1-2. (a) Niki kyo kyaleka omukwenda Paulo inyabugha ati omubere ‘mukulu kutsibu’ lo lwanzo? (b) Omo mwatsi ono tukendikania oko mabulyo wahi?

 OMUGHULU omukwenda Paulo abya akakania oko bwikirirya, amaha, n’olwanzo, mwabugha ati: ‘[Omubere] mukulu oko yosi eyi lo lwanzo.’ (1 Kor. 13:13) Paulo abugha atya busanaki? Omo kihugho kihya-kihya, sitwendisyasyalagha oko bwikirirya omo syondaghane sy’oMungu esilebirye ekihugho kihya-kihya, kundi oko mughulu oyo, emyatsi eyo twabya tukalindirira, ikendisyabya iyabiribererera. Aliwe mughulu wosi, likendisyatolera itwanza Yehova n’abandu. Ibwa, tukendisyongera eribanza erihika kera na kera.

² Kusangwa tukendisyalagha oko lwanzo erihika kera na kera, tukendikania oko mabulyo asatu. Ery’erimbere, busanaki litolere itwanzana? Ery’akabiri, tukakanganaya tuti ngoko twanzene? Ery’akasatu, twangatoka tuti eryanzana kutsibu mughulu wosi?

3. Ni myatsi yahi eyikaleka itwanzana?

³ Busanaki litolere itwanzana? Eryanzana, likakanganaya ko tuli Bakristo b’ekwenene. Yesu mwabwira abakwenda biwe ati: “Abandu bosi bakendisyaminya ngoko muli bigha baghe, mwamabya n’olwanzo omo kati-kati kenyu.” (Yoh. 13:35) Kandi, eryanzana likaleka itwabya itune omo bughuma.  Omukwenda Paulo mwabugha ati olwanzo “lukamatanaya abandu bosi bo ndeke-ndeke.” (Kol. 3:14) Aliwe, hane n’oghundi mwatsi w’omughaso owakaleka itwabya itutolere itwanzana. Omukwenda Yohana mwahandikira abikirirya balikyabo ati: “Omundu oyo wanzire oMungu ritolere inianza na mughala wabo.” (1 Yoh. 4:21) Twamanzana, tukabya itwamakangania ngoko twanzire oMungu.

4-5. Teka eky’erileberyako ekikakanganaya eryanza oMungu nga lihambene liti n’eryanza abandi.

⁴ Eryanza oMungu, lihambene liti n’eryanza abaghala n’abali betu? Eky’erileberyako kya kino, tulengekanaye oko bughuma obuli omo kati-kati k’omutima wetu n’ebindi bitsuko by’omubiri wetu. Omunganga amabileberya oko kuboko kwetu omutima wetu ng’anemupika ndeke kutse iyehe, inianganatoka eriminya emyatsi milebe eyilebirye omutima wetu. Twangakolesya omwatsi oyu wo tuti oko bilebirye olwanzo?

⁵ Ngoko omunganga akanatoka eriminya omutima wetu ng’anakalire akalebya eripika lyagho, netu twanganaminya nga twanzire oMungu yo kungahi, omw’ilebya nga twanzire abandi oko lulengo lungahi. Twamabilangira isitukyanzire abalikyetu ngoko twabya tubanzire embere, ekyo kyanganakangania ngoko situkyanzire n’oMungu ngoko twabya tumwanzire aho mbere. Aliwe twamanza abalikyetu mughulu wosi, ekyo ikikendikangania ndeke-ndeke ngoko twanzire oMungu yo kutsibu.

6. Busanaki ni lubanza olukalire olwanzo oko baghala n’abali betu lwamabitsuka erikeha? (1 Yohana 4:7-9, 11)

⁶ Olwanzo oko baghala n’abali betu lwamabitsuka erikeha, olo ini lubanza olukalire. Busanaki? Kundi ekyo ikendikangania ngoko obwira bwetu haghuma na Yehova buli omo bwiko. Omukwenda Yohana akakanganaya ekyo kyo ndeke-ndeke akatwibukya ati: “Omundu oyutanzire omughala wabo oyo akalangira syanganza oMungu oyo ate atalangira.” (1 Yoh. 4:20) Ekyo kyamatwighisyaki? Twamanza tuti Yehova atutsemere, litolere “itwanzana.”​—Soma 1 Yohana 4:7-9, 11.

