1. Oyo watuha engebe nindi?

YEHOVA “ni [Mungu] oyuliho.” (Yeremia 10:10) Iye yo Muhangiki wetu, kandi mw’atuha engebe. EBiblia yikabugha yiti: “Wahangika ebindu byosi, kandi busana n’erisonda lyaghu mobyabyaho kandi mobyahangikwa.” (Eribisulirwa 4:11) Kwenene, Yehova mwanza ati tubye n’engebe. Engebe, ni kihembo ky’obughuli bunene eky’atuha.​—Soma Esyonyimbo 36:9.

2. Twamasonda eribya n’engebe eyuwene litolere itwakolaki?

² Yehova akatuha ebyo tuyitaghire tutoke eribyaho, ng’ebyalya n’amaghetse. (Emibiri 17:28) Aliwe ekilengire okw’aho, anzire itwatsemera engebe. (Emibiri 14:15-17) Eribya n’engebe eyuwene, tutolere itwasikya ebilayiro by’oMungu.​—Isaya 48:17, 18.

3. Omughulu Kaina ita Abeli Yehova mwayira ati?

³ EBiblia yikatukangiriraya yiti engebe yetu n’ey’abandi bandu ni y’obughuli embere sya Yehova. Eky’erileberyako, omughulu Kaina​—mughala wa Adamu na Eva​—ahitana kutsibu oko mulere wiwe yo Abeli, Yehova mwakunga Kaina ati atolere iniakakirirya erihitana liwe. Aliwe Kaina mwatowa, neryo mwahitana kutsibu ‘amaghulukira oko mughala wabo yo Abeli n’erimwita.’ (Enzuko 4:3-8) Yehova mwasuyira Kaina busana n’er’ita mughala wabo. (Enzuko 4:9-11) Neryo kwenene erihitana n’eribeherwa omundu ni mibere mibi kundi byanganaleka itwahika okw’ikarama kutse eribya batsibu. Omundu oyuli atya syangabana engebe y’erikota.  (Soma 1 Yoane 3:15.) Eritsemesya Yehova, tutolere itw’igha erianza abandu abosi.​—1 Yoane 3:11, 12.

4. Ekilayiro kighuma ky’oko bilayiro eby’oMungu aha Abaisraeli kikatukangirirayaki oko kihembo ky’engebe?

⁴ Enyuma sy’emyaka mingyi, Yehova mwakangania ngoko engebe ni y’obughuli omughulu aha Musa y’Ebilayiro Ikumi. Ekighuma ky’oko bilayiro kikabugha kiti: “Isiwita.” (Eryibuka Ebihano 5:17) Omundu anabya amayiririra erita owundi, naye babya ibakamw’ita.

5. OMungu akalangira eritwa obukule ly’ati?

⁵ OMungu akalangira eritwa obukule ly’ati? N’engebe y’omwana oyute wabutwa nayo ni y’obughuli embere sya Yehova. Omo Bilayiro ebyo Yehova aha Abaisraeli, Yehova mwabugha ati omundu amahutalya omukule neryo omwana wiwe iniahola, omundu oyo naye lyabya litolere ibamw’ita. (Soma Eriluayo 21:22, 23; Esyonyimbo 127:3.) Ekyo kikatukangiriraya ngoko eritwa obukule ni rilolo.​—Lebaya Endomeko 28.

6, 7. Tukakanganaya Yehova yo tuti ngoko tulangire engebe mo y’obughuli?

⁶ Twangakangania Yehova yo tuti ngoko tulangire engebe yetu n’ey’abandi mo y’obughuli. Omughulu tukaghana erikola ekyosi-kyosi ekyangahutalya engebe yetu kutse ey’abandi bandu. Busana n’ekyo sitwanganywa etaba kutse eloho n’erikolesya esyodawa esikatamiraya ngoko bitatolere, kundi sikatsandaya omubiri kandi syanganatwita.

⁷ Yehova yo watuha engebe n’omubîri, neryo tutolere itwabikolesya ngoko anzire. Busana n’ekyo tutolere itwasugha omubiri wetu wo ndeke. Tutetayira tutya, itukandibya abatundatundire kutse abaterire embere sy’oMungu. (Abanya Roma 6:19; 12:1; 2 Abanya Korinto 7:1) Sitwangatolera eriramya Yehova, oyowatuha engebe, tutetalangira engebe mo y’obughuli. Aliwe, erileka emitsye  mibi molyangabya ilikalire, Yehova akendituwatikya twamabya itunemuyikasa kundi tulangire engebe mo y’obughuli.

