1, 2. Busana naki ulaghire oko musondoli omughulu uli ahandu halebe aho utasi ndeke? Yehova abirituha eky’eritusondola kyahi?

TERILENGEKANIA iwunemulaba omo mbwarara nene. Aliwe iwaminya ngoko erilaba omo mbwarara nene ng’eyo isiuwite ekikakusondolaya wanganahera luba. Ekyo wangakola niki imowatoka erihika eyo ukaya? Litolere iwasondya omundu oyo wasi embwarara yo ndeke akusondole. Kutse iwukendighendera oko lyuba kutse esyongununu kutse oko kuma akakawatikaya eriminya eyo ukalola. Ni ky’omughaso eribya n’ekikakusondolaya,  kundi eriminya eyo ukaya lyanganalamya engebe yaghu.

² Itwe bosi tukalola oko maligho mangyi omo ngebe yetu, kandi oko kandi katambi twanganayowa nga twaherire. Aliwe busana n’eritusondola, Yehova abiriha obuli mundu y’obunya-mutima kutse ezamiri. (Yakobo 1:17) Tulebaye obunya-mutima nga niki kandi nga bukakola buti. Kandi tukend’igha ngoko twangakangirirya kutse eribegherya obunya-mutima bwetu, ekyangaleka itwatsomana obunya-mutima bw’abandi, kandi ngoko obunya-mutima obutulere bwanganaleka engebe yetu iyuwana.

3. Obunya-mutima bwetu niki?

³ Obunya-mutima bwetu ni kihembo ekyuwene ekyo Yehova abirituha. Ni butoki obuli omw’itwe obukaleka itwaminya ekibuya n’ekibi. Ekinywa ky’Ekigiriki ekikakolesibawa omo Biblia eky’“obunya-mutima” ni bughambu “eriyiminya.” Omughulu obunya-mutima bwetu bukakola ndeke, bukatuwatikaya eriyiminya ndeke. Bwanganatuwatikya eribya b’ekwenene omo malengekania n’omw’iyowa lyetu. Bwanganatusondola erikola ekyuwene n’eriyihighula oko kituwene. Kandi bwanganaleka itwatsema omughulu tukasombola erikola ekitolere kutse itwayowa muhanda omughulu tukakola ekituwene.​—Lebaya Endomeko 5.

4, 5. (a) Ekyabya omughulu Adamu na Eva baghana erihulikirira obunya-mutima bwabo niki? (b) Omo Biblia, eby’erileberyako ebikakanganaya ngoko obunya-mutima bukakola ni byahi?

⁴ Obuli mundu akayisombolera ng’akendihulikirira obunya-mutima bwiwe kutse iyehe. Adamu na  Eva mobasombola eritendihulikirira obunya-mutima bwabo, neryo mobakola erilolo. Enyuma syaho mobayowa ngoko babirikola ekibi, aliwe habya isihakiri eky’erikola. Babya ibabirighana eriowa oMungu. (Enzuko 3:7, 8) N’omo babya ibanawite obunya-mutima obuhikahikene kandi ibanasi ngoko eritendiowa oMungu ni kibi, mobayisombolera eritendihulikirira obunya-mutima bwabo.

⁵ Aliwe, abandu bangyi abatahikahikene mobahulikirira obunya-mutima bwabo. Yobu abya eky’erileberyako ekyuwene. Busana n’erisombola ndeke, mwabugha ati: “Obunya-mutima bwaghe sibuli n’omwatsi.” (Yobu 27:6) Hano Yobu akanaya oko bunya-mutima bwiwe kutse obutoki bwiwe obw’eriminya ekibuya n’ekibi. Aliwe mohabya emighulu eyo Dawidi aghana erihulikirira obunya-mutima bwiwe n’eribya oyutyowa embere sya Yehova. Enyuma sy’eribula erisikya Omwami Saulo, mwayowa kw’abirikola ekitsibu n’omutima wiwe ‘mwamughalirania.’ (1 Samweli 24:5) Hano obunya-mutima bwa Dawidi bwabya ibukamubwira buti abirikola ekibi. Erihulikirira obunya-mutima bwiwe, mwigha eritendisyasubira erikola ekibi ekiri ng’ekyo.

6. Busana naki twanganabugha tuti obunya-mutima ni kihembo ekyo Mungu abirituha?

⁶ N’abandu abatasi Yehova bakabya ibanasi ngoko hane ebitolere n’ebitatolere. EBiblia yikabugha yiti: “Amalengekania wabo akahandikirirabo kutse erihanganirabo.” (Abanya Roma 2:14, 15) Eky’erileberyako, abandu bangyi banasi ngoko silitolere er’ita kutse er’iba. N’omo bangabya isibasi, kwenene bakanahulikirira obunya-mutima bwabo, obutoki bw’eriminya ekibuya n’ekibi obo Yehova abahiramo. Kandi nibya banemukwama  esyokanuni sy’oMungu, kutse esyokwenene esyo Yehova abirituha erituwatikya erisombola ebyuwene omo ngebe yetu.

