1. OMungu ahangika abandu iniawite erisonda lyahi?

OMUNGU awite erisonda eryuwene oko bandu. Mwahangika omulume n’omukali ab’erimbere, yo Adamu na Eva, b’ikale omw’irima eryuwene. Aby’anzire ibabuta abana, eriyira ekihugho kyosi mo paradiso, n’eriteya esyonyama.​—Enzuko 1:28; 2:8, 9, 15; lebaya Endomeko 6.

2. (a) Tukaminya tuti ngoko oMungu akasyakola erisonda liwe? (b) EBiblia yikabugha yitiki okw’ibyaho ly’abandu kera na kera?

² Ukalengekanaya uti ekiro kighuma abandu banemwendisyikala omo paradiso? Yehova akabugha ati, “Kwenene nabiribugha, kwenene nasyakolakyo.” (Isaya 46:9-11; 55:11) Kwenene, akendisyaberererya erisonda liwe, kandi sihali ekyangamukakiriria. Yehova akabugha ati hane enzumwa eyaleka iniahangika ekihugho. ‘Mwatahangika ekihugho kyo buyira.’ (Isaya 45:18, NWT) Anzire abandu ib’ikala omo kihugho kyosi. OMungu anzire ekihugho ik’ikala mw’abandu abali bati, n’erikalamo biro bingahi? EBiblia yikabugha yiti: ‘Abatunganene [kutse, abakowa] basyikala omo kihugho mo buholo, n’erisighalya kyo kera na kera.’​—Esyonyimbo 37:29; Eribisulirwa 21:3, 4.

3. Kundi abandu bakalwala n’erihola, wanganayibulya utiki?

³ Aliwe munabwire abandu bakalwala n’erihola. Omo bihugho bingyi abandu bakalwa, n’er’itana. Kwenene, erisonda ly’oMungu oko kihugho silyabya litya. Nikwa ekyakoleka niki, na busana naki? EBiblia nyisa yo yangatubwira.

4, 5. (a) Oyo wakanaya na Eva erilabira omo nzoka omw’irima lye Edeni nindi? (b) Omundu oyutabya n’emibere y’eriba angahenduka mo mwibi ati?

⁴ EBiblia yikatubwira yiti oMungu awite enzighu ‘eyikahulawamo Sitani na Diabolo.’ Sitani mwalabira omo nzoka erikania na Eva omw’irima lye Edeni. (Eribisulirwa 12:9; Enzuko 3:1) Mwaleka ikyalangirika enzoka nga yo yikakanaya.​—Lebaya Endomeko 7.

⁵ OMungu yowahangika Sitani Diabolo kwehi? Iyehe! Omumalaika mughuma oyo wabya iniane elubula omughulu oMungu ateghekaniraya Adamu na Eva b’ekihugho mwayihindula mo Sitani. (Yobu 38:4, 7) Ekyo mokyatokekana kiti? Omundu oyutabya n’emibere y’eriba angahinduka m’omwibi ati? Mwatabutwa m’omwibi. Aliwe amabya n’engumbu, kutse amanza ekindu ekite kiwe. Neryo amabya akakilengekaniako omughulu wosi, n’engumbu yiwe nyibi yamakula. Neryo, hamabya akanya, am’iba ekindu ekyo. Akabya iniamabiyihindula m’omwibi.​—Soma Yakobo 1:13-15; lebaya Endomeko 8.

6. Omumalaika mughuma mwabya nzighu y’oMungu ati?

⁶ Ekyo kyo kyahikira omumalaika oyo. Yehova abere abihangika Adamu na Eva, mwababwira ati babute abana, ‘basulaye ekihugho.’ (Enzuko 1:27, 28) Omumalaika oyo anganabya imwalengekania ati, ‘Abandu abosi aba banganasyabya bakanyiramya omo mwanya w’eriramya Yehova!’ Abere anemulengekania atya kutsibu, mwatsuka eribya n’engumbu nene y’eriramibwa eryo oMungu musa yutolere. Omumalaika oyu abya anzire ati abandu bamuramaye. Neryo mwateba Eva n’erimuheria. (Soma Enzuko 3:1-5.) Abere abikola atya, mw’abya Sitani Diabolo, enzighu y’oMungu.

