Ngabelethwa ngo-1941, eParis, eFrance emndenini ebewunganakho okunengi. Bengikuthanda ukufunda kodwana nangineminyaka elitjhumi ngagula ngiphethwe yi-TB, kangangokuthi akhenge ngisakghona ukuya esikolweni! Abodorhoderhe bangikhuthaza bona ngihlale embhedeni ngombana amaphaphwami ayabogaboga. Iinyanga ezimbalwa bengihlala ngifunda isihlathululimagama bengilalele namahlelo arhatjhwako emrhatjhweni weSorbonne weYunivesithi yeParis. Udorhodere nakathi ngipholile begodu ngingabuyela esikolweni, ngathaba khulu. Ngazitjela ngathi, ‘Lokho abodorhodere abakwenzako kuyakarisa!’ Mhlokho ngazibona ngilapha abantu abagulako. Bekuthi ubaba nakangibuza bona ngifuna ukwenzani ngepilwami, ipendulwami beyihlala ifana, “Bengifuna ukuba ngudorhodere.” Yeke ukuba ngudorhodere kwaba yinto engayithanda khulu epilwenami.

Umndenekhaya bewumaKatolika. Bekungasikunengi engikwaziko ngoZimu begodu benginemibuzo eminengi ebenginganampendulo zayo. Ngathoma ukwamukela bona ukuphila kwabunjwa, ngemva kobana ngithome ukufundela ubudorhodere eyunivesithi.

Ngikhumbula mhlazana ngibona kokuthoma amacell wamathuthumbo nge-microscope. Kwangikara khulu ukubona indlela amacell la azivikela ngayo emtjhisweni nemakhazeni. Ngabuye ngabona ne-cytoplasm (ekusisici esingaphakathi kwecell), sirhunyela nasirhatjhwa ngetswayi begodu sikhukhumala lokha nasifakwa ngemanzini. Ngebanga lamakghono la, iintjalo zikghona ukujamelana nokutjhuguluka kwebhoduluko. Ngemva kokulemuka bona icell  ngalinye lihlangahlangene kangangani, ngabona ukuthi ipilo akhenge izivelele.

Ngomnyakami wesibili ngifundela ubudorhodere, ngabona ubufakazi obungeziweko bokuthi uZimu ukhona. Nasifunda ngomzimba womuntu, sabona indlela umkhono ovumela ngayo imino yomuntu bona igobeke beyiluleke. Iyakarisa indlela imisipha ehlangana ngayo nenyama nokuthi koke kuyasebenzisana. Ngokwesibonelo, safunda bona kunentambo yinye ehlangana nomsipha emkhonweni bese itjhinga ethanjeni lesibili lomuno. Intambo le ihlukana kabili bese yenza iblorho elivumela enye intambo etjhinga emnweni bona itjhelele ngaphasi kwayo. Amacell aqinileko la abuye abambe iintambo eziseduze namathambo womuno. Ngathana iminwethu beyingakenziwa ngendlela le, iintambezi bezizokuqina zingasikinyeki begodu neminwethu bengekhe isebenze kuhle. Ngabona kuhle khulu bona kunombumbi ohlakaniphe khulu obumbe umzimba womuntu.

Njengombana ngifunda ngokubelethwa komntwana, ukuthokoza kwami umtlami wokuphila kwakhula. Ngafumana bona ngaphambi kokuthi ubelethwe, umbungu ophile kuhle ufumana umoyapilo kunina ngenongo. I-alveoli, okumabhamuza amancani ngaphakathi kwamaphaphu vane ingakarhabi ukuba nomoya. Eemvekeni ezimbalwa ngaphambi kobana umntwana abelethwe, amanzi adege agubuzesa i-alveoli ngayinye. Umntwana nakabelethwako begodu aphefumula kokuthoma kunezinto ezikarisako ezenzekako. Imbobo esehliziyweni yomntwana iyavaleka, lokho kubangela bona igazi litjhinge emaphatjhini. Ngesikhathi esiqakathekilekweso, amanzi adege avimba amabhaloni amancani ukuthi angahlangani njengombana azokuzala umoya. Msinyazana, isana sele lizilungele bona lingaziphefumulela lona.