7-8. Ni nzira silebe syahi esyo twangakanganiamo ngoko twanzene?

⁷ Ekyalayiro ekikabugha kiti “mwanzane” kikabanika kangyi-kangyi omo Kinywa ky’oMungu. (Yoh. 15:12, 17; Rom. 13:8; 1 Tes. 4:9; 1 Pet. 1:22; 1 Yoh. 4:11) Aliwe olwanzo lukabya omo mutima, kandi sihali oyo wangalangira ebiri omo mutima wetu. Neryo, abandi bangaminya bati ngoko twanzene? Erilabira ebinywa n’emikolere yetu.

⁸ Hali esyonzira nyingyi esyo twangakanganiamo abaghala n’abali betu ngoko twanzirebo. Eby’erileberyako bya bino: “Obuli mundu abughe eby’ekwenene oko mulikyabo.” (Zek. 8:16) “Mubye n’obuholo omo kati-kati kenyu.” (Mar. 9:50) “Mubye b’erimbere erisikya abandi.” (Rom. 12:10) “Mubye mukakokya abandi.” (Rom. 15:7) “Mubye . . . mukaghanyirana.” (Kol. 3:13) “Mubye mukawatikania omo myatsi eyikabalitohera.” (Gal. 6:2) “Mubye mukasikania mutima.” (1 Tes. 4:18) “Mubye . . . mukahimbana.” (1 Tes. 5:11) “Mubye mukasabirana.”​—Yak. 5:16.

9. Busanaki erikirania abandi ni mwatsi mukulu owakakanganaya ngoko tubanzire? (Ulebaye n’epitsa.)

⁹ Tukanaye oko nguma y’oko syonzira esikanibweko omo nungu y’omunani. Tukenditsopolya ebinywa bya Paulo bino: “Mubye mukasikania mitima.” Busanaki erisikya abandi bo mutima ni nzira eyuwene kundu y’erikangania ngoko tubanzire? Erikwamana  n’ekitabu kighuma ekikakanaya oko Biblia, ekinywa “erikirania” ekyo Paulo akolesaya, kikamanyisaya “erimana ahali omundu erimusikya mutima omughulu akalaba omo maligho awakalire.” Neryo omughulu tukakiranaya, tukabya itwamawatikya omulikyetu oyuli omo maligho atoke erihangana n’erilola embere erikolera Yehova butaleghula. Obuli mughulu tukakiranaya mughala wetu kutse mwali wetu, tukabya itwamakangania ngoko tumwanzire.​—2 Kor. 7:6, 7, 13.

10. Erikwira omundu yo bulighe n’erimukirania, bihambene biti?

¹⁰ Erikwira abandi bo bulighe n’erikirania, ni bindu bibiri ebikaghenda haghuma. Biti? Omundu oyukakwira abandi bo bulighe, akanza eribakirania n’eryanza eribawatikya omo maligho wabo. Neryo tukabya twabikwira abandi bo bulighe, ikyatukuna erikiraniabo. Paulo mwakangania ngoko Yehova erikwira abandi bo bulighe, likaleka inyabakirania. Paulo mwabugha ati Yehova “ni Tata oyukaghanyira kutsibu, kandi ni Mungu oyukatukiranaya omo byosi.” (2 Kor. 1:3) Hano Paulo akakolesaya ekinywa “erighanyira kutsibu” erikania okw’ikwira abandi bo bulighe. Neryo, “oMungu akahulawa mo Tata oyukaghanyira kutsibu, kundi iye, akakwira abandi bo bulighe kutsibu.” Kundi akatukwira obulighe, ekyo kikamukuna eritukirania “omo maligho wetu wosi.” (2 Kor. 1:4) Ngoko amaghetse aghuwene awakasenda erilua oko ngununuko akatuleraya abakwire enyota, kutya Yehova akatuleraya n’erikirania abakaghalawa. Twangigha Yehova yo tuti okw’ibya tukakirania abandi n’eribakwira obulighe? Twanganakola ekyo, omw’ikulya emibere omo mitima yetu eyangatuwatikya erikwira abandi bo bulighe n’eribakirania. Emighuma y’oko mibere eyo ni yahi?