7. (a) Ekyaleka Adamu na Eva ibahola niki? (b) Busana naki tukakekeluha n’erihola?

 ⁷ Adamu na Eva mobatowa oMungu, neryo mobalya ekighuma. (Enzuko 2:17; 3:6) Mobakola erilolo embere sya Yehova, n’enyuma syaho mobahola, ngoko Yehova abya iniabiribugha. (Enzuko 3:17-19) Abana ba Adamu na Eva mobabya bakoli b’amalolo, neryo mobahola. (Soma Abanya Roma 5:12.) Eriminya ekyaleka abana ba Adamu na Eva nabo ibabya bakoli b’amalolo, tulebaye eky’erileberyako kino. Terilengekania erikokotya embiriki y’omo katuba akahengemire. Embiriki nayo iyikendihengema ng’akatuba ako. Adamu abere aghana eriowa oMungu, mwabya mukoli w’erilolo. Kundi tuli bana ba Adamu, itwe bosi tuli bakoli b’amalolo, kutse twabirihengema ngaye. Kandi, kundi itwe bosi tuli bakoli b’amalolo, tukakekeluha n’erihola.​—Abanya Roma 3:23; lebaya Endomeko 9.

8, 9. (a) Sitani aby’anzire ati Adamu na Eva b’ikirirayeki? (b) Busana naki Yehova mwat’ita Adamu na Eva na Sitani b’ahonaho?

⁸ Omughulu Sitani aleka Adamu na Eva ibatowa oMungu, mwatsukisha eriyisamambula oko Yehova. Sitani aby’anzire Adamu na Eva ibikirirya bati Yehova ni mubehi, ni mutabali mubi, syanzire bakabya n’engebe eyuwene. Sitani abya iniakabugha ati sikiri n’omughaso abandu erisondolibwa n’oMungu kandi ati Adamu na Eva banganayihamulira ekibi n’ekibuya. Neryo, Yehova angakolireki? Angan’itire abaghana erimwowa aba neryo obutabwirika ibwahweraho. Aliwe ekyo kyanganakanganirye ngoko Sitani ni mubehi? Iyehe.

⁹ Busana n’ekyo, Yehova mwat’ita abaghana erimwowa b’ahonaho. Aliwe, mwalekera abandu b’omughulu w’eriyitabala. Ekyo kyangakanganirye ndeke ngoko Sitani ni mubehi kandi ngoko Yehova yo wasi eby’angaleka abandu ibabya n’engebe eyuwene. Tukendisy’igha  omwatsi oyo wo ndeke omo sura 11. Aliwe ukalengekanayaki okw’iyihamulira lya Adamu na Eva? Eriligha ebya Sitani n’eritendy’owa oMungu, kyanabya kyuwene? Ebyosi ebyo Adamu na Eva babya bawite, Yehova yo wabaha byo. Mwabaha engebe eyihikahikene, obwikalo obuwene, n’omubiri w’erikola. Aliwe Sitani abya isyaliatabakolera n’ekindu kyosi-kyosi ekyuwene. Nga n’iwe wabyaho, wangakolireki?

10. Eriyihamulira ery’omughaso ery’obuli mughuma w’okw’itwe awite ni lyahi?

 ¹⁰ Namunabwire, obuli mughuma w’okw’itwe awite ekyeriyihamulira nga Adamu na Eva, kandi eriyihamulira eryo lyanganamuletera engebe kutse oluholo. Twanganayihamulira eriowa Yehova m’oMutabali wetu n’eriwatikya erikangania ngoko Sitani ni mubehi. Kutse twanganasombola Sitani m’omutabali wetu. (Esyonyimbo 73:28; soma Emisyo 27:11.) Omo kihugho abandu bake bo b’akowa oMungu. Kwenene, oMungu siy’omutabali w’ekihugho. Aliwe oMungu amabya isi mutabali, omutabali wakyo inindi?

11, 12. (a) Sitani erisonda eriha Yesu y’amami kikatuminyisayaki? (b) Ni masako wahi awakakanganaya ngoko Sitani yukatabala ekihugho?

