Nabutawa oko 1948, omo mulongo owali omo kati-kati k’oluhande lw’amatanga lyuba n’olw’eyikwa omo kihugho kye Nigeria. Oko mughulu oyo, baba waghe mulere ye Moustapha, na mughala wetu, omukulu wetu, ye Wahabi mubabatisibwa n’eribya Bimiri ba Yehova. Nabere nayira emyaka 9, baba mwahola. Ekyo mukyanyaghalya kutsibu omo mutima. Wahabi mwambwira ati tukendisyasyalola oko baba omughulu abaholi bakendisyalubukibwa. Ebinywa ebikakiranaya ebi, mubyanikuna eritsuka erigha eBiblia. Nabatisibawa oko 1963. N’abandi baghala betu basatu nabo, mubabatisibwa.

Oko 1965, munaya e Lagos eyiri omukulu waghe ye Wilson. Eyo, munatsemera obwira haghuma n’abapainia b’omughulu wosi omo ndeko ye Igbobi. Obutseme n’omuhwa wabo, mubyanyitula oko mutima. Neryo oko Mwisi 1, 1968, naghe munabya mupainia.

Omughala wetu oyo wabya akakolera oko Beteli, ye Albert Olugbebi mwakola omuhindano w’embaghane haghuma n’itwe balwana. Omuhindano oyo abya akakania oko bwagha bw’abapainia b’embaghane obwabya omo luhande lw’endata lw’ekihugho kye Nigeria. Nikinibukire ebinywa ebyo mughala wetu Olugbebi abugha n’omuhwa ati: “Muli balwana, neryo mwanganakolesya endambi n’akaghala kenyu omo mubiri wa Yehova. Omubiri munene kutsibu  anabalindirire!” Munanza eribya n’omutima w’eriyiherera owali ng’ogho Isaya abya nagho; neryo munusulya efomu.​—Isa. 6:8.

Oko Mwisi 5, 1968, munabya mupainia w’embaghane omo muyi we Kano, oko luhande lw’endata lwe Nigeria. Ekyo kyabya oko mughulu w’amalwa we Biafran awabya eritsuka oko 1967 erihika oko 1970. Amalwa ayo mwasiramo amaligho, n’abandu bangyi mubakwa mugho. Enyuma syaho, amalwa ayo mwahumira oko luhande lw’eyikwa lwe Nigeria. Mughala wetu mughuma oyutabya anzire inayahutalirayo, mwasonda erinyighania erighenda. Aliwe munamubwira niti: “Namasima erilangira ko unitsomene. Aliwe Yehova amabya anzire inayamukolera omubiri oyu, nikirirye ngoko syendibula eribya haghuma naghe.”

Emyatsi yabya itire buba omo Kano. Amalwa w’ebihanda mwalya engungu omo muyi munene oyo. Itune omo mubiri w’eritulira, ihakanayira itwalaba oko binda by’abandu abalitawa omo malwa. E Kano yabya esyondeko nyingyi, aliwe abaghala n’abali betu bangyi babya ibabiritibita. Abatuliri bake oko 15 bo basighala, babya n’obuba kandi ibabunikire mutima. Itwe bapainia b’embaghane 6 twabere twahika, abaghala n’abali betu abo mubatsema kutsibu. Twabere twabasikya mutima, mubayowa ndeke. Mutwabawatikya eritasyabya bakahindana n’eritulira, n’eritasyatsuka erituma eripoti oko Beteli n’erisaba ebitsapo.

