1. Omuminyereri Isaya mwaha Abaisraeli bo mulaghe wahi?

 OMUMINYERERI Isaya mwakania oko Yehova ati ni “[Mungu] wʼekwenene.” Ekinywa ekikabindulawa mo “ekwenene” kikamanisaya “amina.” (Isa. 65:16) Ekinywa “amina” kikamanisaya “kibye kitya,” kutse “ko bine.” Omughulu ekinywa “amina” kikakolesibawa omo Biblia oko Yehova kutse oko Yesu, kikakanganaya ndeke-ndeke ngoko omwatsi mulebe ni kwenene. Neryo ono w’abya mulaghe wa Isaya oko Baisraeli: Ekyo Yehova akalagha mughulu wosi kikabererera. Okw’ekyo Yehova abirikangania ngoko mughulu wosi akaberereraya emilaghe yiwe.

2. Busanaki twanganabya n’eriyiketera omo milaghe ya Yehova eyilebirye ebiro ebikasa? Kandi, tukendisubirya oko mabulyo wahi?

² Netu twanganabya n’eriyiketera lighumerera eryo omo milaghe ya Yehova eyilebirye ebiro ebikasa? Hakuhi emyaka 800 enyuma sy’omughulu wa Isaya, omukwenda Paulo mwakangania ekyangaleka itwikirirya mughulu wosi ngoko emilaghe ya Yehova ni y’eriyiketerwa. Paulo mwahandika ati: “OMungu syangatoka eribiha.” (Ebr. 6:18) Engununuko siyangalusya amaghetse aghuwene n’awalimo omunyu, kutya Yehova naye, enzuko y’ekwenene, syangabugha amabehi n’ahake. Busana n’ekyo twanganayiketera kundu ebyosi ebyo Yehova akabugha, erihiramo emilaghe yiwe yosi eyileberye ebiro ebikasa. Omo mwatsi ono, tukendisubirya oko mabulyo ano: Yehova abirilagha arituhaki omo biro ebikasa? Yehova akatukanganaya ati ndeke-ndeke ngoko akendisyaberererya ebyo abirilagha?

3. (a) Ni mulaghe wahi ogho abandu b’oMungu banzire kutsibu? (Eribisulirwa 21:3, 4) (b) Abandu balebe bakasubiraya bati omughulu tukabakaniraya oko mulaghe oyo?

³ Abaghombe b’oMungu b’omo kihugho kyosi banzire kutsibu omulaghe owo tukasonda twakaniako. (Soma Eribisulirwa 21:3, 4.) Yehova akalagha omughulu owo “oluholo silwendisyasyabyaho, sihendisyasyabya ekiriro, erisimba, kutse obulumi sibwendisyasyabyaho.” Abangyi b’omw’itwe, bakakolesaya erisako ly’eBiblia eri erikasikaya mutima erilebirye engebe y’omo Paradiso, omughulu bakatulira abandi. Abandu balebe bakasubiraya bati omughulu tukakanirayabo oko mulaghe oyu? Banganasubirya bati: “Emyatsi eyi yuwene kutsibu, aliwe sinikirirye nga yanganabererera.”

4. (a) Ni mwatsi wahi ogho Yehova abya abirilangira owangabere omo mughulu wetu? (b) Omo mwanya w’eriteka omulaghe lisa, Yehova mwakola oghundi mwatsi wahi?

⁴ Omughulu Yehova asondola omukwenda Yohana erihandika omulaghe oyu, abya asi ngoko munabwire, tukendisyakanirya abandi oko maha aya tukatula engulu y’Obwami. Kandi Yehova abya inyabirilangira ngoko kikendisyakala oko bandu bangyi erikirirya omulaghe oyu w’eriyira emyatsi mo “mihya-mihya.” (Isa. 42:9; 60:2; 2 Kor. 4:3, 4) Neryo twangayiwatikya tuti n’eriwatikya abandi erikirirya ngoko emiyisa eyiri omo Eribisulirwa 21:3, 4 ikendisyabererera? Yehova mwatateka lisa omulaghe owakasikaya mutima oyu, aliwe kandi mwateka ebyangaleka itwayiketera kundu ngoko asyaberereryagho. Ebyangaleka ebyo ni byahi?

