1. Ngiliphi iqiniso eliduduzako malungana noJehova eliseBhayibhelini?

UNGATHANDA abantu bakwahlulele ngebala lesikhumba sakho, indlela ubuso bakho obubunjwe ngayo namkha isilinganiso somzimbakho? Awa, angeze wakuthanda lokho. Kusithabisa khulu ukwazi ukuthi uJehova akasahluleli ngalokho akubona ngaphandle! Ngokwesibonelo, uSamyela nakaqala amadodana kaJese, akhenge abone lokho uJehova akubonako. UJehova watjela uSamyela ukuthi enye yamadodana kaJese izokuba yikosi yakwa-Israyeli. Bekuzokuba ngiyiphi? USamyela nakabona indodana kaJese elizibulo, u-Eliyabu wacabanga wathi, ‘Ngambala nangu ozesiweko kaSomnini.’ U-Eliyabu bekaqaleka njengekosi. “Kodwana uSomnini wathi kuSamyela: ‘Ungaqali ubunjalo bakhe namkha ijamo lakhe ngombana ngimalile loyo.’” Sifundani kilokhu? Nakaragako uJehova wathi: “Abantu batjheja ijamo lomuntu kodwana uSomnini utjheja ihliziyo.”—1 Sam. 16:1, 6, 7.

2. Njengombana kutjho uJwanisi 7:24, kubayini kungakafuzi sahlulele abantu ngendlela abaqaleka ngayo ngaphandle? Fanekisa.

² Ukuba nesono kusenza sibe nomukghwa wokwahlulela abanye ngalokho esikubona ngaphandle. (Funda uJwanisi 7:24.) Kodwana kuncani khulu esingathi siyakwazi ngomuntu ngokumqala kwaphela. Akhesifanekise, ngitjho nodorhodera onelwazi elinengi kezokwelapha kuncani khulu angathi uyakubona ngokuqala isiguli kwaphela. Nakafuna ukwazi ngomlando wesiguli, indlela esizizwa ngayo namkha amatshwayo esinawo, kufuze akulalelisise kuhle okutjhiwo siguli. Kungatlhogeka nokobana udorhodera athumele isiguli bona siyokuhlolisiswa ngemitjhini. Nakungasinjalo, udorhodera angenza umtjhapho anikele isiguli imitjhoga ekungasiyo. Ngendlela efanako, angeze sayizwisisa indlela  abafowethu nabodadwethu abazizwa ngayo ngokubahlulela ngendlela abaqaleka ngayo ngaphandle. Kufuze silinge ukuzwisisa ukuthi bababantu abanjani. Iye khona angeze sakwazi okuseenhliziyweni zabo, yeke lokho kwenza bona singakghoni ukubazwisisa njengoJehova. Kodwana kufuze senze okusemandlenethu silingise uJehova. Singakwenza njani lokho?

3. Ukulandisa okuseBhayibhelinokhu kuzosisiza njani bona silingise uJehova?

³ UJehova uziphatha njani iinceku zakhe? Uyazilalela. Uyabukhumbula ubujamo bazo nezinto ekhezaqalana nazo begodu uba nomusa kizo. Njengombana sifunda ngendlela uJehova aphatha ngayo uJona, u-Eliya, uHagari noLothi, sizokufunda godu nangendlela esingamlingisa ngayo uJehova endleleni esiphatha ngayo abafowethu nabodadwethu.

4. Khuyini engasenza sicabange ukuthi uJona bekangakathembeki?

⁴ Ngebanga lokuthi asikwazi koke ebekubandakanyeke endabeni kaJona, kulula ukuphetha ngokuthi bekangakathembeki. UJehova wamthuma bona ayokutjhumayela ngesahlulelo sakhe eNiniva. Kunokobana alalele, uJona wakhwela isikepe ebesiya la ebekangakathunywa khona, ‘wabalekela uSomnini.’ (Jona 1:1-3) Ngathana bekunguwe, bewungamnikela na uJona elinye ithuba bona alungise umtjhaphwakhe? Manengi amathuba wokuthi bengeze wamnikela. Nanyana kunjalo, uJehova wamnikela elinye ithuba.—Jona 3:1, 2.

