1-3. Abandu bakayibulaya amabulyo wahi awalebirye oluholo, kandi ebindi bisomo bikasubiraya oko mabulyo ayo ko biti?

EBIBLIA yikatulagha yiti ekiro kighuma “oluholo silwendisyaswabyaho.” (Eribisulirwa 21:4) Omo Sura 5, motw’ighire ngoko endihi eyikabohola yikaleka ikyatokekana okwitwe eribya n’engebe y’erikota. Aliwe abandu bakinahola. (Omugambuli 9:5) Kikaleka itwayibulya eribulyo lighuma ly’oko mabulyo makulu-makulu lino: Omughulu omundu akahola akaya hayi?

² Erisubirya oko ribulyo eryo likabya ly’omughaso munene omughulu omundu oyo twanzire akahola. Twanganayibulya tuti: ‘Lino ali hayi? Anatulangire? Anganatuwatikya? Tunemwendisyasyamulolako?’

³ Ebisomo bingyi bikaleta eby’erisubirya ebisighene oko mabulyo ayo. Abandi bakakangiriraya bati wamabya mundu mubuya, ukaya elubula, na kandi wamabya mundu mubi, ukatoghotera omo muliro. Abandi bakabugha bati wamahola ukabya mulimu neryo iway’ikala n’abokwiwe ababirihola. N’abandi bakabugha bati ukabya wahola ukatswerawa, neryo iwabutwa buhya-buhya kutse iwasubula n’omubîri w’owundi muhanda, iwabya undi mundu kutse nyama.

4. Ebisomo bingyi bikakangiriraya mwatsi mughuma mukulu wahi owalebirye oluholo?

⁴ Emyatsi eyo ebisomo bikakangiriraya ikabya nga siyisosene. Aliwe, ebisomo bingyi bikakangiriraya mwatsi mughuma mukulu. Bikakangiriraya biti omughulu omundu  akahola, alimo akandu kaghuma akatehola. Ekyo nina kwenene?

5, 6. Omughulu omundu akahola akabya ati?

⁵ Yehova anasi ekikabya omughulu omundu akahola, kandi abiritubwira ati omundu akabya ahola, engebe yiwe ikahwa. Engebe n’oluholo bisighene. Kikaleka omughulu omundu akahoha, eriyowa liwe n’erilengekania liwe bikahwaho. * Omundu amabihola syangasyalangira, n’eriowa, kutse erilengekania.

⁶ Omwami Solomono mwahandika ati ‘abaholi sibasikyi.’ Abaholi sibangabya n’olwanzo kutse eripona omundu, kandi “sihali mubiri, kutse eriteghekania, kutse amenge [omo yisinda, NWT].” (Soma Omugambuli 9:5, 6, 10.) N’omo Esyonyimbo 146:4, eBiblia yikatubwira yiti omundu amahola, “eriyisunza” liwe likahwa.

7. Yesu mw’abugha atiki oko mwatsi w’oluholo?

⁷ Omughulu omwira wiwe, yo Lazaro ahola, Yesu mwabwira abigha biwe ati: “Omwira wetu [Lazaro] abirighotsera.” Aliwe Yesu syabugha ati Lazaro akaluhuka buyira. Enyuma syaho Yesu mwabugha ati: “Lazaro abirihola.” (Yoane 11:11-14) Aho Yesu mwasosekania oluholo ng’otughotseri. Mwatabugha ati Lazaro ali elubula kutse ane haghuma n’ab’okwiye ababirihola. Kandi mwatabugha ati Lazaro anemwaghalwa omo muliro kutse eributwa mo wundi mundu kutse mo nyama. Lazaro abya ng’oyuli omo tughotseri tunene kutsibu. Awandi masako akasosekanaya oluhoho ng’otughotseri. EBiblia yikabugha yiti yo Stefano omughulu bamwita, ‘mwaghotsera omo  luholo.’ (Emibiri 7:60, NWT) Omukwenda Paulo naye mwahandika ati abandi Bakristo ‘mobaghotsera omo luholo.’​—1 Abanya Korinto 15:6, NWT.

8. Tukaminya tuti ngoko oMungu mwatahangika abandu inianalengekenie ati bakasyahola?

⁸ Omughulu oMungu ahangika Adamu na Eva abya inianalengekenie ati bakasyahola? Iyehe! Yehova abahangika iniasondire ati batsemere engebe kera na kera n’omubîri owahikahikene. Omughulu Yehova ahangika abandu, mwabaha engumbu y’eribyaho ebirimo n’ebirimo. (Omugambuli 3:11) Ababuti sibangatanza bati abana babo bakekeluhe n’erihola, Yehova naye kw’akayowa atya busana  netu. Ibwa amabya iniatuhangika busana n’eribyaho kera na kera, tukahola busana naki?