5. Ni byahi ebikaleka itwayiketera omulaghe w’oMungu owalebirye e Paradiso, kandi tukabanabyo hayi?

⁵ Tukabana ebikaleka itwayiketera omulaghe wa Yehova owalebirye e Paradiso omo milondo eyikwamire eno. Tukasoma tutya: “Nʼoyo wikere oko kitumbi kyʼobwami mwabuga ati, ‘Lebaya! Lino ngayira emyatsi yosi mo mihya-mihya.’ Neryo mwabuga ati, ‘Usake ebi kusangwa ebinywa ebi ni byʼeriyiketera nʼebyʼekwenene.’ Kandi mwabuga ati, ‘Byamakoleka! Ingye indi Alfa na Omega, eritsuka nʼenduli.’”​—Erib. 21:5, 6a.

6. Busanaki ebinywa ebikabanika omo Eribisulirwa 21:5, 6 bikawataya eriyiketera lyetu omo mulaghe w’oMungu?

⁶ Busanaki erisako ly’eBiblia eri likawataya eriyiketera lyetu omo mulaghe w’oMungu? Ekitabu Ufunuo​—Upeo Wao Mtukufu kikabugha ebinywa ebi oko milondo eno: “Mukyabya Yehova ng’akahira oko dokima kw’ekikumo eyikanganaya ngoko abandu bataleghula batolere erisyabana oko miyisa ey’omo biro ebikasa.” b Omulenge w’oMungu oyo, akabanika omo Eribisulirwa 21:3, 4. Nikwa omulondo 5 n’owe 6, oMungu akatasyahirako ekikumo eritukangania ndeke-ndeke ngoko ebyo abirilagha bikendisyabererera kundu. Muleke tuyiteghereraye ndeke ebinywa ebyo Yehova akakolesaya eritukangania ngoko twanganayiketera iye.

7. Nindi yukatsuka erikania omo mulondo wa 5, n’ekyo ni ky’embaghane busanaki?

⁷ Omulondo 5 akatsuka atya: “N’oyo wikere oko kitumbi kyʼobwami mwabuga ati.” (Erib. 21:5a) Omo kitabu ky’Eribisulirwa, Yehova iyuwene-wene akabugha esyongendo isatu. Neryo ebinywa ebi ni by’embaghane kundi ni by’omo syongendo isatu esyo. Neryo oyukateka omulaghe oyu si mumalaika w’obutoki kutse nibya si Yesu oyo walubukibawa, aliwe ni Yehova iyuwene-wene! Ekyo kikakanganaya ndeke-ndeke ngoko twanganayikera kundu emyatsi eyo Yehova angatasyabugha aho nyuma. Busanaki? Kundi Yehova ‘syalibiha.’ (Tito 1:2)  Kwesi ebinywa ebyo tukasoma omo Eribisulirwa 21:5, 6 bikendisyabererera kundu.

8. Yehova akabugha atiki erikangania ndeke-ndeke ngoko ebyo akabugha bikendisyabererera? (Isaya 46:10)

⁸ Hatya muleke tukanaye oko kinywa “lebaya!” (Erib. 21:5) Ekinywa ky’Ekigiriki ekikabindulawa mo “lebaya!” kikakolesibawa kangyi-kangyi omo kitabu ky’Eribisulirwa. Ekitabu kighuma kikabugha kiti ekinywa lebaya, kikakolesibawa erikangania “omusomi ngoko litolere inyayiteghererya ndeke emyatsi eyikwamire.” Yehova akatasyabugha atiki? Akabugha ati: “Lino ngayira emyatsi yosi mo mihya-mihya.” Kwenene hano Yehova akakanaya oko syombinduka sy’omo biro ebikasa. Aliwe kundi anasi ngoko asyaberererya omulaghe oyo, akakanaya esyombinduka esyo nga syabiribererera.​—Soma Isaya 46:10.

9. (a) Ebinywa “ngayira emyatsi yosi mo mihya-mihya” bikakanaya oko myatsi ibiri yahi eyo Yehova akakola? (b) Yehova akendisyayira emysati yosi mo mihya-mihya omo yindi nzira yahi?