8. Twangakola tuti tukasyahutalya engebe yetu kutse ey’abandi?

⁸ Twabir’igha ngoko engebe ni kihembo ky’obughuli. Yehova ayiketere ati tukendiyikasa kutsibu eritendihutalya engebe yetu kutse ey’abandi. Tukakola tutya omo mibere yetu ey’erighendya omutoka, kutse epiki-piki, n’ebindi. Tukaghana amasata awali mw’ebyangahutalya kutse awali m’olutsatsuho. (Esyonyimbo 11:5) Kandi tukayikasa tuti enyumba yetu siyibye mw’ekindu kyosi-kyosi ekyangahutalya. Yehova mwaha Abaisraeli b’ekilayiro ati: ‘Omughulu mukahimba enyumba nyihya-nyihya, mwasyahimba ekyikunda oko lutwe lwenyu, mukasyaleta olubanza lw’omusasi oko nyumba yenyu omundu amatogha kuyo.’​—Eryibuka Ebihano 22:8.

9. OMungu atuhere byalayiroki oko syonyama?

⁹ N’emibere eyo tukateghaya mw’esyonyama syetu yiri n’omughaso embere sya Yehova. Atuhamulire er’ita enyama busana n’erirya yo kutse erikokotya esyongyimba, kandi akatuhamulira er’ita enyama y’amahira engebe yetu y’omo bwiko. (Enzuko 3:21; 9:3; Eriluayo 21:28) Aliwe, sitwangaghalya enyama kutse erita yo busana n’eriyitsemesya.​—Emisyo 12:10.

10. Tukaminya tuti ngoko omusasi ni kisosekanio ky’engebe?

¹⁰ Yehova akalangira omusasi mo kindu kibuyirire kundi ni kisosekanio ky’engebe. Kaina abere abita Abeli, Yehova mwabwira Kaina ati: “Omulenge w’omusasi wa mughala wenyu akanyiririra erilua oko kitaka.” (Enzuko 4:10) Omusasi wa Abeli kyabya kisosekanio ky’engebe yiwe, neryo Yehova mwasuyira Kaina busana n’erita Abeli. Enyuma sy’Ekighungo ky’Amaghetse ky’omughulu  wa Noa, kandi Yehova mwakangania ngoko omusasi ni kisosekanio ky’engebe. Yehova mwahamulira Noa n’abana biwe erirya esyonyama. Mwabugha ati: ‘Obuli kyindu kyiriho ekyikaghenda-ghenda kyasyabya kalyo kenyu. Ngoko nabaha emyaka mibisi, ko namabaha nyitya ebyosi.’ Aliwe, habya kindu kighuma eky’oMungu abaghanaya erirya: ‘Nikwa simusyerya enyama yitalwire mw’omusasi [kutse, engebe yayo​—omusasi wayo], kusangwa gho ngebe yayo.’​—Enzuko 1:29; 9:3, 4, NWT.

11. OMungu mwaha Abaisraeli b’ekilayiro kyahi ekilebirye omusasi?

¹¹ Hakuhi n’emyaka 800 enyuma sya Yehova eribwira Noa ati isyalya omusasi, kandi mwalayira abandu biwe ati: “Omundu wahi w’oko Baisraeli oyukahigha, akahamba enyama eyo kutse enyonyi eyangalibwa, asyuta omusasi wayo, n’erikuningiragho omo lututu.” Kandi mwabugha ati: “Simusyerya omusasi.” (Abalawi 17:13, 14) Yehova abya iniakinanzire ati abandu biwe balangire omusasi mo kindu kibuyirire. Ibanganalya enyama butsira erirya omusasi. Ibakabya bamakera enyama, ibakuta omusasi wayo w’oko kitaka.

12. Abakristo bakalangira omusasi wo bati?

¹² Habere habilaba myaka milebe enyuma sy’oluholo lwa Yesu, abakwenda n’abasyakulu b’omo ndeko y’eKikristo y’eYerusalemu mobahindana haghuma erisoha omwatsi w’eriminya nga ni bihande byahi by’omo bilayiro ebyaha Abaisraeli ebyo Bakristo batolere ibakwama. (Soma Emibiri 15:28, 29; 21:25.) Yehova mwabawatikya eriminya ngoko omusasi akine w’obughuli embere siwe kandi ngoko batolere ibalangiragho mo kindu kibuyirire. Abakriso ab’erimbere sibabya bakalya kutse erinywa omusasi kutse erirya enyama eyitalyakerawa ndeke. Erirya omusasi lyabya rilolo liringene n’eriramya esyosanamu kutse erisingira. Erilua oko mughulu oyo, Abakristo b’ekwenene sibalirya kutse erinywa omusasi. Ibwa  biri biti munabwire? Na lino Yehova anzire itwalangira omusasi mo kindu kibuyirire.