Bengifuna ukwazi loyo owenze imikarisomiraro le, yeke ngathoma ukufunda iBhayibheli ngokuzimisela. Ngakarwa mithetho yokuhlanzeka uZimu ayinikela ama-Israyeli eminyakeni eyi-3000 eyadlulako. UZimu wayala ama-Israyeli bona adibizese ubuthuvi babo, ahlambe qobe ngamanzi begodu bamhlalise ayedwa umuntu onamatshwayo wokugula okuthathelanako. (Lev. 13:50; 15:11; Dut. 23:13) IBhayibheli kade lakhuluma ngeentwezi kodwana abososayensi bafumana indaba le eemnyakeni ema-50 edlulileko. Ngalemuka nokuthi imithetho emalungana namabhayi efumaneka kuLevetikusi yasiza soke isitjhaba sakwa-Israyeli bona sihlale siphile kuhle. (Lev. 12:1-6; 15:16-24) Ngaphetha ngokuthi uMdali wanikela ama-Israyeli umthetho lo ngebanga lehlalakuhle yabo begodu bekababusisa labo abawulalelako. Ngaqiniseka bona iBhayibheli liphefumulelwe nguZimu, uZimu ebengingamazi ngesikhatheso.

Nangiseyunivesithi ngifundela ubudorhodere, ngahlangana nodade osesemutjha u-Lydie engathi nangithoma ukumbona ngamthanda. Satjhada ngo-1965 nasele ngiyokuqeda iimfundo zami. Sinabentwana abasithandathu kodwana ngo-1971 besisese nabentwana abathathu. U-Lydie ube lisekelo elihle khulu kimi kokubili emsebenzini wobudorhodere nekhaya.

 Ngasebenza esibhedlela iminyaka emithathu ngaphambi kokuthi ngizivulele itlinikami. Ingasikade abatjhadikazabo engikhulume ngabo ekuthomeni, beza bafuna ukulatjhwa. Besele ngizokutlolela ubaba lo imitjhoga lokha umkakhe nakazakuthi “Ngiyabawa dorhodere, ngibawa iinhlahla ezingakadidiyelwa ngeengazi.” Kwangirara lokho, ngabuza: “Kubayini?” Waphendula wathi: “SiboFakazi bakaJehova.” Bengingakhenge khengizwe ngaboFakazi bakaJehova namkha ngeenkolelo zabo malungana neengazi. Udade lo wathatha iBhayibhelakhe wangitjengisa umTlolo obenza bangamukeli iingazi. (IzE. 15:28, 29) Ngemva kwalokho yena nobabakwakhe baragela phambili bangitjengisa bona umBuso kaZimu uzokwenzani, uzokuqeda ukutlhaga, ukugula nokufa. (IsAm. 21:3, 4) Ngithabile ngathi, “Lokho eningitjela khona bekusifiso sami kusukela ebuntwaneni! Ngaba ngudorhodere bona ngiphungule iinhlungu.” Bengithabile kangangokuthi sakhuluma i-iri nesiquntu. Abatjhadikazaba nabakhambako besele ngingasesemKatolika, ngafunda bona umdali ebengimhlonipha lo unebizo, nguJehova!

Ngahlangana nabatjhadikazi ababoFakazi amahlandla amathathu etlinikami, qobe nasihlanganako, besikhuluma i-iri loke. Ngabamemela kwami bona sizokuba nesikhathi esaneleko sokukhuluma ngeBhayibheli. Nanyana u-Lydie avuma ukuba nathi esifundweni seBhayibheli, bekangavumi bona ezinye iimfundiso esafundiswa zona eKatolika bezingavumelani neBhayibheli. Ngamemela umphristi kwethu. Sakhulumisana ngeemfundiso zesonto bekwaba sebusuku sisebenzisa iBhayibheli kwaphela. Ikulumiswano leyo yenza u-Lydie wakholelwa bona aboFakazi bakaJehova bafundisa iqiniso. Ngemva kwalokho ithando lethu ngoJehova lakhula besathuthukela ekubhajadisweni ngo-1974.

Engakufunda ngomnqopho kaZimu ngabantu kwangenza ngahlela kuhle okuza qangi epilwenami. Mina noLydie senza ukulotjha uJehova kweza qangi epilwenethu. Besizimisele ukukhulisa abentwana bethu ngokuvumelana neenkambiso zeBhayibheli. Safundisa abentwana bethu ukuthanda uJehova nabomakhelwana begodu lokho kwenza umndenethu wabumbana.—Mat. 22:37-39.

