1-3. (a) Busana naki koyo akayikasa ati mughala wiwe abye inyan’erire? (b) Busana naki Yehova anzire abandu biwe ibabya ab’erire?

TERILENGEKANIA koyo mughuma anemuteghekania mughala wiwe oyo anzire kutsibu oyukasonda eriya ekalasi. Akayiteghereraya ng’abirinaba ndeke n’esyongyimba siwe nga sin’erire. Ekyo kikaleka iniabya inyanakalire kandi kikakanganaya abandi ngoko ababuti biwe bakamusulubirira kutse erimutsomana ndeke.

² Thatha wetu, Yehova, anzire itwabya b’obuyonzo kandi ab’erire. (Esyonyimbo 18:26) Anasi ngoko eribya  ab’erire likaleka ituwana. Kandi omughulu tukabya ab’erire tukamuletera olukengerwa.​—Ezekieli 36:22; soma 1 Petero 2:12.

³ Eribya ab’erire ni bughambuki? Kandi busana naki eribya ab’erire likatuletera endundi? Omo sura eno tukendisubirya oko mabulyo ayo. Tukendilangira nga twangayiteghekania tuti tutoke eribya abandu ab’erire.

4, 5. (a) Busana naki tutolere itwabya ab’erire? (b) Eby’oMungu ahangika bikatuwatikaya biti eriminya ngoko Yehova akalangira eribya ab’erire?

⁴ Emibere ya Yehova iyuyene-yene yikatukangiriraya eribya ab’erire. (Abalawi 11:44, 45) Busana n’ekyo, enzumwa ngulu eyikaleka itwabya ab’erire y’eno: Twanzire eribya “abagerererya b’oMungu.”​—Abanya Efeso 5:1, NWT.

⁵ N’eby’oMungu ahangika bikatukangiriraya emyatsi mingyi eyikatuwatikaya eriminya ngoko Yehova akalangira eribya ab’erire. Omughulu Yehova ahangika, mwateghekania ebikaleka omuka n’amaghetse ibyabya ibin’erire. (Yeremia 10:12) Terilengekania oko nzira nyingyi esyo ekihugho kikayerayamo, nibya abandu babitsandyakyo. Eky’erileberyako, Yehova mwahangika obuhuka buke-buke kutsibu obukahulawamo microbes, obukalangirika omo kyuma ky’erilebryamo. Obuhuka obo bwanganabindula omutsafu owangaleta amakoni mo bindu bite byangahutalya. Kwenene oMuhangiki mwateghekania emyatsi eyikaswekaya! N’abandu b’esiyase bakanakolesaya obuhuka buke-buke obo eritoka eryerya emyanya eyo babiritsandya omo mutsafu owakalua omo bindu ebyo bakakolesaya.​—Abanya Roma 1:20.

6, 7. Emighambo ya Musa moyakangania yiti ngoko abakaramaya Yehova batolere ibabya ab’erire?

 ⁶ Emighambo eyo Yehova aha aBaisraeli okw’ilabira Musa yikatukangiriraya ngoko ni ky’omughaso eribya ab’erire. Eky’erileberyako, Yehova eriligha eriramya lyabo lyabya litolere aBaisraeli ibabya iban’erire. Ekiro ekyo omuhereri mukulu abya akingira ahabuyirire kutsibu, lyabya litolere inyanaba ngendo ibiri. (Abalawi 16:4, 23, 24) N’embere sy’eriherera obuhere, abandi bahereri ibakatsuka erinaba oko byala n’oko bisando. (Eriluayo 30:17-21; 2 Emyatsi y’Emigulu 4:6) Ihakanabya n’endambi ibatswera omundu y’oluholo busana n’eritendisikya ekyalayiro ky’eribya ab’erire.​—Abalawi 15:31; Emiganzo 19:17-20.

⁷ Ko bine bitya na munabwire kwehi? Emighambo ya Musa yikatukangiriraya bingyi oko syokanuni sya Yehova. (Malaki 3:6) Muyakangania ndeke-ndeke ngoko abakaramaya Yehova batolere ibabya ab’erire. Esyokanuni sya Yehova sisiribinduka. Na munabwire, anzire abakamuramaya ibabya n’obuyonzo n’eribya iban’erire.​—Yakobo 1:27.

8. Tutolere itwabya ab’erire omo nzira syahi?

⁸ Embere sya Yehova, eribya ab’erire si bughambu eryerya omubiri, eryerya esyongyimba kutse eribya n’enyumba ey’erire lisa. Eribya ab’erire rilebirye engebe yetu yosi. Eriramya lyetu, emighendere, n’amalengekania wetu nabyo litolere ibyabya eby’erire. Neryo twamanza tuti Yehova atulangire ng’abandu ab’erire, litolere itwabya ab’erire omo byosi ebyo tukakola omo ngebe yetu.