5. Khuyini oyifunda ngoJona emezwinakhe asemtlolweni kaJona 2:1, 2, 9?

⁵ Emthandazwenakhe, uJona waveza ukuthi umumuntu onjani. (Funda uJona 2:1, 2, 9.) Akunakuzaza ukuthi umthandazo kaJona lo usenza singamqali njengomuntu owabalekela isabelo. Amezwakhe atjengisa ukuthi bekathobekile, athanda uJehova begodu azimisele nokumlalela. Yeke akusirari ukuthi uJehova waqala ngale komtjhaphwakhe, wayilalela imithandazwakhe begodu waragela phambili nokumsebenzisa njengomphorofidakhe.

6. Kubayini kuqakathekile ukulalela abanye?

⁶ Nawuzakulalelisisa abanye, kufuze uthobeke begodu ube nesineke. Kuneenzathu ezintathu ezenza sitjho njalo. Kokuthoma, angeze saba nombono ongakafaneli ngabantu. Kwesibili, sizokukghona ukubona indlela abafowethu  abazizwa ngayo sikghone nokuzwisisa iminqophwabo, lokho kuzosisiza sibe nomusa kibo. Kwesithathu, singasiza umuntu azazi ukuthi umumuntu onjani. Ngezinye iinkhathi umuntu akayazi indlela azizwa ngayo bekube kulapho athoma khona ukukhuluma nomunye ngendlela azizwa ngayo. (IzA. 20:5) Umdala we-Asia uthi: “Ngikhumbula ngenza umtjhapho wokukhuluma ngingakayizwa yoke indaba. Ngatjela omunye udade ukuthi kufuze athuthukise indlela aphendula ngayo esifundweni. Ngokukhamba kwesikhathi ngafumana ukuthi udade lo akakghoni ukufunda, yeke ngebanga lalokho kutlhoga azimisele nakazakuphendula esifundweni.” Kuqakatheke khulu bona abadala ‘balalele’ ngaphambi kokuphendula!—IzA. 18:13.

7. Ufundani endleleni uJehova aphatha ngayo u-Eliya?

⁷ Abanye abafowethu nabodadwethu bakuthola kubudisi ukukhuluma ngendlela abazizwa ngayo, ngebanga lendlela abakhuliswe ngayo, isiko labo namkha ubuntu babo. Alo singenza njani bona sibasize bakhulume nathi? Khumbula indlela uJehova asebenzelana ngayo no-Eliya lokha nakabalekela u-Izebeli. Kwamthatha amalanga amanengi u-Eliya ngaphambi kokuthi atjele uJehova indlela azizwa ngayo. Nanyana kunjalo, uJehova wamlalelisisa, wamkhuthaza wabe wamnikela nomsebenzi oqakathekileko bona awenze. (1 Kho. 19:1-18) Kungathatha isikhathi ngaphambi kokuthi abafowethu nabodadwethu basithembe bebasitjele ngendlela abazizwa ngayo. Nabenza njalo sizokukghona ukuzwisisa indlela abazizwa ngayo. Yeke nasinesineke njengoJehova bazosithemba begodu basitjele nokuthi bazizwa njani. Nabasitjela ngendlela abazizwa ngayo kufuze sibalalelisise kuhle.

8. Ngokomtlolo kaGenesisi 16:7-13 uJehova wamsiza njani uHagari?

⁸ UHagari incekukazi kaSarayi wenza ubudlhadlha nasekamfazi ka-Abramu. UHagari wazithwala ngemva kwalokho wathoma ukudelela uSarayi ngombana bekanganabantwana. Ubujamobo bababumbi kangangokuthi uSarayi waqotha uHagari. (Gen. 16:4-6) Ngebanga lokuba nesono singacabanga ukuthi uHagari bekakhohlakele begodu bekumfanele akwamenzakalelako. Kodwana uJehova akhenge amqale njalo. Wathumela ingilozi bona iye kuye. Yathi nayifikako, yamsiza bona alungise indlela abekacabanga ngayo begodu yambusisa. UHagari walemuka ukuthi uJehova bekambona begodu bekabuzwisisa kuhle ubujamo bakhe. UHagari wathaba kangangokuthi wabiza uZimu wathi: “UnguZimu obonako.”—Funda uGenesisi 16:7-13.