Nasiqala emuva, mina noLydie besihlala sihleka nasicabanga ngomphumela obekhona ebantwaneni bethu ngebanga lobunye ebesinabo. Bebazi bona ekhayapha siphila ngomthetho kaJesu othi, “U-‘Iye’ wenu akatjho u-iye, no-‘Awa’ wenu atjho u-awa.” (Mat. 5:37)  Ngokwesibonelo, lokha umntazanethu olizibulo nakaneminyaka eli-17, u-Lydie akhenge amvumele bona ayozithabisa nabangani bakhe. Omunye wabangani bakhe wathi endodakazinethu, “Nangabe ummakho uyakwalela, khamba uyokubawa kubabakho!” Indodakazethu yathi, “Akusizi ukwenza njalo. Bahlala bavumelana.” Abantwana bethu abasithandathu babona ukuthi sibumbene ngokusebenzisa iinkambisolawulo zeBhayibheli. Siyamthokoza uJehova namhlanjesi ngombana iinhlobo zethu ezinengi zilotjha uJehova.

Ngitjho nanyana iqiniso latjhugulula izinto eziza qangi epilwenami, bengifuna ukusebenzisa ithando lami ngobudorhodere bona kuzuze abantu bakaZimu. Yeke ngaqunta ukuyokusiza eBethel yeParis ngemva kwalokho ngaya eBethel etjha eseLouviers. Sekuminyaka ema-50 ngilokhu ngisiza eBethel kodwana ngihlala ekhaya. Hlangana nesikhathesi ngenza abangani abahle khulu eBethel, abanye babo sikhuluma nje sele baseminyakeni ema-90. Ngathaba khulu ngelinye ilanga nangihlangana nelunga elitjha leBethel. Ngafumana bona ngimi engabelethisa ummakhe mhlazana kubelethwa yena eminyakeni ema-20 edlulileko!

Emnyakeni yoke le ithando enginalo ngoJehova belilokhu likhula njengombana ngibona indlela anqophisa bekavikela ngayo abantu bakhe asebenzisa ihlanganwakhe. Ekuthomeni kwabo-1980, isiHlopha esiBusako sathoma ihlelo elitjha e-United States lokusiza abodorhodere bazwisise ukuthi kubayini aboFakazi bakaJehova bangakwamukeli ukulatjhwa ngeengazi.

Kwathi ngo-1988, isiHlopha esiBusako sathoma umnyango omutjha obizwa ngokuthi, yi-Hospital Information Services. Ekuthomeni, umnyango lo bewengamela lKomidi Ebonisana Neembhedlela (HLC), eyathonywa e-United States ukusiza iinguli eziboFakazi bona zifumane ukulatjhwa ngendlela efaneleko. Lokha ihlelweli nalisabalaliswa iphasi loke neFrance laba khona. Kwangikara ukubona indlela ihlangano kaJehova esekela ngayo ngethando abafowethu nabodadwethu eenkhathini ezibudisi!

Ubudorhodere bengibuthanda khulu. Njengombana ngicabangisisa ngezinto eziza qangi epilwenami, ngalemuka bona into eqakathekileko kulapha abantu babenetjhebiswano elihle noZimu babuyisane nomthombo wokuphila, uJehova uZimu. Ngemva kokuthatha umhlalaphasi, mina noLydie sisebenzisa isikhathi esinengi qobe nyanga sitjhumayela iindaba ezimnandi zoMbuso kaZimu simaphayona wesikhathi esizeleko. Sisenza koke esingakghona ukukwenza emsebenzini osindisa ukuphila lo.

Ngiragela phambili ngisiza abantu abagulako. Ngiyalemuka bona ngitjho nabodorhodere abaphuma phambili abakghoni ukulapha koke ukugula namkha ukuvimbela ukufa. Yeke ngiqale phambili esikhathini lapho ubuhlungu, ukugula nokufa sele kungekho. Ephasini lakaZimu elitjha, elizokufika kungasikade ngizokuba nesikhathi esinengi sokufunda ngendalo kaZimu, kunye nendlela erarako abumbe ngayo umzimba womuntu. Lokho ebengikufisa ngisesemntwana kuzokuzaliseka ngokupheleleko esikhathini esingaphelisi ihliziyo. Ngiyaqiniseka bona okuhle kuseza!