¹¹ Yesu abya inianasi oyukatabala ekihugho nga nindi. Kiro kighuma, Sitani ‘mwamukangania amami wosi w’ekihugho n’olukengerwa lwagho.’ Neryo Sitani mwabwira Yesu ati: “Ebyosi ebi nasyakuhabyo wamanyikukamira n’erinyiramya.” (Matayo 4:8, 9; Luka 4:5, 6) Terilengekania, ‘Amami aya ng’atabya wa Sitani, anganaheregho Yesu?’ Iyehe. Amatabali awosi ni wa Sitani.

¹² Wanganayibulya: ‘Sitani angabya mutabali w’ekihugho ati? Si Yehova yo Mutoki w’Ebyosi oyo wahangika ekihugho kyosi kwehi? (Eribisulirwa 4:11) Ni kwenene yowakihangika, aliwe Yesu mwakangania ndeke-ndeke ngoko Sitani yo ‘mutabali w’ekihugho kino.’ (Yoane 12:31; 14:30; 16:11) Omukwenda Paulo mwahula Sitani Diabolo “m’[omungu] w’ekihugho kino.” (2 Abanya Korinto 4:3, 4) N’omukwenda Yoane mwahandika ati: ‘Ekihugho kyosi kiri omo butoki bw’omubi oyu.’​—1 Yoane 5:19.

13. Busana naki tuyitaghire ekihugho kihya?

¹³ Ekihugho kino kikalolaya embere omw’ibya kibi kutsibu. Kyoswire mw’amalwa, ekanyaka, obutebya, n’olutsatsuho. Abandu sibangatoka eribughaho ebitsibu ebi, n’omo bangayikasa bati. Aliwe oMungu akisiya iniabughaho ekihugho kibi kino omo luhi lwiwe lwe Harmagedoni, n’erisubyaho ekihugho kihya-kihya ekitunganene.​—Eribisulirwa 16:14-16; lebaya Endomeko 10.

14. OMungu abirisombola ndi eribya Mutabali w’oBwami Bwiwe? EBiblia moyabugha embere yitiki oko Yesu?

¹⁴ Yehova mwasombola Yesu Kristo eribya Mutabali w’oBwami Bwiwe bw’elubula. Kera kera, eBiblia moyabugha yiti Yesu akendisyatabala nga ‘Munya-mwami w’oBuholo’ kandi yiti obutabali bwiwe sibwendisyahwaho. (Isaya 9:6, 7) Yesu mwakangirirya abigha biwe erisaba busana n’obutabali obo omughulu abugha ati: ‘Obwami bwawu bwase. Erisonda lyawu liyirawe omo lubula na kutya omo kihugho.’ (Matayo 6:10, NWT) Omo Sura 8, tukendisy’igha ngoko oBwami bw’oMungu bukendisyasuba omo mwanya w’amatabali w’ekihugho. (Soma Danieli 2:44.) Neryo oBwami bw’oMungu bukasyayira ekihugho mo paradiso.​—Lebaya Endomeko 11.

15. ‘Ekihugho kihya-kihya’ niki?

¹⁵ EBiblia yikabugha yiti: ‘OMungu abiritulagha olubula n’ekihugho bihya-bihya, aho eritunganana likasyabya.’ (2 Petero 3:13; Isaya 65:17) Oko sindi ndambi omughulu eBiblia yikakanaya oko “kihugho,” ni bughambu abandu abikere kukyo. (Enzuko 11:1) Neryo ‘ekihugho kihya-kihya’ ekitunganene b’abandu abosi abak’owa oMungu na kandi babiritsumulwa naye.

16. Ni kihembo kibuya kyahi ekyo oMungu akendisyaha abakasyabya omo kihugho kiwe kihya, kandi tutolere itwakolaki erisyahebwa ekihembo ekyo?

 ¹⁶ Yesu mwalagha ngoko abakendisyabya omo kihugho kihya ky’oMungu bakasyabana “engebe y’erikota.” (Mariko 10:30) Tutolere erikolaki tutoke erisyabana ekihembo eki? Eribana eky’erisubirya, soma Yoane 3:16 na 17:3. Tulebaye eky’eBiblia yikabugha oko ngebe, ngoko yikasyabya ekihugho kyabibya Paradiso.