7. Obunya-mutima bwetu bwanganatsanda buti?

⁷ Aliwe oko kandi katambi obunya-mutima bwetu bwanganatsanda. Eky’erileberyako, bwanganatsanda busana n’amalengekania wetu awatahikahikene neryo ibwatuherya. Obunya-mutima obuwene sibuliyireta. (Enzuko 39:1, 2, 7-12) Litolere itwakangiriryabo kutse eribegheryabo. Erituwatikya, Yehova akatuha ekirimu kiwe kibuyirire n’esyokanuni sy’eBiblia. (Abanya Roma 9:1) Tulebaye ngoko twangabegherya obunya-mutima bwetu.

8. (a) Erisonda ly’omutima wetu lyanganaherya obunya-mutima bwetu bo liti? (b) Tutolere itwayibulyaki embere sy’erikola ekindu kilebe?

⁸ Abandi bandu bakalengekanaya bati erihulikirira obunya-mutima bwabo ly’erikwama ebyo mitima yabo yanzire. Bakalengekanaya bati banganakola ekyosi-kyosi ekyo banzire kyamabya ikyanganabatsemesya. Aliwe amalengekania wetu syahikahikene, kandi anganatuherya. Erisonda ly’omutima wetu lyanganabya n’obutoki bunene n’erihika okwiherya obunya-mutima bwetu. EBiblia yikabugha yiti: “Omutima ni w’eriteba kwilaba emyatsi yosi kandi alwere nabi. Nindi wangatoka eriminyagho kwehi?” (Yeremia 17:9) Neryo twanganatsuka erilengekania tuti ekindu kilebe kyuwene kwesi ini kibi. Eky’erileberyako, embere Paulo abye Mukristo, abya akaghalya abandu b’oMungu kandi inikirirye ngoko ebyo abya akakola bitolere. Okw’iye, obunya-mutima  bwiwe bwabya ibunuwene. Aliwe enyuma syaho mwabugha ati: “[Yehova] yukanyitswera.” (1 Abanya Korinto 4:4; Emibiri 23:1; 2 Timoteo 1:3) Omughulu Paulo aminya amalengekania wa Yehova oko ebyo abya akakola, mwalangira ngoko lyabya litolere iniabinduka. Embere sy’erikola ekindu kyosi-kyosi, litolere itwatsuka eriyibulya tuti, ‘Ekyo Yehova anzire ati inakola niki?’

9. Erisagha oMungu ni bughambuki?

⁹ Wamanza omundu, siwanganza erikola ebikamuhitanaya. Kundi twanzire Yehova, sitwanzire erikola ekikamuhitanaya. Tutolere itwasagha kutsibu erihitania Yehova. Ekyo tukakilangira omo ky’erileberyako kya Nehemia. Mwatakolesya ekitumbi kiwe ky’obutabali eribya muteke. Busana naki? Mwabugha ati ni “busana n’eryubaha [oMungu].” (Nehemia 5:15) Nehemia mwatanza erikola ekyosi-kyosi ekyangahitania Yehova. Netu kutya nga Nehemia, tukasagha erihitania Yehova omw’ikola ekituwene. Eribya tukasoma eBiblia tukendiminya ebikatsemesaya Yehova.​—Lebaya Endomeko 6.

10, 11. Esyokanuni sy’eBiblia esyangatuwatikya erisombola ndeke oko mwatsi w’obwabu ni syahi?

¹⁰ Eky’erileberyako, oMukristo anganasombola ng’anemwend’inywa oko bwabu kutse iyehe. Esyokanuni esikendimuwatikya eriyisogha kutse erisombola ndeke ni syahi? Hano hane esyokanuni silebe: EBiblia siyirighanaya erinywa obwabu. Nibya yikatubwira yiti obwabu ni kihembo ky’oMungu. (Esyonyimbo 104:14, 15) Aliwe, Yesu mwabwira abigha biwe ati ‘isibatamira.’ (Luka 21:34) N’omukwenda Paulo mwabwira Abakristo ati bayihighule oko ‘bisendebele binene-binene n’eritamira.’ (Abanya Roma 13:13, NWT) Mwabugha ati abatamiri ‘sibendisyingira omo Bwami bw’[oMungu].’​—1 Abanya Korinto 6:9, 10.