9. Busana naki ekyalayiro ekyo Yehova aha Adamu na Eva sikyabya kikalire?

⁹ Omw’irima lye Edeni, Yehova mwabwira Adamu ati: ‘Oko bighúma byosi by’obuli muti omw’irima, wanganalya kubyo. Nikwa oko bighúma by’omuti w’eriminya ekibuya n’ekibi, susyalya kubyo, kusangwa oko kiro wasyalya kubyo, [kwenene] wasyahola.’ (Enzuko 2:9, 16, 17) Erisikya ekyalayiro ekyo siryabya likalire, kandi Yehova abya asingene eribwira Adamu na Eva ekibuya nga ni kyahi n’ekibi nga ni kyahi. Ngabahulikirira Yehova, bendimukangania ngoko basikirye obusondoli bwiwe. Kandi bangamukanganirye erisima linene elyo bangabere nalyo busana n’ebindu byosi ebyo abaha.

10, 11. (a) Sitani mwatebya Adamu na Eva ati? (b) Busana naki Adamu na Eva sibangaghanyirwa ekyo bakola?

¹⁰ Omwatsi w’obulighe, Adamu na Eva mobasombola eritendihulikirira oMungu. Sitani mwabwira Eva ati: “Kwenene [oMungu] abiribugha ati simusyerya oko miti yosi y’eririma kwehi?” Eva mwamusubirya ati: “Twanganalya oko bighúma by’emiti y’omw’irima. Nikwa oko bighúma by’omuti owali omo kati-kati k’eririma, [oMungu] abiribugha ati, Simusyerya kubyo, kutse simusyetula kugho mukasyahola.”​—Enzuko 3:1-3.

¹¹ Neryo Sitani mwabugha ati: “Simwendisyahola n’ahake. Kusangwa [oMungu] anasi ekiro mwasyalya kubyo, ameso wenyu asyalibulwa, kandi ko mwasyabya ng’[oMungu], imwabya n’eriminya ekibuya n’ekibi.” (Enzuko 3:4-6) Sitani abya asondire ati Eva alengekanaye ati anganatoka eriyihamulira ekyowene nga ni kyahi n’ekibi nga ni kyahi. Oko ndambi eyo, mwabugha amabehi oko kyangamuhikire amaghana erihulikirira oMungu. Sitani  mwabugha ati Eva sy’angatahola, neryo Eva mwalya ekighúma neryo mwaha na mwira wiwe. Adamu na Eva babya ibanasi ngoko Yehova ababwira ati isibalya ekighúma. Erirya kyo, mobasombola eritendisikya ekyalayiro ekyabya isikikalire. Erirya, mobakangania ngoko batawite lwanzo oko Tata wabo w’olwanzo w’elubula. Sihali ekyangaleka ibaghanyirwa ekyo bakola!

12. Busana naki ni mwatsi w’obulighe Adamu na Eva erighana erihulikirira Yehova?

¹² Ni mwatsi w’obulighe ekyo babuti betu b’erimbere bakola eritendisikya oMuhangiki wabo! Naghu wangayowa uti wamakasana erikulya omughala waghu n’omwali waghu, neryo babikula ibakuhanganirako n’erikola ebyo utetsemera, ibaghana erikola ebyo ukabasaba uti bakole? Ekyo sikyangakuluhya omo mutima?

13. Yehova eribugha ati “wasyasuba omo lututu” ni bughambu ki?

¹³ Babere baghana erihulikirira oMungu, Adamu na Eva mobaherya omuyisa w’eribyaho kera na kera. Yehova mwabwira Adamu ati: “Uli lututu, na kandi wasyasuba omo lututu.” (Soma Enzuko 3:19.) Ni bughambu Adamu angasubire omo lututu, eribya nga mw’atahangikwa. (Enzuko 2:7) Adamu abere abikola erilolo, mw’ahola ni bughambu mw’atasyabyaho.