Itwe bapainia b’embaghane mutwatsuka erigha omubughe we Hausa. Abandu bangyi mubabya bakatuhulikirira omughulu twabya tukabakanirya oko mulaghe w’Obwami omo mubughe wabo-wabo. Aliwe, abandu b’omo kisomo kinene kyayo, isibalitsemera omubiri wetu, neryo lyabya litolere itwayiteya kutsibu. Kiro kighuma, omundu oyuhekire omuhamba mwatutibitako, ingye n’omughala wetu oyo twabya naye. Eky’obutseme, mutwamulengya amaghulu, mwatatuhikako! Nomo hanabya esyohatari nene, Yehova mwatuwatikya ‘erikala butsira eryubaha,’ n’emighanzo y’abatuliri muyatsuka erikanya. (Esy. 4:8) Lino, e Kano yiri esyondeko 11, esirimo abatuliri abalabire oko 500.

Enyuma syaho, oko Mwisi 8, 1968, inamabibugha e Kano y’emisi milebe, munatumwa omo kihugho kye Niger, omo muyi mukulu wakyo e Niamey. Twabya  n’abandi bapainia b’embaghane babiri. E Niger, ni kihugho ekiri omo malengera lyuba we Afrika. Twabere twanahikayo, mutwalw’itwalangira ngoko ni ky’oko bihugho ebirimo ekifukutu kinene. Twabya itunemuyikasa eribeghera ekifukutu; nikwa eritomeka okw’ekyo, mukyatolera itwigha Ekifranza, omubughe we Leta. Emyatsi eyo nomo yanabya itukalireko, mutwayiketera Yehova. Neryo mutwatsuka eritulira omo muyi oyo haghuma n’abatuliri bake ababyayo. Omo mughulu muke buyira, hakuhi obuli mundu omo Niamey, oyo wabya inyanganatoka erisoma, mwabana ekitabu Ujuzi Uongozao Kwenye Uhai Udumuo Milele ekyo twaya tukighiramo eBiblia n’abandu. Nibya abandu ibakasyaturondaya batoke eribanakyo!

Isihali halaba mughulu mungahi, mutwalangira ngoko abatabali sibanzire Abimiri ba Yehova. Oko Mwisi 7, 1969, mutwakola omuhindano munene w’omutimbo ow’erimbere-mbere omo kihugho ekyo, abyako abandu nga 20. Twabya tukasonda eribatisya abatuliri bahya-bahya babiri. Aliwe ekiro ky’erimbere ky’omuhindano oyo, abapolisi mubasa, bamimania eprograme. Mubatwala abapainia b’embaghane n’omulebya w’omutimbo oko biro y’epolisi. Babere babitubulirirya, mubatubwira bati tusyasubeyo engyakya. Mutwalangira ngoko abatabali banganasyatudunga. Neryo mutwayisogha eriyakolera omukania w’olubatiso omo nyumba y’omundu, n’enyuma syaho mutwayabatisirya oko lusi lulebe omo bubiso-biso.

Habere halaba amayenga malebe, abatabali mubabugha bati, ingye, n’abandi bapainia b’embaghane batano, tulue omo kihugho kye Niger. Mubabugha bati omo biro bibiri tubye itwabirighenda, kandi lyabya litolere itwalebya itwibene-bene nga tukendiluayo tuti. Mutwasengabyo, twamalw’itwaya oko Beteli ye Nigeria. N’eyo mubatuha emibiri mihya-mihya.

E Nigeria mubanyituma omo muyi we Orisunbare. Eyo munatsema eribya ngatulira n’eriyasondola esyofunzo sy’eBiblia haghuma n’abatuliri bake ababyayo. Aliwe enyuma sy’emisi 6, Ebeteli muyabugha yiti nisube e Niger ingyuwene. Oko nzuko munasweka n’eribyamo obuli nga buba, aliwe enyuma syaho, munanza eritasyayasungana n’abaghala n’abali betu be Niger!

Munasuba e Niamey. Engyakya y’ekiro ekyo nahikamo, omukomersa mughuma we Niger mwalangira ngoko niri Mwimiri wa Yehova, neryo mwatsuka erinibulya amabulyo awalebirye eBiblia. Mutwabya tukigha haghuma naye, neryo abere aleka erifuta n’erinywa obwabu bunene, mwabatisibwa. Munatsema eritulira haghuma n’abaghala n’abali betu omo biharo mbiriri-mbiriri bye Niger, n’erilangira ngoko emyaka ikalaba, muhabya abakaligha ekwenene. Omughulu nahika omo kihugho ekyo, yabya Abimiri ba Yehova 31; munaluayo iyiri Abimiri 69.