 ¹¹ OMukristo anganayibulya ati: ‘Obwabu buwite mughasoki okwingye? Nganywa busana n’eribûgha amaghaniryo waghe? Nganywabo nyitoke eritendikwa esisoni? Nanganayikakirya erinywa obwabu bunene n’esyongendo esyo nganywabo? * Nanganayitsemesya ndeke n’abira baghe n’omo hangabya isihali obwabu?’ Twanganasaba Yehova atuwatikaye erisombola ndeke. (Soma Esyonyimbo 139:23, 24.) Omo nzira eyi, tukabegheraya obunya-mutima bwetu erighendera oko syokanuni sy’eBiblia. Ngoko tukendilangira, litolere ebingyi okwaho.

12, 13. Busana naki abandu banganabya n’obunya-mutima obutasosene? Twangakolaki busana n’eritendisosana eri?

¹² Obunya-mutima bwetu sibusosene. Obunya-mutima bwaghu bwanganakulighira erikola ekindu ekyo obunya-mutima bw’oghundi bukaghana. Eky’erileberyako, wanganayisogha erinywa obwabu, aliwe oghundi iniayisogha eritendinywa. Busana naki abandu babiri banganabya n’amalengekania aw’asighene okw’eki?

¹³ Omundu akabya n’amalengekania malebe oko kindu erikwamana n’ey’akulira, ngoko ekihanda kyabo kyabya kikalangira ekindu ekyo, emyatsi ey’abirilabamo, n’ebindi. Oko mwatsi w’obwabu, omundu anganayisogha eritendinywa n’ahake kundi kera kyabya kikalire okwiye eriyikakirya erinywabo. (1 Abami 8:38, 39) Nikwa w’amaha omundu y’obwabu neryo inyaghanabo, iwukendikolaki? Iwukendiyowa muhanda?  Iwukendimukasira kubo? Iwukendimubulirirya ng’akaghanabo busana naki? Iyehe, kundi usikirye obunya-mutima bwiwe.

14, 15. Omo biro bya Paulo mohabya omwatsi wahi? Ni lihano lyahi eryuwene eryo Paulo atuha?

¹⁴ Omo biro by’omukwenda Paulo, mohabya omwatsi owakakanganaya ngoko obunya-mutima bwanganaghana erisosana. Esindi nyama esyabya sikaghulibwa omo soko isikabya isyabirikolesibwa omw’iramya ly’amabehi n’eriherera esyosanamu. (1 Abanya Korinto 10:25) Paulo mwatalangira ati erighula n’erirya esyonyama esyo ni kibi. Okw’iye, Yehova yukaha abandu b’ebyalya byosi. Aliwe abalikyetu ababya bakaramya esyosanamu syo kera ibakabya n’awandi malengekania. Ibakalengekanaya bati erirya esyonyama esyo ni kibi. Paulo mwanalengekania ati: ‘Ingye sikirikenderaya obunya-mutima bwaghe. Niwite ehamuli y’erirya ekyosi-kyosi ekyo nyanzire’?

¹⁵ Paulo mwatalengekania atya. Mwalangira ini ky’omughaso eritsomana kutsibu ngoko abalikyabo bakalangira omwatsi oyo, neryo mwasombola erisighania ehamuli yiwe. Paulo mwabugha ati situtolere eribya abanzire “eriyitsemesya.” Kandi mwabugha ati: “Kusangwa Kristo mwatayitsemesya.” (Abanya Roma 15:1, 3) Erikwama eky’erileberyako kya Yesu, Paulo mwatsomana abandi bo kutsibu kulaba eriyitsomana.​—Soma 1 Abanya Korinto 8:13; 10:23, 24, 31-33.

16. Busana naki situtolere eritswera abalikyetu busana n’ebyo obunya-mutima bwabo bukabalighira erikola?

¹⁶ Nikwa twangayira tuti obunya-mutima bw’oghundi bwamamulighira erikola ebyo tukalangira tuti sibitolere? Tutolere itwayiteya, situbye n’amalengekania awatuwene okwiye n’erihatikana tuti n’itwe tusingene.  (Soma Abanya Roma 14:10.) Yehova mwatuha obunya-mutima bwetu bututswere, butsira eritswera abandi. (Matayo 7:1) Sitwanzire n’ahake tuti eriyisogha lyetu risambule obughuma bwetu bw’omo ndeko. Aliwe, tukasondekanaya esyonzira sy’erikulya olwanzo n’obughuma.​—Abanya Roma 14:19.

