiri mulito ogho akendikola! Maria abya isyalyalunga, aliwe omumalaika mwamubwira ati akendiheka obukule. Abya isyasi obulembere nga bukabya buti, kundi isyalyatakulya omwana wiwe-wiwe; aliwe, nomo byanabya bitya, mulyatolera inyakulya omwana w’obulume oyukendisyabya Masiya. Kandi, iye w’abene abya isyalyataghotsera n’omulume, aliwe lyabya litolere inyayakanirya Yosefu ngoko ni mukule. Eribugha ekwenene, Maria abya alaghire oko kaghala.​—Luka 1:26-33.

12. Ngoko kiri omo Luka 1:39-45, Maria mwabana ati akaghala ako abya alaghireko?

¹² Maria mwabana akaghala ko ati ak’eriberererya omubiri oyu, owayisosire kandi owakalire? Abandi bo bamuwatikaya. Ng’eky’erileberyako, mwasaba Gabrieli ati amukaniraye bingyi oko mubiri oyo. (Luka 1:34) Hake enyuma syaho, mwaghenda olughendo akayabana omutunga wiwe ye Elizabeti omo “kihugo ky’ebitwa oko muyi” w’eYuda. Olughendo olo, lwabyalo. Elizabeti mwasima Maria, n’ekirimu kya Yehova mukyamusondola erikanirya Maria y’obuminyereri obukasikaya mutima obulebirye omwana oyo akendisyabuta. (Soma Luka 1:39-45.) Maria mwabugha ati Yehova “abirikola emibiri ikalire omo kuboko kuwe.” (Luka 1:46-51) Yehova mwaha Maria y’akaghala erilabira Gabrieli na Elizabeti.

13. Mwali wetu Dasuri we Bolivia abere asaba obuwatikya bw’Abakristo balikyabo, emyatsi muyabya yiti?

¹³ Nga Maria, naghu, abaramya balikyenyu banganakuwatikya erisika. Mwali wetu we Bolivia oyukahula mo Dasuri mwalagha oko buwatikya obuli ng’obo. Baba wiwe mwakwa obukoni obutelama. Abere ayapanga omo lupitali, Dasuri mwayikasa-kasa erimutsunga iyuwene. (1 Tim. 5:4) Ihakanabya endambi emyatsi iyamukalako. Akabugha ati: “Kangyi-kangyi ingalangira niti lero bwamahwamo.” Mwanasaba obuwatikya? Inga, aliwe oko nzuko iyehe. Akabugha ati: “Si nabya nanzire eriluhya abaghala n’abali betu; ingayibwira nyiti, ‘Yehova yukendimba akaghala ako nilaghireko.’ Aliwe endambi muyahika namalangira ngoko omughulu ngayisolola oko bandi, ngabya ingayilingirako esyombanza syaghe.” (Emi. 18:1) Neryo Dasuri mwayisogha erihandikira abira biwe balebe b’esyobaruha n’erikaniryabo oko mibere eyo alimo. Akabugha ati: “Namabibugha niti ngakanaya oko buwatikya obo nabana erilua oko Bakristo balikyetu, ngabula nga nibughe nitiki. Ibakatuletera akalyo oko lupitali, kandi ibakanyisomera amasako w’eBiblia awakasikaya mutima. Kikatsemesaya kutsibu erilangira ngoko situli itwibene. Itwe bosi tuli b’omo kihanda kinene kya Yehova. N’abaghala n’abali betu bakabya ibanayiteghekire erituwatikya, eryaghalwa haghuma netu, n’erituwatikya tulole embere erikolera Yehova haghuma nabo.”

14. Busanaki litolere iwaligha obuwatikya bw’abasyakulu b’endeko?

¹⁴ Enzira nguma eyo Yehova akatuhamo akaghala ry’erilabira abasyakulu b’endeko. Ni bihembo ebyo Yehova akakolesaya erituha akaghala n’eritutulerya. (Isa. 32:1, 2) Neryo omughulu ukahanga-hangaya, ngambe iwakaniryabo ebikakuhanga-hangaya. Bamabikuha obuwatikya, ngambe iwalighabo. Yehova anganabakolesya erikuha akaghala.

15. Ni maha wahi wo Abakristo bosi bakalangira mo w’obughuli?

¹⁵ Amaha wetu awaseghemere eBiblia, anganatuha akaghala. (Rom. 4:3, 18-20) Itwe Bakristo bosi, tuli n’amaha w’obughuli bunene kundu aw’erisyabyaho kera na kera; abaghuma elubula, n’abandi oko kihugho ekikendisyabya paradiso. Amaha wetu akatuha akaghala k’eriyiyinia omo maligho, akatuwatikaya  eritula engulu mbuya, n’erikola emibiri mbiriri-mbiriri omo ndeko. (1 Tes. 1:3) Amaha ayo w’anawatikaya omukwenda Paulo.