9. Khuyini uJehova ayibonako nakasebenzelana noHagari?

⁹ Khuyini uJehova ayibona kuHagari? Walemuka indlela akhule ngayo nakho koke akukghodlhelelako epilweni. (IzA. 15:3) UHagari bekamGibhide obekahlala namaHebheru. Kungenzeka na ukuthi ngezinye iinkhathi bekazizwa ngasuthi akathandwa? Kghani bekakhumbula umndenakhe nenarha yekhabo? Bekungasi nguye yedwa umfazi ka-Abramu. Besele kusikhathi eside amadoda avunyelwa ukuba nabafazi abangaphezu koyedwa. Kodwana lokho bekungasimnqopho kaJehova wekuthomeni. (Mat. 19:4-6) Yeke akusirari ukuthi ubujamobo bebubanga imiraro emikhulu efana nomona kunye nehloyo emndenini. UJehova bekazi ukuthi akukakalungi ukuthi uHagari adelele uSarayi.  Nanyana kunjalo, wazwisisa imizwa nobujamo bakaHagari begodu wamphatha ngomusa.

10. Singabazi njani abafowethu nabodadwethu?

¹⁰ Singalingisa uJehova ngokuthi silinge ukuzwisisa abanye. Ziphe isikhathi sokwazi abafowenu nabodadwenu. Coca nabo esifundweni, sebenza nabo esimini begodu ubameme nakukghonakalako. Nawenza njalo ungafumana ukuthi udade obonakala anganamusa, kungenzeka uneenhloni. Kuthi umzalwana obonakala ngasuthi uthanda imali, kungenzeka uyaphana namkha umndeni ohlala uladelwa esifundweni, kungenzeka ukghodlhelela ukuphikiswa. (Job. 6:29) Kuliqiniso ukuthi akukakafuzi ‘singene eendabeni zabanye abantu.’ (1 Thim. 5:13) Nanyana kunjalo, kuliqiniso ukuthi ukwazi okuthileko ngabafowethu njengezinto abahlangabezene nazo ekuphileni kungasisiza sibazwisise.

11. Kubayini kuqakathekile ngabadala bona babazi kuhle abafowabo nabodadwabo ababatlhogomelako?

¹¹ Abadala kufuze babazi kuhle abafowethu nabodadwethu ababatlhogomelako. Cabanga ngesibonelo sakamfowethu u-Artur obekamjikelezi. Yena nomunye umdala bavakatjhela udade oneenhloni. U-Artur uthi: “Safumana ukuthi udade lo, wahlongakalelwa yindodakwakhe nabaqeda ukutjhada. Naphezu kobudisi ebekaqalene nabo wafundisa abantazana bakwakhe ababili ukuthanda uJehova nokuthi bamlotjhe ngokuthembeka. Nje, besele anomraro wokungasaboni kuhle emehlweni begodu bekagandelelekile. Nanyana kunjalo, usamthanda uJehova begodu nokukholwa kwakhe kusaqinile. Yeke salemuka ukuthi kunengi esingakufunda kudadwethu lo.” (Flp. 2:3) Umjikelezi lo, bekalingisa uJehova ngombana uyazazi iinceku zakhe kuhlanganise nobudisi eziqalene nabo. (Eks. 3:7) Abadala nabazazi kuhle izimvu zabo bazokukghona ukuzisiza.

12. Udadwethu uYip Yee wazuza njani ngokwazi kuhle omunye udade webandleni?

¹² Akhesithi kunomfowethu namkha udadwethu okusilingako, kodwana nawazi indlela akhule ngayo uzomzwela. Cabanga nganasi isibonelo. UYip Yee ohlala e-Asia uthi: “Ebandleni lethu kunodade ohlala abanga itjhada. Bengicabanga ukuthi akanamikghwa emihle, kodwana ngemva kokusebenza naye esimini ngafunda ukuthi bekasiza ababelethi bakhe ebebathengisa ifesi emakethe. Yeke nakazakudosa abathengi bekufuze abange itjhada. Ngafunda  ukuthi nawuzakuzwisisa abafowethu nabodadwethu, kufuze wazi indlela abakhule ngayo.” Kutlhoga umzamo ukwazi abafowenu nabodadwenu. Nawulalela iseluleko seBhayibheli sokuvula ihliziywakho usuke ulingisa uJehova othanda “yoke imihlobo yabantu.”—1 Thim. 2:3, 4; 2 Kor. 6:11-13.