9, 10. Eribya n’eriramya ery’erire ni bughambuki?

⁹ Eriramya ery’erire. Si twangayingirya omo mwatsi wosi-wosi ow’ebisomo by’amabehi. Omughulu aBaisraeli  babya omo bukobe mw’eBabeli, babya batimbirweko n’abandu abakaramaya emiungu y’amabehi n’erikola ebibi. Omuminyereri Isaya mwabugha ngoko Abaisraeli bakendisyasuba ewabo, e Israeli, n’erisyasubya eriramya ery’erire. Yehova mwababwira ati: ‘Mughende mulueho, simutule oko kindu ekitisirire [ekit’erire, NWT]. Mulue omo kati-kati kagho, muyeraye.’ Eriramya lyabo isilitolere eribyamo amakangirirya n’emikolere y’ebisomo by’amabehi eby’eBabeli.​—Isaya 52:11.

¹⁰ Munabwire aBakristo b’ekwenene bakayihighula oko bisomo by’amabehi. (Soma 1 Abanya Korinto 10:21.) Omo kihugho kyosi, emitsye y’abandu bangyi, emibere mingyi, emikolere, n’esyonyikirirya bilwire oko makangirya w’ebisomo by’amabehi. Eky’erileberyako, omo bihanda bingyi, abandu b’ikirirye bati tuli mw’akandu akatehola, n’erikirirya eryo lyabiriletera abandu b’emitsye n’amakinga mangyi. (Omugambuli 9:5, 6, 10) ABakristo bakaghana eriyingirya omo mitsye n’amakinga ayo. Ab’omo kihanda kyetu banganatuhatikania bati tuyingiraye omo myatsi n’amakinga awali ngayo. Aliwe kundi twanzire eribya itun’erire embere sya Yehova, tukaghana.​—Emibiri 5:29.

11. Eribya ab’erire omo mighendere ni bughambuki?

¹¹ Emighendere ey’erire. Twamanza tuti Yehova atulangire mo bandu ab’erire, litolere itwayihighula oko myatsi yosi-yosi y’obusingiri. (Soma Abanya Efeso 5:5.) Omo Biblia, Yehova akatubwira ati: “musaghe obusingiri.” Akabugha ndeke-ndeke ati abasingiri abatebindula emitima yabo ‘sibendisy’ingira omo Bwami bw’oMungu.’​—1 Abanya Korinto 6:9, 10, 18; lebaya Endomeko 22.

12, 13. Busana naki tutolere itwabya itun’erire omo malengekania?

¹² Amalengekania aw’erire. Ngendo nyingyi eby’omundu akalengekanaya bikalangirika omo mikolere  yiwe. (Matayo 5:28; 15:18, 19) Amalengekania aw’erire akaleka itwabya n’emikolere ey’erire. Kwenene situhikahikene, busana n’ekyo omo kandi katambi twanganabya n’amalengekania awatuwene. Amalengekania awali ng’ayo amatuhikira, litolere itwahighawo aho n’aho. Tutetakola tutya, omutima wetu iniakendibya isy’aky’erire. Itwanganatsuka erianza erikola emyatsi eyo tukalengekanayako. Busana n’ekyo tutolere itusulya omo mitima yetu mw’amalengekania aw’erire. (Soma Abanya Filipi 4:8.) Neryo tukayihighula oko eby’eriyitsemesyamo ebiri mw’emyatsi y’obusingiri kutse ey’amalwa. Tukasombola ndeke ebyo tukasoma, ebyo tukalebaya, n’ebyo tukakanayako.​—Esyonyimbo 19:8, 9.

¹³ Eriyitsinga eribya omo lwanzo lw’oMungu, tutolere itwabya ab’erire omw’iramya, omo mighendere, n’omo malengekania wetu. Aliwe kandi, embere sya Yehova ni ky’omughaso eribya itune ab’erire kinya-mubiri.

14. Busana naki ni ky’omughaso eribya itun’erire kinyamubiri?

¹⁴ Omughulu tukayikasa eribya n’emibiri n’ebindu eby’erire, kikatuletera endundi itwe n’abandi abatutimbireko. Tukayowa ndeke, n’abandi bakanza eribya haghuma netu. Aliwe hane enzumwa ngulu eyikaleka itwabya itun’erire kinya-mubiri. Eribya itun’erire likaha Yehova y’olukengerwa. Terilengekania okw’eki: Wamalangira omwana oyukabya inyanatundatundire, iwanganabya n’amalengekania awatuwene oko babuti biwe. Kutya, twamabya itunatundatundire, abandu banganabya n’amalengekania awatuwene oko Yehova. Paulo mwabugha ati: “Sitwekola omwatsi owangatwikalya omundu, neryo omubiri wetu syaponawe. Nikwa omo myatsi yosi tukayikanganaya ng’abaghombe b’[oMungu].”​—2 Abanya Korinto 6:3, 4.