13. Busana naki Abakristo bakaghana erihirwa m’omusasi?

¹³ Ni bughambu litolere Abakristo ibaghana n’erisubya omusasi w’omo mubiri kwehi? Ee, kobiri bitya. Yehova akatughanaya erirya kutse erinywa omusasi. Omunganga amakubwira ati isiwanywa obwabu, wanganabulabya omo miki? Iyehe! Kutya, ekilayiro eky’eritendirya kutse erinywa omusasi kikatubwira kiti sitwangaligha erituhira m’omusasi.​—Lebaya Endomeko 29.

14, 15. Erisikya engebe n’erihulikirira Yehova biri na mughasoki oko Mukristo?

¹⁴ Byangabya biti omunganga amatubwira ati batetatuhira m’omusasi itukendihola? Obuli mundu atolere iniayihamulira ng’akendisikya ekilayiro ky’oMungu ekilebirye omusasi kutse iyehe. Abakristo basikirye kutsibu ekihembo ky’oMungu eky’engebe, neryo tukarondaya esindi dawa esyangatuwatikya eribana omulamo; aliwe sitwangaligha erituhira m’omusasi.

¹⁵ Tukayikasa kutsibu eribya n’omubîri owakalire, aliwe kundi engebe ni y’obughuli embere sy’oMungu, sitwangaligha eritusubya m’omusasi. Erihulikirira Yehova liwite mughaso munene kulenga eriyikasa eribya n’omubîri owakalire omo nzira y’eritendimusikya. Yesu mwabugha ati: “Omundu oyukasonda erilamya engebe yiwe asyatalyayo; nikwa omundu oyukatalaya engebe yiwe busana naghe, asyabanayo.” (Matayo 16:25) Twanzire erihulikirira Yehova kundi tumwanzire. Iye asi ekibuya ekitutolere, kandi tukalangira engebe mo y’obughuli kandi mo kindu kibuyirire ngoko Yehova akalangirayo.​—Abaebrania 11:6.

16. Busana naki abaghombe b’oMungu bakamuhulikirira?

¹⁶ Abaghombe b’oMungu abateleghula bakayisinga  erikwama ekilayiro kiwe ekilebirye omusasi. Sibangalya kutse erinywa omusasi, kandi sibangaligha omusasi mo dawa. * Naho, bakaligha esindi dawa esikawatikaya eribya n’omubîri ow’akalire. B’ikirirye ndeke-ndeke ngoko oMuhangiki w’engebe n’omusasi asi ekibuya ekibatolere. Naghu un’ikirirye utya?

17. Omo Israeli, enzira nguma nyisa y’erikolesya omusasi eyo Yehova alighira abandu ni yahi?

¹⁷ Omo bilayiro eby’oMungu aha Musa, Yehova mwabwira Abaisraeli ati: “Engebe y’omubîri yiri omo musasi; naghe nabiribahagho oko kyiherero eririha embanulo (endihi eyikabohola) y’emitima yenyu; kusangwa omusasi wakaliha embanulo.” (Abalawi 17:11) Abaisraeli banabya bamakola erilolo, ibakasaba Yehova eribaghanyira omw’iherera enyama n’eribwira omuhereri atsatsange omusasi muke wayo w’oko kiherero ekyabya omo hekalu. Eyo yabya nzira nguma nyisa eyo Yehova alighira Abaisraeli erikolesya omusasi.

18. Obuhere bwa Yesu mobwaleka omwatsi wahi iniatokekana okw’itwe?

¹⁸ Omughulu Yesu asa oko kihugho, mwasuba omo mwanya w’eriherera esyonyama omw’iha engebe yiwe, kutse omusasi, busana n’erighanyirwa ly’amalolo wetu. (Matayo 20:28; Abaebrania 10:1) Engebe ya Yesu yabya y’obughuli bunene kutsibu kyo kyaleka Yehova iniatoka eriha abandu bosi b’enzira y’eribyaho kera na kera enyuma sya Yesu erilubuka n’erisuba elubula.​—Yoane 3:16; Abaebrania 9:11, 12; 1 Petero 1:18, 19.

19. Tutolere itwakolaki tutoke eribya isituli “kw’olubanza lw’omundu n’omughuma”?

 ¹⁹ Tukasima Yehova yo kutsibu busana n’ekihembo kiwe kibuya eky’engebe! Kandi twanzire eribwira abandu tuti bam’ikirirya Yesu, ibanganatoka erisyabyaho kera na kera. Twanzire abandu, kikaleka itwayitsinga eribakangirirya nga bangabana engebe yo bati. (Ezekieli 3:17-21) Neryo, ng’omukwenda Paulo, twangatoka eribugha tuti: “Sindi ko lubanza lw’omundu n’omughuma, kusangwa mondasagha eribatulira eriyisunza lyosi ly’[oMungu].” (Emibiri 20:26, 27) Kwenene, tukakanganaya ngoko tusikirye engebe n’omusasi omughulu tukatulira abandi b’engulu ya Yehova n’eribabwira ngoko akalangira engebe mo y’obughuli bunene.