13. Ngokomtlolo kaGenesisi 19:15, 16 iingilozi zenzani ngesikhathi uLothi adidizela begodu kubayini?

¹³ ULothi akhenge alalele uJehova ngesikhathi kufuze enze njalo. Wavakatjhelwa ziingilozi ezimbili, zathi akathathe umndenakhe baphume eSodoma. Zathi: “Sizoyibhubhisa” indawo le. (Gen. 19:12, 13) Ngelanga elilandelako, uLothi nomndenakhe bebangakaphumi eSodoma. Iingilozi zakhuluma noLothi godu. Kodwana bekasolo ‘adidizela.’ Singacabanga ukuthi uLothi bekanganandaba nokuthi uJehova uthini namkha bekatlhoga indlebe. UJehova akhenge amlahlele izandla. “Ngombana uSomnini waba nezwelo kuLothi,” amadoda lawo amdzwebula ngomkhono kanye nomkakhe namadodakazakhe amabili abakhuphela ngaphandle kwedorobho.—Funda uGenesisi 19:15, 16.

14. Khuyini ekungenzeka yenza uJehova wazwela uLothi?

¹⁴ Kuneenzathu ezinengi ekungenzeka ngizo ezenza uJehova wazwela uLothi. Kungenzeka uLothi bekasaba abantu abangahlali edorobheni lakhe. Bekunezinye iingozi. Kungenzeka ukuthi uLothi bekazi ngamakhosi amabili awela emgodini wesikontiri ebewuhlanu komrhoba eduze kwedorobho ebekahlala kilo. (Gen. 14:8-12) ULothi bekayindoda yomuzi, yeke kungenzeka ukuthi bekatshwenyeka ngomkakhe nabantwana bakhe. Ukungezelela kilokho, uLothi bekanjingile begodu kungenzeka bekanesithabathaba somuzi eSodoma. (Gen. 13:5, 6) Iye, khona kuliqiniso ukuthi izintwezi bekungakafuzi zimvimbele ukuthi alalele uJehova. Nanyana kunjalo, uJehova waqala okungaphezu komtjhapho kaLothi wabona “umuntu olungileko.”—2 Pit. 2:7, 8.

15. Kunokumane wahlulele okwenziwe mumuntu othileko, khuyini ekufuze uyenze?

 ¹⁵ Kunokumane wahlulele okwenziwe mumuntu othileko, kungaba kuhle ukuzwisisa ukuthi umuntu loyo uzizwa njani. UVeronica udadwethu weYurobhu ulinga ukwenza lokho, uthi: “Kunodade ohlala asilingekile ofuna ukuhlala ayedwa. Ngezinye iinkhathi bengize ngisabe nokukhuluma naye. Kodwana ngazicabanga ngisebujamweni bakhe, ngabona ukuthi ‘nami ngitlhoga umngani.’ Yeke ngambuza ukuthi uzizwa njani, wangithululela isifuba sakhe! Sikhuluma nje, sengimzwisisa kuhle khulu.”

16. Kubayini kufuze sithandaze, sibawe uJehova asisize sizwele abanye?

¹⁶ Ukuphela komuntu osizwisisa kuhle nguJehova. (IzA. 15:11) Yeke mbawe akusize uqale abanye ngendlela yena abaqala ngayo, ubazwisise begodu ubazwele. Umthandazo wasiza u-Anzhela waba nezwelo. Bekakufumana kubudisi ukuzwana nomunye udade webandleni. U-Anzhela uthi: “Bengingaqunta ukumsola udadwethu lo ‘bengimhlambele nezandla’ kodwana ngathandaza kuJehova bona angisize ngimzwisise.” UJehova wawuphendula na umthandazo waka-Anzhela? Uraga nokuthi: “Saya esimini sobabili, kwaphela ama-awara sikhamba sicoca. Ngamlalelisisa. Nje ngimthanda ukudlula ngaphambilini begodu ngizimisele ukumsiza.”

17. Khuyini ekufuze sizimisele ukuyenza?

¹⁷ Awukwazi ukukhetha ukuthi ngibaphi abafowethu nabodadwethu ofuna ukubazwela. Boke baqalana nemiraro abazibangele yona njengoJona, u-Eliya, uHagari noLothi. Nasesikhuluma iqiniso, ngezinye iinkhathi soke kuba nemiraro esizibangela yona. Yeke, uJehova usibawa kufanele ukuthi sizwelane nabafowethu nabodadwethu. (1 Pit. 3:8) Nasilalela uJehova siqinisa ubunye bomndenethu owakhiwa mihlobo ehlukeneko yabantu. Yeke kwanga singazimisela ukulalela abafowethu nabodadwethu sifunde kibo begodu sizwelane nabo.