⁹ Muleke tukanaye oko binywa ebisubukire omo risako lya Eribisulirwa 21:5. Yehova akabugha ati: “Lino ngayira emyatsi yosi mo mihya-mihya.” Omo sura y’eBiblia eno, ebinywa ebyo bikakanaya oko myatsi ibiri eyo Yehova akakola. Omwatsi w’erimbere, Yehova asyatoghotya ekihugho kibi kino. Omwatsi w’akabiri, asyaleta ekihugho kihya-kihya. Tukasoma tutya omo Eribisulirwa 21:1: “Olubula lwʼerimbere nʼekihugo kyʼerimbere mobyalenga.” “Olubula lwʼerimbere” lukakasosekanaya esyoguvernema sy’ekipolitike esikakunawa na Sitani n’esyombinga siwe. (Mat. 4:8, 9; 1 Yoh. 5:19) Ngoko kikakolesibawa omo Biblia, ekinywa “kihugho” kyanganasosekania abandu abikire omo kihugho. (Enz. 11:1; Esy. 96:1) Neryo, “ekihugo kyʼerimbere” kikasosekanaya abandu babi ba munabwire. Yehova syendisyuwania lisa “olubula” n’“ekihugo”; aliwe akendisyatoghotyabyo kera na kera. Omo mwanya w’olubula n’ekihugho kya lino, Yehova akendisyahiraho “olubula luhya-luhya nʼekihugo kihya-kihya,” ekyo ni bugha ambu, obutabali buhya-buhya bukendisyatabala oko bandu abatunganene.

10. Ni myatsi yahi eyo Yehova akendisyayira mo mihya-mihya?

¹⁰ Yehova akendisyayira emyatsi yosi mo mihya-mihya omo yindi nzira yahi? (Erib. 21:5) Yehova akendisyalamya ekihugho n’abandu batoke erihika-hikana. Ngoko Isaya abugha, Yehova akendisyayira ekihugho kyosi mo mwanya oghuwene kundu, ng’eririma lye Edeni. Kandi asyatuhira mo bahya-bahya omw’ilamya obuli mughuma w’okw’itwe. Ebirema, esyondimetime, abatsiha basyalamibwa; nibya n’abaholi bakendisyalubukibwa oko ngebe.​—Isa. 25:8; 35:1-7.

11. Yehova mwasaba Yohana erikolaki kandi busanaki?

¹¹ Ni kindi kyahi ekyo oMungu akabugha ekikatukanganaya ndeke-ndeke ngoko twanganamuyiketera? Yehova mwabwira Yohana ati: “Usake ebi kusangwa ebinywa ebi ni byʼeriyiketera nʼebyʼekwenene.” (Erib. 21:5) Yehova mwatabugha lisa ati “usake.” Aliwe kandi mwabugha n’ekikaleka. Mwabugha ati: “Kusangwa ebinywa ebi ni byʼeriyiketera nʼebyʼekwenene”​—ekyo ni bugha ambu ebinywa by’oMungu ebi ni by’eriyiketera kandi ni by’ekwenene. Tukasima kundi Yohana mwakwama erihano eryo oMungu amuha ati “usake.” Busana n’ekyo twanganasoma oko mulaghe w’oMungu owalebirye e Paradiso n’erilengekania oko miyisa eyuwenenga eyo tukalindirira.

12. Kundiki Yehova asingene eribugha ati: “Byamakoleka”?

¹² OMungu akatasyabugha atiki? Ati: “Byamakoleka!” (Erib. 21:6) Hano Yehova akakanaya  oko myatsi yosi eyilebirye omulaghe we Paradiso, nga yabirikoleka. Kandi anasingene eribugha omo nzira eyo, kundi sihali ekindu kyosi-kyosi ekyangamukakirya eriberererya erisonda liwe. Neryo Yehova akatasyatubwira oghundi mwatsi owakatukanganaya ndeke-ndeke ngoko omulaghe wiwe asyabererera kundu. Akabugha atiki?