15, 16. Ni kyahi ekyo tutolere itwakola tutoke eribya itun’erire?

 ¹⁵ Emibiri yetu n’esyongyimba syetu. Litolere itwayikasa eribya itun’erire obuli kiro. Eky’erileberyako, tukanaba oko mubiri, kyamatokekana obuli kiro. Tukakolesaya esabuni n’amaghetse erinaba oko byala, tukayikasa eritendibirirwa erinaba oko byala embere sy’erihuka kutse embere sy’erilya. Kandi sitwangabula erinaba oko byala twabilua ekabine, kutse twamatula oko kindu ekitundatundire. Erinaba oko byala lyanganalangirika nga siry’omughaso, aliwe ni ly’omughaso munene kundi likakakiraya obuhuka obukaleta amakoni, neryo amakoni iniatakanyirira. Kyanganalamya n’esyongebe. N’omo twangabya isituwite akabine k’ekisungu twanganarondya esindi nzira sy’eritakula ah’erighusa omutsafu. ABaisraeli ba kera babya isibawite ehibine, neryo ibakatakulira amabi w’ekyuna  ehali n’emiyi y’abandu n’ehali oko syonunga sy’amaghetse.​—Eryibuka Ebihano 23:12, 13.

¹⁶ Si bughambu litolere esyongyimba syetu isyabya isinaghambire kutsibu-tsibu, esy’obughuli bunene, kutse isyabya esikasa lino-lino. Aliwe litolere isyabya esyuwene kandi esy’erire. (Soma 1 Timoteo 2:9, 10.) Twanzire tuti erilangirika lyetu ilyaha Yehova y’olukengerwa mughulu wosi.​—Tito 2:10.

17. Busana naki tukanza enyumba yetu n’ebindu ebyo tuwiteko ibyabya ibin’erire?

¹⁷ Enyumba yetu n’ebindu byetu. N’omo twangabya omo nyumba eyiri yiti, tukayikasa iyabya iyin’erire. Kandi tukayikasa omutoka, epiki-piki, ekinga, kutse ekindu kyosi-kyosi ekyo tukakolesaya ikyabya ikin’erire, kutsibu-tsibu twamabya itukakolesayabyo tukaya oko mihindano kutse omo mubiri w’eritulughania engulu mbuya. Oko byosi ebyo, omo mubiri w’eritulira abandi b’engulu mbuya, tukakaniraya abandi b’oko ngebe omo kihugho paradiso eky’erire. (Luka 23:43; Eribisulirwa 11:18) Enyumba yetu n’ebindu ebyo tuwiteko byamabya ibin’erire mughulu wosi, ekyo kikakanganaya ngoko tunemuyiteghekania lino oko ngebe omo kihugho kihya-kihya eky’erire.

18. Busana naki tukanza aho tukaramiraya ihabya ihan’erire?

¹⁸ Aho tukaramiraya. Tukakanganaya ngoko eribya ab’erire ni ly’omughaso okw’itwe omughulu tukayikasa eryerya aho tukaramiraya, n’omo kyangabya Kisenge ky’oBwami kutse aho tukakolera omuhindano munene. Abandu bakabya bahika oko Kisenge ky’oBwami ekiro kyabo ky’erimbere, ngendo nyingyi ekikabatsemesaya ly’erilangira ngoko aho tukahindanira h’erire. Ekyo kikaha Yehova y’olukengerwa. Itwe bosi omo ndeko twanganawatikya oko mubiri w’eryerya Ekisenge ky’oBwami n’erikisigha ikinuwene.​—2 Emyatsi y’Emigulu 34:10.

19. Ebyo tutolere itwayihighulako ni byahi?

¹⁹ N’omo eBiblia siyiritutondogholera obuli mubere mubi owo tutolere itwayihighulako, yikatuha esyokanuni esikatuwatikaya eriminya Yehova ng’akayowa ati oko bindu ebiri ng’ebyo. Syanzire tukamotya kutse erifuta etaba, erikunda, kutse erikolesya muhanda esyodawa esikatamiraya. Twamabya bira b’oMungu, itukendiyihighula oko bindu ebyo. Busana naki? Kundi tusikirye kutsibu ekihembo ky’engebe. Emibere eyo yanganaleka engebe yetu iyabya nguhi, iyatsandya omubiri wetu, n’erihutalya abandu abatutimbireko. Abandu bangyi bakayikasa erileka emikolere eyo, obuyingo bwabo butoke eryuwana. Aliwe, kundi tuli bira ba Yehova, tuwite enzumwa mbuya kundu eyikatukuna erileka emikolere eyo, ni bughambu olwanzo lwetu oko Mungu. Omukali mughuma mwabugha ati: “Yehova mwanyiwatikya eryuwania engebe yaghe omwinyilusya omo bukobe bw’emikolere eyituwene. . . . Sinangatokire ekyo omo kaghala kaghe ingyuwene.” Tulebaye esyokanuni itano esy’eBiblia esyangawatikya omundu erileka emikolere eyikatsandaya engebe.

