MUTU 03
Kansi mwewo mungaikhulupilile Baibolo?
Baibolo yulonjeza vinthu vinyinji komasoti yupeleka malangizo anyinji. Payakine mufuna kuziŵa vayuphunzisa, komasoti payakine munkhala na mbali ziyakine zamusamvwisha luweme. Kansi mungakhulupilile pa malonjezo komasoti malangizo opezeka m’buku yakale ngako yamene iyi? Kansi mwewo mukhulupilila vayunena Baibolo pa nkhani yonkhala na moyo wosangalala lomba teti komasoti kusogolo? Mamiliyoni a ŵanthu anyinji niye vakuchita. Lomba tiyeni tiwone keno mwewo namwe mungakwanishe kuchita vamene ivi.
1. Kansi nkhani zatufwana m’Baibolo n’zachendi?
Baibolo yusimikijila kuti ilembewa na “mawu olondola a chendi.” (Mlaliki 12:10) Yufotokoza vochitika ngavo-ngavo vokhuza ŵanthu ngawo-ngawo. (Ŵelengani Luka 1:3; 3:1, 2.) Olemba mbili yakale komasoti ofukula vinthu vakale esimikijila chendi za nthawe, ŵanthu, malo na vochitika vofunika vilembewa m’Baibolo.
2. Ndaŵa yanji tinganene kuti Baibolo ni yodalilika olo kuti ni buku yakale?
Munjila zinyinji, Baibolo yufotokoza vinthu vamene venzeziŵikalini pa nthawe yeilembewa. Mwachisanzo, yufotokoza nkhani za sayansi. Vinthu vinyinji vilembewa pa nkhani yamene iyi ŵanthu anyinji enzekhulupililalini kuti n’vachendi. Koma olo n’tetyo, asayansi a masiku ŵano osimikijila kuti vayunena Baibolo n’vachendi. Ni “yodalilika lomba teti komasoti mpaka kale-kale.”—Salimo 111:8.
3. Ndaŵa yanji tufunika kukhulupilila vayunena Baibolo vokhuza zakusogolo?
M’Baibolo muli maulosi * amene onena za “vinthu vamene vikaliyechitika.” (Yesaya 46:10) Yunenelatu molondola mbili ya vinthu vinyinji vamene vikaliyechitika. Ifotokozasoti minkhalidwe yapachalo chonse mwasatane-satane komasoti mochitisha chidwi. M’mutu wamene uyu tiwone ayakine mwa maulosi a m’Baibolo. Kulondola kwake ni kodabwisa!
VATI TIPHUNZILE
Tiwone mwamene sanyansi ya ŵano masiku mwayukatanijilana na Baibolo, ndipo tisakile maulosi ayakine ochitisha chidwi a m’Baibolo.
4. Sayansi yukatijana na Baibolo
Mu nthawe yakuvuli, ŵanthu anyinji enzekhulupilila kuti chalo chenzekatilile ku chinthuchiyakine. Lolelani VIDIYO.
Onani veinena buku ya Yobu pa vyaka 3.500 vapita. Ŵelengani Yobu 26:7, ndipo pavuli pake mukambilane konsho iyi:
-
Ndaŵa yanji mawu akuti chalo “chili m’malele” ni odabwisa?
Ŵanthu emvwisha kuti kayendedwe ka manzi pachalo kenze kaweme pavuli pakuti papita vyaka 200. Koma, onani veinena Baibolo pa vyaka 3.500 vapita. Ŵelengani Yobu 36:27, 28, ndipo pavuli pake mukambilane makonsho aŵa:
-
Ndaŵa yanji kafotokozedwe kosavuta ka kayendedwe ka manzi n’kodabwisa?
-
Kansi malemba aŵa amwaŵelenga olimbikisa chikhulupililo chanu pa Baibolo?
5. Baibolo inenelatu vochitika vofunika ngako
Ŵelengani Yesaya 44:27–45:2, ndipo pavuli pake mukambilane konsho iyi:
-
Kansi ni vinthu votyani veinenelatu Baibolo pa vyaka 200 vapita Babulo akaliyewonongewa?
Mbili yuwonesha kuti Koresi, mfumu ya Perisiya, na gulu yake yankhondo egonjesa tawuni ya Babulo mu 539 B.C.E. * Ove epatusha manzi amene enzeteteza tawuni yamene iyo. Pechiloŵa m’tawuni kupitila pamilyango isiyiwa yosegula, elonda tawuni yamene iyi paliye kuniyata nkhondo. Ŵano masiku, pavuli pa vyaka vopitilila 2.500, Babulo ni matongwe. Onani veilosela Baibolo.
Ŵelengani Yesaya 13:19, 20, ndipo pavuli pake mukambilane konsho iyi:
-
Kansi vinthu vechitikila Babulo vutisimikijila tyani kukwanishiwa kwa ulosi wamene uyu?
Matongwe a Babulo ku Iraq masiku ŵano
6. Baibolo iloselelatu za vinthu vuchitika ŵano masiku
Baibolo yufotokoza za ŵano masiku ŵatilimo kuti “masiku osilijila.” (2 Timoteyo 3:1) Onani vinthu veilosela Baibolo vokhuza nthawe yamene iyi.
Ŵelengani Mateyu 24:6, 7, ndipo pavuli pake mukambilane konsho iyi:
-
Kansi ni vinthu vofunika votyani veinenelatu Baibolo kuti vizachitike m’masiku osilijila?
Ŵelengani 2 Timoteyo 3:1-5, ndipo pavuli pake mukambilane makonsho aŵa:
-
Kansi ni maganizo otyani ŵalinawo ŵanthu anyinji ŵano masiku osilijila ŵeinenelatu Baibolo?
-
Kansi ni nkhalidwe yotyani mwa minkhalidwe yamene iyi yamuwonako mwewo?
ŴANTHU AYAKINE ONENA KUTI: “Baibolo ni buku ya nthanthi komasoti yopeka.”
-
Muganiza tyani, kansi pali umboni wotyani utisimikijila kuti Baibolo ni yodalilika?
MFUNDO ZACHIDULE
Mbili yakale, sayansi komasoti ulosi vuwonesha kuti mungakwanishe kuidalila Baibolo.
Makonsho oweleja
-
Kansi Baibolo ni buku yachendi olo yopeka?
-
Kansi ni mbali zotyani zamene sayansi zayukatijana na mfundo za m’Baibolo?
-
Kansi muganiza kuti Baibolo inenelatu vakusogolo? Lomba ndaŵa yanji?
PHUNZILANI VINYINJI
Kansi m’Baibolo muli vinthu vophoniyeka vokhuza sayansi?
“Kansi sayansi yukatijana na Baibolo?” (Nkhani yapa webisaiti)
Kansi n’vochitka votyani vutisimikijila kuti tili “m’masiku osilijila”?
“Maulosi 6 a m’Baibolo amene okwanilishiwa ŵano masiku” (Nsanja ya Olonda, 1 May, 2011)
Onani mwamene maulosi a m’Baibolo okhuza Ufumu wa Girisi mwechikwanilishiliwa.
Onani mwamene maulosi a m’Baibolo mwechichinjila maganizo a munthu muyakine kuti akoiwona moyenela Baibolo.
“Nenzewona kuti Mulungu kuliye” (Nsanja ya Olonda N.° 5 2017)
^ ndime 9 Maulosi a m’Baibolo opamikijapo mauthenga a Mulungu okhuza vochitika vakusogolo.
^ ndime 25 B.C.E. yutanthauza “ino nthawe yasu ikaliye fwika,” komasoti C.E. yutanthauza kuti “muli ino nthawe yasu.”
