Skip to content

Skip to table of contents

Mawu a kumapeto

Mawu a kumapeto
  1.  Mwatingamuziŵile Babulo Nkulu

  2.  Kansi Mesiya ewonekela nthawe yanji?

  3.  Njila zoyavyila olwala zokhuza milopa

  4.  Kansi olungulana angapatukane pa vifukwa votyani?

  5.  Maholide komasoti vikondwelelo

  6.  Matenda opasilana

  7.  Nkhani zokhuza bizinesi na malamulo

 1. Mwatingamuziŵile Babulo Nkulu

Kansi tuziŵa tyani kuti “Babulo Nkulu” opanamila vipembezo vonse vawenye? (Chivumbulutso 17:5) Onani mfundo izi:

  • Opezeka pa chalo chonse. Baibolo yunena kuti Babulo Nkulu wankhala “palulu pa magulu komasoti vyalo.” Ndipo “otonga mafumu pa chalo chonse.”​—Chivumbulutso 17:15, 18.

  • Yove angankhalelini mu gulu ya ndale olosoti yuchita vamalonda. Vili tetyo chifukwa “mafumu a pano pa chalo” na “amalonda oyenda-yenda,” azawonongewelini pa nthawe yati azawonongewe Babulo Nkulu.​—Chivumbulutso 18:​9, 15.

  • Ochitisha ŵanthu kukhulupilila vinthu vawenye vokhuza Mulungu. Yove otomolewa kuti hule chifukwa chakuti ochita nkatijano na maboma na cholinga chakuti afwane ndalama na vinthu viyakine vumuwamila. (Chivumbulutso 17:​1, 2) Oluŵilisha ŵanthu a mitundu yonse komasoti wapayisha ŵanthu anyinji.​—Chivumbulutso 18:23, 24.

Jokelani pa mutu 13 mfundo 6

 2. Kansi Mesiya ewonekela nthawe yanji?

Baibolo yelosela kuti Mesiya azawonekele pakezepita masondo 69.​—Ŵelengani Danieli 9:​25.

  • Kansi masondo 69 eyamba nthawe yanji? Eyamba mu chaka cha 455 B.C.E. Pa nthawe yamene iyi Bwanankubwa Nehemiya efwika ku Yerusalemu kuti “akawamye nomangasoti” tauni yamene iyo ​.—Danieli 9:​25; Nehemiya 2:​1, 5-8.

  • Kansi masondo 69 etola masiku atali tyani? Mu maulosi ayakine a m’Baibolo, nsiku imozi yupanamila chaka chimozi. (Numeri 14:34; Ezekieli 4:6) Tetyo sondo imozi yupanamila vyaka 7. Mu ulosi wamene uyu masondo 69 opanamila vyaka 483 (69 x 7).

  • Kansi masondo 69 esila nthawe yanji? Tikapanga masamu vyaka 483 kufumila mu chaka cha 455 B.C.E., vutifwikisha mu chaka cha 29 C.E. a Chaka chamene ichi niye chechibatizika Yesu nonkhala Mesiya!​—Luka 3:​1, 2, 21, 22.

Jokelani pa mutu 15 mfundo 5

 3. Njila zoyavyila olwala zokhuza milopa

Palinjila ziyakine zoyavyila olwala zamene achipatala ofunikila kukatishila ntchito milopa ya munthu wamene olwala. Koma ziyakine mwanjila zamene izi ni zosaloleka kwa Nkhilisitu. Njila zamene izi ni monga kupeleka milopa olo kukatishila ntchito milopa ya wolwala wamene uyo, yamene yasungiwa poyembekezela kuti achitiwe opaleshoni.​—Deuteronomo 15:23.

Koma pali njila ziyakine zamene zingankhale zololeka kwa Nkhilisitu. Njila zake ni monga kupima, kusefa milopa, kusambulula milopa, kukatishila ntchito mashini opulumushila milopa, komasoti mashini amene okata ntchito monga ni ntima komasoti visape pa nthawe yopanga opaleshoni. Nkhilisitu aliyense ofunika kusankha yeka mwangaikatishilile ntchito milopa yake achipatala pakumupanga opaleshoni, kumupima milopa komasoti pa nthawe yakumupasa chithandizo chiyakine. Dokota aliyense angakatishile ntchito njila zamene izi mosiyana na dokota muyakine. Tetyo, Nkhilisitu ofunikila kuyamba kufufuza kuti aziŵe mwangakatishilile ntchito dokota milopa yake akaliye mupanga opaleshoni, kumupima komasoti kumupasa thandizo iliyonse. Ganizilani makonsho aŵa:

  • Kansi milopa yangu iyakine izafunikile kuchosewa poyamba mmuŵili mwangu olo payakine izaleke kuyenda kwa nthawe itontho? Lomba vikezechitika totyo, kansi chikumbuntima changu chizanilole kuwona kuti milopa yamene iyo ikali mbali ya muŵili wangu mwakuti yufunikalini “kutayiwa pansi”?​—Deuteronomo 12:23, 24.