17. Obunya-mutima bw’abandi bwabiribya buti?

¹⁷ Omukwenda Petero mwahandika ati: ‘Mubye n’obunya-mutima obuwene.’ (1 Petero 3:16) Eky’obulighe, omughulu abandu bakabeghera eritendikwama  esyokanuni sya Yehova, oko nduli obunya-mutima bwabo bukaleka eribakunga. Paulo mwabugha ati obunya-mutima obuli ng’obo bukabya ‘ibwabirihisibwa n’ekyuma ekihuhire kutsibu.’ (1 Timoteo 4:2) Wanabirihya kutsibu kwehi? Omughulu wahya, omubiri waghu mwabya kw’engolu, n’ekindu kyamatula oko ngolu eyo isiwang’owa kindu. Omundu amalola embere erikola ebindu ebituwene, obunya-mutima bwiwe bukabya ng’engolu, n’enyuma syaho, ibwaleka erikola.

18, 19. (a) Eriyowa muhanda lyetu kutse esisoni esyo twangakwa byangatuwatikya biti? (b) Twangakolaki twamayowa muhanda busana n’amalolo awo twakola kera awo twabiritsira?

¹⁸ Twamayowa omo mutima nga twabiritwa lubanza, obunya-mutima bwetu bwanganabya ibukatubwira buti twabirikola ekitatolere. Ekyo kyanganatuwatikya eriminya ekibi ekyo tulyakola neryo itutasyakisubira.  Twanzire tuti amakosa awo tukakola atw’ighisaye neryo tutoke eritendisyasubiragho. Eky’erileberyako, oMwami Dawidi n’omwanakola ekibi, obunya-mutima bwiwe mobwaleka iniabindula omutima wiwe. Mwapona ekibi eky’akola n’eriyisogha ndeke eriowa Yehova erilua ekiro ekyo. Ebyo Dawidi ayilangirira mubyaleka iniabugha ati Yehova ni ‘mubuya kandi akabuyira.’​—Esyonyimbo 51:1-19; 86:5; lebaya Endomeko 7.

¹⁹ Kikanabya, omundu n’omwangabya iniabiriyisubako kera busana n’erilolo ery’akola, iniatasyayowa muhanda busana n’aryo. Eriyowa ng’eryo rikaluma kandi lyanganaleka omundu inialengekania nga syawite mughaso. Wamabya iwukanayowa utya, w’ibuke ngoko siwangabindula ebyabya kera. Mowangabya iwakola erilolo eryo omwiyiririra kutse isiwasi ngoko ni kibi, Yehova iye mwakughanyira kwenene-kwenene, n’amalolo ayo abirisangulwa. Iwe w’abiry’era embere sya Yehova  kandi uminye ngoko lino unemukola ebyuwene. Omutima waghu anganatasyakukenderya, aliwe eBiblia yikabugha yiti: “OMungu alengire emitima yetu.” (Soma 1 Yoane 3:19, 20.) Ekyo kikatuminyisaya ngoko olwanzo lwiwe n’erighanyira liwe bilengire kutsibu eriyowa muhanda lyetu kutse esisoni esyo twangakwa. Utolere iwaminya ngoko Yehova abirikughanyira. Omughulu omundu akaligha erighanyira lya Yehova, obunya-mutima bwiwe bukabya n’obuholo kandi iniakolera oMungu n’obutseme.​—1 Abanya Korinto 6:11; Abaebrania 10:22.

20, 21. (a) Ekitabu kino kikendikuwatikya erikolaki? (b) Yehova abirituha obwiranda bwahi? Tutolere itwakolesyabo tuti?

²⁰ Ekitabu kino kyahandikawa erikuwatikya ubegheraye obunya-mutima bwaghu n’erikuteya omo biro by’enduli bino ebikalire. Kandi kikendikuwatikya erikolesya esyokanuni sy’eBiblia omo myatsi mingyi y’omo ngebe yaghu. Ni kwenene, ekitabu kino sikyenditondoghola ebyalayiro ebyo wangakolesya omo buli mwatsi. Tukaghendera oko “mighambo ya Kristo,” eyilwire omo syokanuni sy’oMungu. (Abanya Galatia 6:2) Omughulu hate kyalayiro kilebe oko mwatsi mulebe situlibugha tuti twamabana akanya k’eriyihambulisaniamo erikola ekibi. (2 Abanya Korinto 4:1, 2; Abaebrania 4:13; 1 Petero 2:16) Aliwe, tukakolesaya obwiranda bwetu erikangania ngoko twanzire Yehova.

²¹ Omughulu tukalengekanaya kutsibu oko syokanuni sy’eBiblia n’erikolesya sy’omo ngebe yetu, tuk’igha ngoko twangakolesya ‘amaka wetu w’obulengekania’ kandi tuk’ igha erilengekania nga Yehova. (Abaebrania 5:14, NWT) Neryo tukabya n’obunya-mutima obubegheribwe obukenditusondola omo ngebe yetu n’erituwatikya eriyitsinga eribya omo lwanzo lw’oMungu.