20, 21. Yehova anzire itwalua omo bukobe bw’emyatsi yahi?

²⁰ ‘Neryo inywe banze betu, kusangwa tuwite esyondaghane esi, tuyiteghaye oko bitisirire byosi eby’omubiri n’eby’ekirimu, kandi tusonde eribya babuyirire ndeke n’erilendera [omw’ubaha oMungu].’ (2 Abanya Korinto 7:1) Yehova anzire itwalua omo bukobe bw’ebindu ebyangatsandya amalengekania kutse omubiri wetu.

²¹ Enzumwa ngulu eyikaleka ‘itwayiteya oko bitisirire byosi’ yiri omo 2 Abanya Korinto 6:17, 18. Yehova akabugha ati: “Simutule oko kindu ekitisirire.” Neryo akalagha ati: “Naghe nasyabakokya, Nasyabya tata wenyu, nenyu mwasyabya baghala baghe n’abali baghe.” Kwenene,  Yehova iniakenditwanza ngoko tata akanza abana biwe, twamayihighula oko kindu kyosi-kyosi ekyangaleka itutabya ab’erire embere siwe.

22-25. Ni kanuni syahi sy’eBiblia esyangatuwatikya eriyihighula oko mikolere eyituwene?

²² ‘Wanze [Yehova] Mungu wawe n’omutima wawe wosi n’ekirimu kyawe kyosi n’obulengekania bwawe bwosi.’ (Matayo 22:37) Eki kyo kyalayiro kikulu kutsibu. (Matayo 22:38) Yehova atolere olwanzo lwetu losi. Nikwa Kyanganatokekana erimwanza n’omutima wetu wosi twamasombola erikola ekindu ekyangaleka engebe yetu iyabya nguhi kutse eritsandya obongo bwetu kwehi? Aliwe, tukayikasa erikangania ngoko tusikirye engebe ey’abirituha.

²³ ‘Yehova akaha bandu bosi engebe n’omuka n’ebindu byosi.’ (Emibiri 17:24, 25) Omwira waghu amakuha ekihembo ekyuwene wanganaghusakyo kutse erikitsandya? Engebe ni kihembo eky’obughuli bunene ekyo Yehova abirituha. Tukasima kutsibu busana n’ekihembo ekyo. Busana n’ekyo, twanzire erikolesya engebe yetu omo nzira eyikamuha olukengerwa.​—Esyonyimbo 36:9.

²⁴ ‘Wanze mulikyenyu ngoko uyanzire.’ (Matayo 22:39) Emikolere eyituwene siyirituhutalaya itwe basa. Yanganahutalya n’abatutimbireko, ngendo nyingyi bakabya ini bandu abo twanzire kutsibu. Eky’erileberyako, omundu oyw’ikere omo nyumba nguma n’omufuti w’etaba anganakwa obukoni obukalire busana n’erihumula omuki w’etaba. Aliwe twamabileka emibere eyituwene, tukakanganaya ngoko twanzire abatutimbireko.​—1 Yoane 4:20, 21.

²⁵ ‘Wibukaye abandu bawe bayolobeke oko batabali n’ab’ehamuli.’ (Tito 3:1) Omo bihugho bingyi erikolesya kutse eriwata oko dawa nyirebe eyikatamiraya lighanisibwe. Kusangwa Yehova akatubwira ati tusikaye abakulu  b’eguvernema, tukasikaya ebyalayiro ebiri ng’ebyo.​—Abanya Roma 13:1.

26. (a) Tutolere itwakolaki Yehova atoke eriligha eriramya lyetu? (b) Busana naki eribya itun’erire embere sy’oMungu y’enzira eyuwene y’engebe?

²⁶ Twamanza eribya bira ba Yehova litolere itwasuba oko mibere milebe. Kyamabya kitya, litolere itwatsuka aho n’aho. Ngendo nyingyi erileka emikolere eyituwene si kyolo, aliwe twanganatoka! Yehova akatulagha ati akendituwatikya. Akabugha ati: “Ingye indi [Yehova Mungu] wawe, Oyukakukangiriraya ubane endundi, Oyukakusondola omo nzira eyo wangalenderamo.” (Isaya 48:17) Omughulu tukayikasa eribya itun’erire, tuminye ngoko tukaha oMungu wetu y’olukengerwa.