  • Lomba tyani keno pakunipasa thandizo ya chipatala pofunika kuti milopa yangu iyakine aitole, noiyavija na vinthu viyakine pavuli pake noijoshela mmuŵili mwangu? Kansi chikumbuntima changu chinganilole olo chinganilolelini kulondela thandizo yoteti mokatijana na vayuphunzisa Baibolo?

Jokelani pa mutu 39 mfundo 3

 4. Kansi olungulana angapatukane pa vifukwa votyani?

Baibolo yulimbikisalini kuti ŵanthu olungulana akopatukana koma yunena kuti keno angapatukane, aliye ufulu wolungula olo wolunguliwasoti. (1 Akorinto 7:​10, 11) Koma, pali vifukwa viyakine vuchitisha Akhilisitu ayakine kusankha kupatukana.

  • Kukangiwa kusamalila banja mwalona: Keno mwanalume osamalilalini banja yake mwalona mpaka banja yamene iyo kusoŵelatu vinthu vofunikila pa moyo.—1 Timoteyo 5:8.

  • Kuchita nkhanza zoyofya: Nkhanza zingachitishe kuti thanzi olosoti moyo wa munthu unkhale pa ngozi.​—Agalatiya 5:​19-​21.

  • Kuchitisha kuti muyake alekeletu kulambila Yehova: Keno mwanalume olo mwanakazi ochitisha kuti muyake alekeletu kutumikila Yehova.​—Machitidwe 5:​29.

Jokelani pa mutu 42 mfundo 3

 5. Maholide komasoti vikondwelelo

Akhilisitu ochitalini nawo maholide asakondwelesha Yehova. Koma, Nkhilisitu aliyense ofunika kukatishila ntchito chikumbuntima chake posankha vangafunikile kuchita pa nkhani yamene iyi mokatijana na vechiphunzila m’Baibolo. Onani visanzo ivi:

  • Munthu muyakine wakufunilani vinthu viweme pa holide iyakine. Mungamuyanke tyala kuti, “zokomo.” Keno munthu wamene uyo ofuna kuziŵa vinyinji, mungamufotokozele chifukwa chake mukondwelalini nawo holide yamene iyo.

  • Mwanalume olo mwanakazi wanu wamene ni wa Mbonilini za Yehova, wakuyitilani kuti mukalye chakulya pamozi na achibale ŵake pa holide iyakine. Keno chikumbuntima chanu chukulolani kuluta mungachite luweme kumufotokozela kuti keno ku phwando kwamene uko kukachitike miyambo iyakine yosakatijana na mfundo za m‘Baibolo, mukachitelini nawo.

  • Ku ntchito kwanu payakine abwana ŵanu okupasani bonase pa nthawe yamene ŵanthu pakukondwelela holide iyakine. Kansi mufunika kukana bonase yamene iyo? Osati ngako-ngako. Kansi okupasani bonase yamene iyo na cholinga chakuti mukondwele nawo holide yamene iyo olo payakine yangonkhala njila yokutembejelani chifukwa chakuti mukata luweme ntchito?

  • Munthu muyakine okupasani mphaso pa nthawe ya holide iyakine. Payakine angalaŵile kuti: “Nuziŵa kuti mukondwelelalini holide yamene iyi, koma nangofuna tyala kukupasani mphaso yamene iyi.” Vingachitike kuti okupasani mphaso yamene iyo chifukwa chofuna kukuchitilani vinthu viweme tyala. Lomba, kansi vingankhalelini luweme kuganizila poyamba kuti keno okupasani mphaso yamene iyo pofuna kuti akuyejeni komasoti kuti mukondwelele nawo holide yamene iyo? Tetyo pavuli poganizila mfundo zamene izi, mungasankhe kulondela olo kukana mphaso yamene iyo. Nthawe zonse patusankha vochita, tufuna kunkhala na chikumbuntima chiweme komasoti kunkhala okhulupilika kwa Yehova.​—Machitidwe 23:1.