17, 18. Tukaminya tuti ngoko hakasyabya obutekane omo kihugho kyosi kandi ngoko tukasyayowa omo buholo?

¹⁷ Obubi, amalwa, erikola ebitatolere, n’olutsatsuho bikasyahwaho. Sihendisyasyabya abandu babi oko kihugho. (Esyonyimbo 37:10, 11) OMungu ‘akasyabughaho amalwa omo kihugho kyosi.’ (Esyonyimbo 46:9; Isaya 2:4) Ekihugho kikendisyusulamo abandu abanzire oMungu kandi abakamw’owa. Hakendisyabya obuholo kera na kera.​—Esyonyimbo 72:7.

¹⁸ Abandu ba Yehova bakendisyayowa omo butekane. Kera, Abaisraeli ibakabya bamw’owa oMungu, ibakabya omo butekane kundi oMungu iniakabateghaya. (Abalawi 25:18, 19) Omo Paradiso, sitwendisyubaha kindu kutse mundu wosi-wosi. Tukasyayowa omo buholo obuli kiro.​—Soma Isaya 32:18; Mika 4:4.

19. Tukaminya tuti ngoko ebyalya bikasyakanya omo kihugho kihya ky’oMungu?

¹⁹ Hakasyabya ebyalya bingyi. “Engano [ikasyabya] nene omo kihugho; n’ehitwa [hikasyusula] mw’ebyalya.” (Esyonyimbo 72:16) Yehova, ‘[oMungu] wetu, akasyatutsumula, n’ekitaka kyasyerya esyombuto syakyo.’​—Esyonyimbo 67:6.

20. Tukaminya tuti ngoko ekihugho kikasyabya paradiso?

²⁰ Ekihugho kyosi kikasyabya paradiso. Abandu bakasyabya n’amanyumba n’amalima awuwene. (Soma Isaya 65:21-24; Eribisulirwa 11:18.) Ekihugho kyosi  kikasyuwana ngoko eririma lye Edeni lyabya. Yehova akasyabya akatuha obuli kindu kyosi ekyo tuyitaghire. EBiblia yikamukanayako yiti: “Akakunzula ebyala biwe n’eryughutya engumbu y’obuli kindu ekiriho.”​—Esyonyimbo 145:16, NWT.

21. Tukaminya tuti ngoko hakasyabya obuholo omo kati k’abandu n’esyonyama?

²¹ Hakasyabya obuholo omo kati k’abandu n’esyonyama. Esyonyama sisyendisyasyahutalya abandu. Abana balere sibendisyabya bakasagha, n’omo bangabya hakuhi n’esyonyama esyotukasagha munabwire.​—Soma Isaya 11:6-9; 65:25.

22. Yesu akasyakolera abandu abalwere boki?

²² Sihendisyabya omundu oyukalwala. Omughulu Yesu abya oko kihugho, mwalamya abandu bangyi. (Matayo 9:35; Mariko 1:40-42; Yoane 5:5-9) Aliwe ng’oMwami w’oBwami b’oMungu, Yesu akasyalamaya obuli mundu. Sihali omundu oyukasyabugha ati: “Nyilwere.”​—Isaya 33:24; 35:5, 6.

23. OMungu akasyakolera ababirihola boki?

²³ Ababirihola bakasyasuba. OMungu akalagha ati akasyalubukaya esyomiliyoni sy’abandu ababirihola. ‘Hakendisyabya erilubuka ly’abatunganene [n’abatatunganene, NWT].’​—Soma Yoane 5:28, 29; Emibiri 24:15.

24. Omwatsi w’erisy’ikala omo Paradiso akaleka iwayowa wuti?

²⁴ Obuli mundu atolere iniasombola. Twanganasombola erigha eriminya Yehova n’erimukolera, kutse itwasombola erikola ebyo twanzire. Twamabisombola erikolera Yehova, itukendibya n’eriyiketera eryuwene omo biro ebikasa. Omulume mughuma abere abwira Yesu ati asyamw’ibuka enyuma sy’erihola, Yesu mwamulagha ati: ‘Ukendisyabya naghe omo Paradiso.’ (Luka 23:43, NWT) Tukend’igha bingyi oko Yesu Kristo kandi ngoko akendisyaberererya emilaghe mibuya y’oMungu.