16. Busanaki omukwenda Paulo abya alaghire oko kaghala?

¹⁶ Omo baruha eyo ahandikira Abanya Korinto, omukwenda Paulo mwayisosekania n’enyungu y’eribumba. ‘Mwaghalwa,” mwahangya-hangya, ‘mwendereribwa,’ n’‘erihunzwa.’ Nibya n’oko ndambi silebe, engebe yiwe iyikabya omo bwiko. Kwenene, Paulo abya alaghire oko kaghala. (2 Kor. 4:8-10) Paulo mwahandika ebinywa ebyo, inyali omo lughendo lwiwe lw’akasatu lw’obumisionere. Omughulu ahandikabyo, alinga abya isyasi ngoko siluhwere; awandi maligho awakalire abya inyakineyo. Omo biro ebyakwama, ekikumula ky’abandu mukyamuhunzanga, mwahambwa, mwasonda erisenda omo ngetse, kandi mwaghuswa omo muliki.

17. Erikwamana na 2 Abanya Korinto 4:16-18, ekyawatikaya Paulo eriyiyinia omo maligho niki?

¹⁷ Erihwerya amalengekania wiwe oko maha agho abya nagho, mulyaha Paulo y’akaghala k’eriyiyinia omo maligho. (Soma 2 Abanya Korinto 4:16-18.) Mwabwira Abanya Korinto ati nomo omubiri wiwe anabya ‘akakula,’ syangaligha ekyo kikamubuna mutima. Paulo mwahira amalengekania wiwe oko biro biwe ebikasa. Okw’iye, amaha wiwe w’erisyabana engebe y’erikota omo lubula, abya w’“olukengerwa lw’erikota, olulabire olulengo.” Neryo abya ayiteghekire eriyiyinia oko buligho bosi-bosi anamatabana ekihembo kiwe. Paulo inyakalengekanaya oko maha ayo ko kutsibu, na busana n’ekyo, inyakalangira ng’akayirawa mo muhya-muhya obuli kiro.

18. Amaha mwawatikya Tihomir y’ati n’ekihanda kiwe?

¹⁸ Amaha w’omo biro ebikasa mwawatikya mughala wetu Tihomir owe Bulgaria eribana akaghala. Habya ihamabilaba emyaka milebe, omulere wiwe ye Stravko inyamabihola omo kisida omo ndaki. Tihomir mwakwa obulighe bunene kutsibu. Erilwa n’obulighe obo, iye n’ab’omwiwe, ibakalengekanaya emyatsi nga ikendisyabya yiti omughulu abaholi bakendisyalubuka. Akabugha ati: “Itukakanaya nga  tukendisyahindana hayi na Stravko, nga tukendisyamuhukira kalyoki, nga ni bahi bo tukendisyakokya oko kisendebele ky’erimbere abilubuka, kandi nga ni myatsi yahi eyilebirye ebiro by’enduli yo tukendisyamukaniryako.” Tihomir ati erihira amalengekania wabo oko maha w’omo biro ebikasa, mulyawatikya ekihanda kiwe erilola embere eriyiyinia n’eritendiluha erilindirira endambi eyo Yehova akendisyalubukiryako mughala wabo.

19. Wangakolaki utoke eribya n’amaha awawatire? (Ulebaye n’epitsa.)

¹⁹ Wangatoka uti eribya n’amaha awawatire? Wamabya ighuli n’amaha w’erisyabyaho kera na kera oko kihugho, wanganabya ukasoma ebyo eBiblia ikabugha oko Paradiso n’erilengekania kubyo ko buli. (Isa. 25:8; 32:16-18) Terilengekania engebe nga ikendisyabya yiti omo kihugho kihya-kihya. Terilengekania iwabirihika mukyo. Wamalangiramo bahi? Wamowa emilenge yahi? Wamayowamo uti? Erikuwatikya erilengekania eparadiso nga ikendisyabya yiti, ulebaye oko syopitsa sy’omo bitsapo byetu esikakanganaya Eparadiso, kutse iwakwama evideo y’omuzike, nga Ekihugho kihya ekikasa, Iko Karibu, kutse Wazia ile Siku. Twamabya tukalengekania kutsibu oko maha wetu w’ekihugho kihya-kihya, itukendilangira ngoko amaligho wetu ‘anguhire, kandi ni w’akatambi kake.’ (2 Kor. 4:17) Amaha agho Yehova abirikuha, anganakuwatikya eriyiyinia omo maligho.

20. Nibya n’omughulu tukayowa nga sibukirimo, twangabana akaghala ko tuti?

²⁰ Nibya n’omughulu tukalangira nga situkiwite akaghala, “haguma n’oMungu, twasyakinda.” (Esy. 108:13) Yehova abirihiraho ebyo ulaghireko utoke eribana akaghala akakalua okw’iye. Neryo wamabilagha oko buwatikya utoke erikola omubiri mulebe, eriyiyinia omo buligho bulebe, kutse eribya ighunatsemire, iwasaba Yehova erilua oko mutima, kandi iwayighisya utoke eribana obusondoli bwiwe. Isiwaghana obuwatikya bw’abaghala n’abali benyu. Ubye ukalengekania mughulu wosi oko maha agho uwite. Wamabikola utya, ighukendibana ‘amaka n’akagala kosi ebikalua omo butoki bubuya [bw’oMungu], iwatoka eriyiyinia omo myatsi yosi haguma n’eriyibombeka.’​—Kol. 1:11.