13. Busanaki Yehova akabugha ati: “Ingye indi Alfa na Omega”?

¹³ Ngoko tunalyalangira aho mbere, Yehova iyuwene-wene akabugha ngendo isatu omo myatsi eyo Yohana abisulirawa. (Erib. 1:8; 21:5, 6; 22:13) Omo syongendo isatu syosi esyo, Yehova mwabugha ebinywa bighumerera bino: “Ingye indi Alfa na Omega.” Alfa ye herufu y’erimbere y’olufabe lw’Ekigiriki ne Omega ye herufi y’enduli. Omw’ibugha ati, “Ingye indi Alfa na Omega,” Yehova akatuwatikaya erilangira ngoko akabya omabitsuka omwatsi mulebe, akakolayagho oko nduli.

14. (a) Teka eky’erileberyako ekikakanganaya ngoko Yehova mwabugha ati, “Alfa” n’ekikangananaya ngoko Yehova asyabugha ati, “Omega.” (b) Ni mwatsi wahi owakabanika omo Enzuko 2:1-3?

¹⁴ Yehova abere abihangyika Adamu na Eva, mwabwirabo erisonda liwe oko bandu n’oko kihugho. EBiblia ikabugha yiti: “Neryo [oMungu] mwatsumulabo, neryo [oMungu] mwabwirabo ati, ‘Mubute mukanyirire, musulaye ekihugo, mugondayekyo.’” (Enz. 1:28) Oko mughulu oyo, Yehova mwabya ng’amabugha ati: “Alfa.” Omo nzira eyo, Yehova mwakangania ndeke-ndeke erisonda liwe: Endambi yendihika, abandu abahika-hikene, abitsikulu ba Adamu na Eva abakowa oMungu, ibusulya ekighugo n’eriyirakyo mo Paradiso. Omughulu erisonda lya Yehova likendisyabererera, akasyabya ng’amabugha ati: “Omega.” Yehova abere abibugha erihangyika  ‘Olubula nʼekihugo, nʼebyosi ebirimo,’ mwabugha omwatsi mulebe owakakanganaya ngoko erisonda liwe lyasyabererera kundu. Omwatsi oyo akabanika omo Enzuko 2:1-3. (Soma.) Yehova mwahira ekiro ky’eririnda (7) mo kibuyirire okw’iye. Ekyo ni bugha ambuki? Ekyo kikakanganaya ngoko erisonda lya Yehova erilebirye abandu n’ekihugho, likendisyabererera kundu. Oko nduli y’ekiro ky’eririnda.

15. Busanaki Sitani mwalengekania ati anganatoka erikakirya Yehova eriberererya erisonda liwe?

¹⁵ Adamu na Eva babere babiyisamambula, mubabya bakoli b’amalolo. Neryo mubasighira abana babo b’erilolo n’oluholo. (Rom. 5:12) Busana n’ekyo, mukyabya nga sikyangatokekana oko bandu abahika-hikene abangowire Yehova, eryusulya ekihugho. Mukyabya Sitani ng’amabugha ati sikyangatokekana oko Yehova eribugha ati: “Omega.” Alinga Sitani mwalengekania ati Yehova syangatoka eriberererya omulaghe wiwe. Eriberererya erisonda liwe oko bandu, enzira nguma yabya erita Adamu na Eva, n’eritasyahangyika oghundi mulume n’oghundi mukali abahika-hikene. Aliwe oMungu kw’akola atya, Sitani angabughire ati ni mubehi. Busanaki? Kundi ngoko kiro omo Enzuko 1:28, Yehova mwabwira Adamu na Eva ati abana babo bo bangusulirye ekihugho.

16. Busanaki Sitani mwalengekania ati anganatsongera Yehova ati syangatoka eriberererya ebyo alagha?

¹⁶ Sitani anganabya imwalengekania ati Yehova angasombwere eyindi nzira yahi? Alinga Sitani mwalengenia ati Yehova angalighire Adamu na Eva eributa abana abatebangatoka n’ahake erihikira erihika-hikana. (Omug. 7:20; Rom. 3:23) Omo nzira eyo, ahate eritika-tika Sitani mwatsongera Yehova ati akenditaluka eriberererya ebyo alagha. Busanaki? Kundi enzira eyi siyangawatikirye eriberererya erisonda ly’oMungu ery’erisulya ekihugho Paradiso mw’abandu abahika-hikene, abana ba Adamu abakowa oMungu.