Oko mwiso-mwiso w’omwaka 1977, munasuba e Nigeria eriyabegheribwa oko mubiri mulebe. Oko nduli y’amayenga asatu w’eribegheribwa eryo, omughala wetu oyo wabya akahanganira Akatunga k’Ebeteli, ye Malcolm Vigo, mwanisomera ebaruha eyikalua oko Beteli ye Sierra Léone. Abaghala betu beyo babya banzire ibabana mughala wetu musimbi oyukinakala-kalire,  oyo wasi eribugha Ekingereza n’Ekifranza, atoke eriyabya mulebya w’omutimbo e Guinée. Mughala wetu Vigo mwambwira ati ekyo kyo kilue kikaleka ibanibegherya. Mwambwira burora-rora ngoko oyo syabya mubiri molo. Mwanihana ati: “Embere sy’eriligha, utsuke walengekania ndeke.” Munalw’inamusubirya niti: “Kundi Yehova yukanituma, ngendighenda.”

Munaghenda omo risu namaya e Sierra Léone, namasungana n’abaghala betu b’omo katunga k’Ebeteli. Omughuma wa kubo mwambwira ati: “Sitwasi bingyi oko mubiri w’Obwami w’omo Guinée.” Abaghala betu b’omo Beteli eyo bo babya n’omubiri w’erisondola omubiri w’eritulira w’omo Guinée. Aliwe kyabya kibakalireko erikola haghuma n’abatuliri bayo busana n’obutsumbu-tsumbu by’ekipolitike omo kihugho kye Guinée. Babya ibabirisonda ngendo nyingyi erituma omundu ye Guinée eriyasungana n’abaghala n’abali betu bayo, aliwe kyabya ikyabiritalukana. Neryo mubabugha bati niye e Conakry, omuyi mukulu w’omo kihugho kye Guinée, eriyalebya abatabali nga banemwendinilighira erisighalayo.

Nabere nahika e Conakry, munaya oko ambasade ye Nigeria ngayasungana n’omu ambasadere. Munamubwira ngoko nianzire erisyatula engulu omo Guinée. Mwanibwira ati isinikalayo kundi inanganasyabohwa kutse erihutalirayo. Mwabugha ati: “Usube e Nigeria, eyo yo uyatule engulu,” naghe munamusubirya niti: “Niyisoghire kundu erisighala eno.” Neryo mwahandika ebaruha y’erisaba abatabali be Guinée ati baniwatikaye, n’omukulu oyukakola omo biro eyikalebaya emyatsi y’omo kihugho (ministre de l’intérieur), mwaniwatikya ndeke.

Abatabali mubanilighira erikala e Guinée. Hake enyuma syaho, munasuba oko Beteli ye Sierra Léone eriyabwira abaghala betu ebyo omukulu oyo alyayisogha. Abaghala betu mubayitsangura kutsibu bakalangira ngoko Yehova mwakatsumula olughendo lwaghe!

Eritsuka oko 1978 erihika oko 1989, munakola omubiri w’obulebya b’omutimbo e Guinée, e Sierra Léone, n’eribya mulebya w’omutimbo muwatikya e Liberia. Oko nzuko, ingalwala-lwala. Ihakanabya endambi inalwalira omo biharo by’ehali. Aliwe abaghala betu ibakakola ekyosi ekyo bangatoka erinitwala oko dawa.

Kiro kighuma, munakwa enda n’amalerya awakalire kutsibu. Nabere nalama, munowa ambu abaghala betu balue ibalimubalania nga bakendinita hayi! Nomo nanabirihikirwa n’ebitsibu bingana n’ebi, sindinatalengekania n’ahake erileka omubiri waghe. Kandi nikinikirirye ngoko embolere y’ekwenene n’ey’omughulu muli, ikalua oko Mungu, ikasira oko Mungu oyo wanganatulubukya twamabihola.