11. Erikwamana na Abanya Kolosai 3:12 na 1 Petro 3:8, ni yindi mibere yahi yo litolere itwakulya tutoke eryanza abandi n’eribakirania?

¹¹ Niki kyo kyangatuwatikya erilola embere eryanzana “n’erikwira abandi bo bulighe” obuli kiro? Litolere itwakulya emibere eyiri ng’eno: Eriyihira omo mwanya w’abandi, eryanzana ng’abasubeneko, n’eribya n’omutima mubuya. (Soma Abanya Kolosai 3:12; 1 Petro 3:8.) Emibere eyi yangatuwatikya yiti? Omughulu tukakwira abaghala n’abali betu bo bulighe n’eribatsomana erilua oko mutima, tukanza kutsibu eribakirania omughulu bali omo maligho. Yesu mwabugha ati: “Obuno bukabugha ebyoswire omo mutima. Omundu mubuya akahulukaya emyatsi mibuya omo kighona kiwe ky’emyatsi mibuya.” (Mat. 12:34, 35) Erikirania abaghala n’abali betu abali omo bwagha, ni bakangania ndeke-ndeke ngoko tubanzire.

12. (a) Busanaki litolere itwabya itunayiteghirye? (b) Tukendikania oko ribulyo lyahi?

¹² Itwe bosi litolere “itwalola embere eryanzana.” (1 Yoh. 4:7) Aliwe litolere itwibuka ngoko Yesu mwabugha ati “olwanzo lw’abandu bangyi lukendisyaholoka.” (Mat. 24:12) Yesu syabya akabugha ati ekyo kikendibya kutsibu omo kati-kati k’abigha biwe. Nomo bine, litolere itwayiteya tukasyabya ng’abandu b’omo kihugho kino abatanzire abandi. Itunibukire ekyo, muleke tukanaye oko ribulyo ly’omughaso lino: Niki kyo kikendituwatikya eriminya nga tunanzire abaghala n’abali betu bo kutsibu?

13. Niki kyo kikendituwatikya eriminya nga tunanzire abaghala n’abali betu bo kutsibu?

¹³ Enzira nguma y’erikangania nga tunanzire abaghala n’abali betu bo kutsibu, ry’erilebya  nga tukakola tuti omughulu twamahikirwa n’emyatsi milebe omo ngebe yetu. (2 Kor. 8:8) Omukwenda Petro mwahula omughuma w’oko myatsi eyo. Mwabugha ati: “Nikwa ekikulu oko byosi, mwanzane kutsibu kundi olwanzo lukaswika amalolo mangyi.” (1 Pet. 4:8) Neryo obulema bw’abandi n’eritendihika-hikana lyabo, byanganalenga oko lwanzo lwetu.

14. Ngoko kiri omo 1 Petro 4:8, litolere itwabya n’olwanzo lwa muhanda wahi? Teka eky’erileberyako.

¹⁴ Tutsopolaye ebinywa bya Petro. Ekitsweka ky’erimbere ky’omulondo w’omunani, kikakanganaya olwanzo olo tutolere itwabya nalo, ni bugha ambu “eryanzana kutsibu.” Ekinywa “kutsibu” ekyo Petro akolesaya, kinywa kwa kinywa kikamanisaya “erikakya.” Ekitsweka ky’akabiri ky’omulondo oyo, kikakanganaya ebyangabya twamabyanzana kutsibu. Olwanzo olo, lukaswika amalolo w’abaghala n’abali betu. Twanganasosekania ekyo, na kino: Olwanzo lwetu luli ng’olukimba olukananukala olo tuhambire byala bibiri. Neryo itwananulalo kutsibu, erihika aho lukendiswikira, butsira erilolo righuma, kutse abiri, aliwe “amalolo mangyi.” “Eriswika,” rikasosekanaya  erighanyira. Ngoko olukimba lukanaswika ekitingu, kutya n’olwanzo lwanganaswika obulema n’eritendihika-hikana ly’abandi.