Jokelani pa mutu 44 mfundo 1

 6. Matenda opasilana

Tuyeja-yeja kuchita vinthu mosamala ngako popewa kufalisa matenda opasilana chifukwa chakuti tukonda ayasu. Tetyo keno tulwala matenda opasilana olo tuwona vizindikilo vakuti tayamba kulwala ndipo tingapasileko ayakine tufunika kunkhala osamala ngako. Tuchita vamene ivi chifukwa Baibolo yutiuja kuti: “Ukokonda muyako mwaulikondela weka.”​—Aroma 13:​8-​10.

Kansi munthu ali na matenda opasilana ofunika kuchita votyani pomvwila mfundo yamene iyi? Ofunikilalini kuchita vinthu vingachitishe kuti ayakine atoleko matenda amene awo monga kuŵapasa moni wa m’manja, kuŵakumbatila olosoti kuwapasa kisi. Munthu woteti ofunikalini kukalipa ŵanthu ayakine akasankha kuti osati amuitile kung’anda kwawo pofuna kuteteza banja yawo. Keno munthu wamene uyo ofuna kubatiziwa, ofunika kuziŵisha wogwilizanisa ntchito za bungwe ya akulu za matenda ŵake na cholinga chakuti osati apasile ŵanthu ayakinesoti ofuna kubatizika matenda amene awo. Munthu wamene elwalako matenda opasilana payakine olikaikila kuti angankhale na matenda amene awo, angachite luweme kuyapimisha milopa akaliye yamba chibwenzi na munthu muyakine. Tikochita vamene ivi tuwonesha kuti “tuganizilalini vofuna vasu veka, koma tuganizilasoti vofuna va ŵanthu ayakine.”​—Afilipi 2:4.

Jokelani pa mutu 56 mfundo 2

 7. Nkhani zokhuza bizinesi na malamulo

Kuti tipewe mavuto anyinji pa nkhani za bizinesi komasoti ndalama, tufunikila kulembelana komasoti kusainilana pangano iliyonse olo patuchita pangano na Nkhilisitu muyasu. (Yeremiya 32:⁠9-​12) Koma nthawe ziyakine Akhilisitu angakwanishe kuphoniyana maganizo pa nkhani zitontho-zitontho zokhuza ndalama olosoti vinthu viyakine. Vikachitika tetyo ove ofunika kusilija kamangu kusamvwana kwamene uko, mwantendele komasoti paŵeka.

Koma kansi tufunika kuchita tyani tikaphoniyana maganizo pa nkhani zikulu-zikulu monga kuyiŵa ndalama mwachinyengo olo kuipisha mbili ya munthu muyakine? (Ŵelengani Mateyu 18:15-​17.) Yesu elaŵila kuti tikokonkheja mfundo zitatu izi:

  1.  

  2.  

  3.  

Tufunika kuyeja-yeja kupewa kupeleka abale ŵasu ku khoti chifukwa kuchita vamene ivi kungaipishe zina ya Yehova komasoti mpingo. (1 Akorinto 6:​1-8) Koma, pali nkhani ziyakine zamene zingafunike kuweluziwa na khoti. Mwachisanzo, kusilija ukwati, kusankha kolo ingasamalile ŵana makolo akalekana, ndalama zangapeleke mwanalume olo mwanakazi kwa muyake wamene uyo banja ikasila, angafunikile kulondela ishuwalansi, ndalama zamufunika kulondela bizinesi ikavuta komasoti kusaina ndondomeko ya mwati vizayendele vinthu pavuli pakuti munecho wafwa. Nkhilisitu wamene angalute ku khoti na nkhani ngati ni zamene izi na cholinga chakuti asilije nkhani yamene iyo mwa ntendele ochitalini vinthu mosiyana na malangizo­ a m’Baibolo.

Nkhilisitu angafwayelini malangizo a m’Baibolo keno angapitishe nkhani kupolisi olo ku khoti nkhani yokhuza munthu wamene wapanga mulandu ukulu​—monga kumbwitila, kuchitila mwana nkhanza, kuwononga munthu, kuyiŵa vinthu vinyinji komasoti kupaya munthu.

Jokelani pa mutu 56 mfundo 3

a Kufumila mu 455 B.C.E. kufwika mu 1 B.C.E. ni vyaka 454. Kufumila mu 1 B.C.E. kufwika mu 1 C.E. ni chaka chimozi. Ndipo kufumila mu 1 C.E. kufwika mu 29 C.E. ni vyaka 28. Tetyo tikapamikija vyaka vamene ivi (454 + 1 + 28) tufwana vyaka 483.