17. (a) Yehova mwasoha ati eriyisamambula lya Sitani n’ery’abandu b’erimbere? (b) N’oko nduli ekyo kikendisyaluiramoki? (Ulebaye n’epitsa.)

¹⁷ Sitani mwatalengekania n’ahake oko ekyo Yehova endikola. Yehova abya n’enzira eyuwene kundu ey’eriberereryamo erisonda liwe, nomo Sitani, Adamu, na Eva banayisamambula okw’iye. (Esy. 92:5) Erikangania ngoko si mubehi, Yehova mwalighira Adamu na Eva eriyira oko bana. Kandi, Yehova mwakangania ngoko amabibugha omwatsi mulebe, sihali ekyangamukakirya eriberereryagho. Yehova mwakangania ndeke-ndeke ngoko erisonda liwe likendisyabererera kundu omw’ihiraho “ekihanda” kutse olubuto olulyendisyasabula  abana ba Adamu na Eva, abowa. (Enz. 3:15; 22:18) Alinga Sitani mwaswekera kutsibu omupango ogho Yehova ahiraho ow’embanulo! Busanaki? Kundi omupango oyu, aseghemere olwanzo lw’ekwenene. (Mat. 20:28; Yoh. 3:16) Sitani syawite omubere oyu, ayitsomene iyuwene. Neryo hasyabyaki busana n’omupango w’embanulo? Oko nduli y’emyaka elfu moya, abitsikulu bowa ba Adamu na Eva abahika-hikene, bakendisyikala oko kihugho Paradiso ngoko Yehova anabya inyabiribugha oko nzuko. Oko mughulu oyo, Yehova akendisyabya ng’amabugha ati, “Omega.”

18. Ni myatsi isatu yahi eyo Yehova akatuha erikangania ngoko akendisyaberererya endaghane yiwe eyilebirye e Paradiso? (Ulebaye n’akasanduku “ Emyatsi isatu eyengaleka itwayiketera endaghane ya Yehova.”)

¹⁸ Erikwamana n’ebyo twamabigha, ni myatsi yahi eyo twangabwira abakatika-tikira erisyabererera ly’omulaghe w’oMungu owaleberye e Paradiso? Ow’erimbere, Yehova iyuwene-wene yukateka omulaghe oyo. Ekitabu ky’Eribisulirwa kikabugha kiti: “Nʼoyo wikere oko kitumbi kyʼobwami mwabuga ati, Lebaya! ‘Lino ngayira emyatsi yosi mo mihya-mihya.’” Awite amenge, akaghala kandi anzire eriberererya endaghane yiwe. Ow’akabiri, ebyo Yehova akabugha, okw’iye bikabya nga byabiribererera. Kyo kikaleka iniabugha ati: “Ebinywa ebi ni byʼeriyiketera nʼebyʼekwenene. . . . Byamakoleka!” Ow’akasatu, Yehova akabya amabitsuka omwatsi mulebe, akakolayagho oko nduli; kyo kikaleka iniabugha ati: “Ingye indi Alfa na Omega.” Yehova akendisyakangania ngoko Sitani ni mubehi kandi ngoko syangamukakirya eriberererya erisonda liwe.

19. Wanganakolaki, omundu amabitika-tikira endaghane y’oMugu ey’Eparadiso?

¹⁹ Wibuke, ukawataya eriyiketera lyaghu oko Mungu, omughulu ukabwira abandi oko ebyo abiribugha eritukangania ngoko asyaberererya esyondaghane siwe. Nikwa wangakolaki wamabisoma omulaghe oyu awakasikaya mutima owalebirye e Paradiso owakabanika omo Eribisulirwa 21:4, neryo omundu mulebe iniakubwira ati, “byuwene kundu, aliwe siniasi nga byanganabererera”? Wanganamusomera n’erimukanirya oko mulondo we 5 n’owe 6. Umukanganaye ngoko Yehova abirikangania ndeke-ndeke ngoko asyaberererya omulaghe wiwe omw’ihirako ekikumo, iyuwene-wene.​—Isa. 65:16.