14. Ekikaleka itwahola niki?

¹⁴ Adam na Eva nga bahulikirira oMungu, nga bakineho erihika na munobwire. Naho omughulu baghana erimuhulikirira, mobakola erilolo,  neryo mobahola. Erilolo liri ng’obukoni butsibu obo babuti betu b’erimbere babiritusighalirya. Itwe bosi tukabutawa itune bandu b’amalolo, ekyo kikaleka itwahola. (Abanya Roma 5:12) Aliwe ekyo sikyokyabya erisonda ly’oMungu oko bandu. OMungu syabya anzire n’ahake ati abandu bahole, kandi eBiblia yikahula oluholo mo ‘nzighu.’​—1 Abanya Korinto 15:26.

15. Eriminya ekwenene eyilebirye oluholo likatuletera obwiranda liti?

¹⁵ Ekwenene eyilebirye oluholo yikatuletera obwiranda oko malengekania w’amabehi. EBiblia yikatukangiriraya yiti abaholi sibalyowa obwaghali kutse obulighe. Sitwangatakania nabo, kutse sibangakania netu. Sitwangawatikya abaholi, nabo sibangatuwatikya. Sibangatwaghalya, neryo situtolere eribasagha. Aliwe, ebisomo bingyi bikabugha biti abaholi baneho kandi bane halebe, kandi biti twanganabawatikya twamaliha omupe kutse abakalangirawa mo bandu babuyirire b’esyofranga. Aliwe twamabiminya ekwenene eyilebirye oluholo, sitwangasyaheribwa omo mabehi ayo.

16. Ebisomo bingyi bikakangiriraya amabehi wahi oko baholi?

¹⁶ Sitani akakolesaya ebisomo by’amabehi erituteba n’erileka itwabya tukalengekania tuti abaholi bakineho. Eky’erileberyako, hane ebisomo ebikakangiriraya biti omughulu omundu akahola, ali mo akandu akatehola akakayabya n’engebe ahandi. Ekisomo kyaghu nakyo kikanakubwira kitya, kutse kikakukangiriraya eby’eBiblia yikabugha ako baholi? Sitani akakolesaya amabehi eriherya abandu b’oko nzira y’oMungu.

17. Busana naki amakangirirya w’eriaghalya abandu b’omo muliro akatsuma Yehova?

¹⁷ Ebyo ebisomo bingyi bikakangiriraya bikahangahangaya abandu. Eky’erileberyako, ebisomo bilebe  bikakangiriraya biti abandu babi bakasyatoghotera omo muliro mo kera na kera. Amakangirirya aya akatsandaya erina lya Yehova. Sy’angaghalya abandu b’omo nzira eyo! (Soma 1 Yoane 4:8.) Wangayowa wuti wamalangira omundu oyukasuyira kutse erikunga omwana, neryo iniahisya ebyala biwe by’omo muliro? Wangamulangira mo mutsibu. Siwangat’anza eritwa naye obwira. Kutya Sitani naye asondire ati abandu balangire oMungu yo batya!

18. Busana naki situtolere erisagha abaholi?

¹⁸ Ebisomo bilebe bikabugha biti omughulu abandu bakahola, bakahenduka mo balimu. Ebisomo ebyo bikakangiriraya biti tutolere itwakenga n’erisagha abalimu abo kundi oko kandi katambi banganabya bira ab’akaghala kutse ibabya esyonzighu nyitsibu. Abandu bangyi bak’ikiriraya amabehi ayo. Bakasagha abaholi, neryo bakabaramaya omo mwanya w’eriramya Yehova. W’ibuke ngoko abaholi sibali n’obutoki obw’eritsema kutse obw’erikwa obulighe, kutse obw’eryowa kindu kyosi-kyosi; neryo situtolere eribasagha. Yehova yo Muhangiki wetu. Iye y’oMungu w’ekwenene, neryo tutolere itwamuramya iye musa.​—Eribisulirwa 4:11.

19. Eriminya ekwenene eyilebirye oluholo likatuwatikaya liti?

¹⁹ Tukabya twabiminya ekwenene eyilebirye abaholi, tukalwa omo bukobe bw’amabehi w’ebisomo. N’ekwenene eyo yikatuwatikaya ery’owa ebyo Yehova alagha ebikatsemesaya kutsibu ebilebirye engebe yetu n’omughulu wetu owakasa.

20. Tukend’ighaki omo sura eyikwamire?

²⁰ Kera kera, omughombe w’oMungu oyukahulawa mo Yobu mw’abulya: “Omundu amahola, asyaswabyaho kwehi?” (Yobu 14:14) Kwenene kyanganatokekana omundu oyo wabirihola erisuba? Eky’oMungu akatusubiraya oko libulyo eryo omo Biblia kikatsemesaya kutsibu. Kyo tukend’igha omo sura eyikwamire.