15. Twamabyanza abaghala n’abali betu bo kutsibu, ekyo ikendileka itwatoka erikolaki? (Abanya Kolosai 3:13)

¹⁵ Litolere itwabya n’olwanzo lunene oko baghala n’abali betu, olwanganatukuna eribya tukabaghanyira busana n’eritendehika-hikana lyabo. Aliwe ekyo si kyolo mughulu wosi. (Soma Abanya Kolosai 3:13.) Omughulu tukaghanyira abandi, tukakanganaya ngoko tuwite olwanzo lunene, kandi ngoko twanzire eritsemesya Yehova. Ni kindi kyahi kyo kyangatuwatikya eribya tukaghanyira amakosa w’abandi n’eritendibya tukahitana-hitana busana n’ebyo bakakola?

16-17. Ni kindi kyahi ekyangatuwatikya eribirirwa ehikosa hike-hike hy’abandi? Teka eky’erileberyako. (Ulebaye n’epitsa.)

¹⁶ Ulengekanaye oko mibere y’abaghala n’abali betu eyuwene butsira eyituwene. Eky’erileberyako kya kino. Terilengekania ighune oko fete haghuma n’abaghala n’abali betu. Munemutsema haghuma, n’oko nduli y’efete, imwimya efoto yo haghuma. Iwatasyahamba esindi foto ibiri, kundi ey’erimbere yanganabula eryuwana. Neryo iwayira oko syofoto isatu. Neryo oko nguma ya kusyo iwalangira mughala wetu inyabirisunza. Ighukendiyira efoto eyo yo uti? Ighukendizima efoto eyo kundi ighunawite oko sindi foto ibiri esyo omughala wetu mughumerera oyo aneko inyanemuseka.

 ¹⁷ Twanganalinganisya esyopitsa esyo n’ebyo tukibuka. Kangyi-kangyi, tukibuka emighulu eyuwene eyo tukalabaya haghuma n’abaghala n’abali betu. Aliwe tubughe tuti, ndambi silebe ighunemuyitsemesya haghuma n’abaghala betu, neryo mughala wetu kutse mwali wetu mughuma inyabugha kutse inyakola omwatsi owo siwetatsemera. Ighukendikolaki? Busanaki siwangazimakyo ngoko unalyazima enguma y’oko syofoto esyo? (Misyo 19:11; Efe. 4:32) Twanganibirirwa ekosa nge eyo mughala wetu kutse mwali wetu alyakola, kundi tukinibukire endambi eyuwene eyo tulyalabaya haghuma naye. Eyo ye myatsi eyuwene eyo twanzire eribya tukibuka.

18. Ni myatsi mikulu yahi eyilebirye olwanzo, eyo twamabigha omo mwatsi ono?

¹⁸ Ekikaleka itwayikasa eryanzana kutsibu niki? Ngoko twabirikilangira, omughulu tukanza abaghala n’abali betu, tukakanganaya ngoko twanzire Yehova. Tukakanganaya tuti ngoko twanzire Abakristo balikyetu? Enzira nguma y’erikola tutya, ry’erikiraniabo. Ekyangaleka itwatoka “erikirania abandi” ry’eribakwira obulighe. Twangakolaki tutoke eribya itunanzene kutsibu? Omw’ighanyira amalolo w’abaghala n’abali betu nomo kyangatukalako kiti.

19. Busanaki ni ky’omughaso munene eryanzana kutsibu-tsibu munabwire?

¹⁹ Busanaki ni ky’omughaso munene eryanzana kutsibu-tsibu munabwire? Langira ekikaleka omo binywa bino bya Petro: “Enduli y’emyatsi yosi yiri hakuhi. Nikwa, . . . mwanzane kutsibu.” (1 Pet. 4:7, 8) Kundi enduli y’ekihugho kibi kino inemulola hakuhi ho kutsibu, twangayilindirira okuki? Akakania oko bigha biwe, Yesu mwabugha ati: “Ebihanda byosi bikendisyabapona busana n’erina lyaghe.” (Mat. 24:9) Erisighala bataleghula oko Yehova nomo twangaponwa, litolere itwalola embere eribya omo bughuma. Twamabyanza abaghala n’abali betu, Sitani isyangatoka n’ahake eritughabula kundi olwanzo “lukamatanaya abandu bosi bo ndeke-ndeke.”​—Kol. 3:14; Filip. 2:1, 2.