Munasungana na Dorcas oko 1988. Abya Mukristo ow’obunya-kirimu obuwatire kandi omupainia oyukayikehaya. Mutwalunga, neryo twamayakola haghuma naye omubiri w’obulebya b’omutimbo. Dorcas mwangwatikya kutsibu omo mubiri oyo, kandi inyakayiherera kutsibu omo mubiri wa Yehova. Ingye haghuma naye itukaghenda ebilometre nga 25, erilua oko ndeko nguma erihika oko yindi itunahekire emisiko yetu. Erihika oko syondeko sy’ehali kutsibu, itukaghenda omo kindu kyosi-kyosi ekyo abandu bakaghendamo ekyo twangabana. Itukalaba omo syandaki esirimo ebyondo n’ebyuna-byuna.

 Dorcas ni mutubaha. Ng’eky’erileberyako, ihakanabya endambi, itwasoka esyonyusi esirimo esyomamba. Kiro kighuma, twabya omo lughendo lw’ebiro bitano; nikwa ekilalo ky’emiti ky’oko lusi lulebe, kyabya ikyabiritwika. Neryo mukyatolera itwaghenda omo hyato hike-hike. Dorcas abere ahangana ati akakima omo lyato, mwatoghera omo lusi ahali omutobero. Omw’itwe bosi sihabya oyo wasi eritsiha, n’olusi olo lwabyamo esyomamba. Ekilamiro kyetu, abalwana balebe mubayighusa omo lusi bamayamusabula. Ingye na Dorcas mutwabugha omughulu mulebe itunemulota muhanda-muhanda busana n’omwatsi oyo; aliwe mutwalolya omubiri wetu w’embere.

Oko nzuko y’omwaka 1992, mutwasweka eriminya ngoko Dorcas abiribya mukule. Ibwa, tunemwendilola embere eribya bapainia b’embaghane kwe? Mutwayibwira tuti: “Yehova abirituha ekihembo!” Neryo mutwaluka omumbesa oyo mo Jahgift, ni bugha ambu ekihembo kya Yah. Habere halaba emyaka ini itwabiributa Jahgift, omulere wiwe, ow’obulume, naye mwasirayo, ye Eric. Abana betu babiri abo, kwenene mubabya kihembo erilua oko Yehova. Oko mughulu mulebe, Jahgift mwakolera e Conakry omo biro by’abakabindula ebitsapo byetu omo ghundi mubughe, na Eric ni mughombe muwatikya.

Oko nduli, Dorcas mwaleka omubiri w’obupainia bw’embaghane, aliwe mwalola embere eribya mupainia w’omughulu wosi nomo anabya inyanemulembera abana betu. Busana n’obuwatikya bwa Yehova, nikine mupainia w’embaghane. Abana betu babere bakula, Dorcas mwasyabya mupainia w’embaghane. Lino ingye tunaye, tuli bamisionere e Conakry.

Munaya ehosi-hosi eyo Yehova anituma. Ingye na mukali waghe, twabiriyilangirira kangyi-kangyi Yehova akatuteya n’eritutsumula. Eriyiketera Yehova, lyabirileka itutahikirwa n’amaligho, n’erihangya-hangya ebikahikira abakayiketera ebindu by’ekinya-mubiri. Erilabira ebyo twabirilabamo, ingye na Dorcas twabirigha ngoko Yehova, “oMungu w‘omulamo wetu,” yo nzuko y’embolere ey’ekwenene-kwenene. (1 Emya. 16:35) Nikirirye kundu ngoko, engebe y’abandu abakayiketera Yehova “yasyaboherwa omo mufuko w’abaliho haguma na [Yehova].”​—1 Sam. 25:29.